Οι Γερμανοί ξεκλήρισαν τη Βιάννο γιατί ΑΦΕΛΕΙΣ δολοφόνησαν EN ΨΥΧΡΩ 2 "ορφανούς" Γερμανούς που μάζευαν πατάτες ;

http://www.patris.gr/articles/16604?PHPSESSID=6o24stn0ock7f4q7qlb2r8kts3

..................................Τον Αύγουστο του 1943 οι Γερμανοί εγκατέστησαν ένα φυλάκιο από τρεις στρατιώτες στο χωριό Κάτω Σύμη, στους πρόποδες των Λασιθιώτικων βουνών. Φαινομενικά είχε προορισμό να συγκεντρώνει πατάτες και άλλα είδη από τη Σύμη και τη γύρω περιοχή για τη διατροφή των Γερμανών, που έμεναν στην Ανω Βιάννο. Το γεγονός όμως ότι το φυλάκιο βρισκόταν στο δρόμο που συνέδεε τα χωριά της επαρχίας Βιάννου με το λημέρι των ανταρτών, δείχνει πως άλλος ήταν ο πραγματικός προορισμός του.

Προς το τέλος του Αυγούστου 1943 έγινε διάσπαση του αντάρτικου, που ως τότε ήταν ενωμένο και αποτελούσε το ένοπλο τμήμα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, όπως ρητά αναφέρεται και στα “Απομνημονεύματα” του Μαν. Μπαντουβά (σ. 212).

Μετά τη διάσπαση αυτή οι ομάδες του Γιάννη Ποδιά και του Δημήτρη Παπά έφυγαν από τη θέση “Χαμέτης” και κατέβηκαν νοτιότερα στη θέση “Αλευράς”. Στη διεξαγωγή όμως της μάχης της Σύμης, που θα δούμε πιο κάτω, ξαναενώθηκαν και έδρασαν απο κοινού.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, έγινε η συνθηκολόγηση της Ιταλίας και διαδόθηκε από το περιβάλλον του Μαν. Μπαντουβά ότι οι Αγγλοι θα έκαναν απόβαση στην Κρήτη και συγκεκριμένα στην παραλία των επαρχιών Βιάννου και Ιεράπετρας. Οι ειδήσεις αυτές γέννησαν απερίγραπτο ενθουσιασμό στους κατοίκους, καθώς μάλιστα λεγόταν ότι ο Μαν. Μπαντουβάς βρισκόταν σε συνεννόηση με τον στρατηγό Κάρτα, διοικητή των ιταλικών στρατευμάτων του Ν. Λασιθίου, για να παραδώσουν οι Ιταλοί τον οπλισμό τους στους αντάρτες και, όσοι από αυτούς ήθελαν, να πολεμήσουν μαζί τους Γερμανούς.

Οι πληροφορίες όμως αυτές έμειναν μονάχα “πληροφορίες” και ευσεβείς πόθοι. Αλλά μεσα στην ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε συνέβη κάτι που επρόκειτο να έχει απρόβλεπτες συνέπειες: Τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Σεπτεμβρίου 1943 δύο στρατιώτες του γερμανικού φυλακίου της Σύμης (ο τρίτος έλειπε) σκοτώθηκαν από συνεργάτες του Μαν. Μπαντουβά, που, όπως αναφέρει στα “Απομνημονεύματά του” (σ. 318), έδωσε τη διαταγή να εξουδετερωθεί το φυλάκιο.
Μετά την εξόντωση των δύο Γερμανών, μεγάλη δύναμη γερμανικού στρατού συγκεντρώθηκε στην Ανω Βιάννο και στις 12 Σεπτεμβρίου ένα μέρος από αυτόν προχώρησε ανατολικά με κατεύθυνση προς την Κάτω Σύμη. Κατά τη διάβασή τους από τα διάφορα χωριά οι Γερμανοί πήραν είκοσι περίπου ομήρους, μεταξύ αυτών και τον παπά και δάσκαλο του Κεφαλοβρυσιού Ματθαίο Γιαλιαδάκη, που τον έβγαλαν από την εκκλησία του χωριού, όπου λειτουργούσε -ήταν Κυριακή πρωί! Ισως είχαν σκοπό να τους εκτελέσουν στην Κάτω Σύμη, ως αντίποινα για το φόνο των δύο Γερμανών, ή να τους έχουν μπροστά τους για προκάλυμμα.

Οι αντάρτες ειδοποιήθηκαν αμέσως για τις κινήσεις των Γερμανών. Τέσσερις ομάδες, με επικεφαλής τους Χρήστο Μπαντουβά, Γιώργη Νιριανό, Γιάννη Ποδιά και Δημήτρη Παπά, έπιασαν κατάλληλες θέσεις στην Κάτω Σύμη και στα υψώματα που βρίσκονται στην ανατολική και δυτική πλευρά της κοιλάδας, μέσα από την οποια περνά ο δρόμος προς την Κάτω Σύμη. Κι όταν οι Γερμανοί, κατά τις 10 π.μ. περίπου της 12ης Σεπτεμβρίου, άρχισαν να μπαίνουν στην κοιλάδα με τους ομήρους μποροστά και πλησίαζαν προς το χωριό, πρώτοι οι αντάρτες του Δημ. Παπά τους χτύπησαν ξαφνικά από την ανατολική πλευρά.

Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν, καθώς σκοτώθηκαν αρκετοί με το πρώτο χτύπημα, και άφησαν τους ομήρους, που τους ξέφυγαν και ενώθηκαν με τους αντάρτες. Η μάχη γενικεύτηκε στην περιοχή μεταξύ Σύμης και Πεύκου και κράτησε ως αργά, οπότε οι αντάρτες αποσύρθηκαν στο βουνό με απώλειες ένα νεκρό, τον Απόστολο Βαγιωνάκη της ομάδας του Ποδιά από τους Μύθους, και δύο τραυματίες, τον Γεώργιο Μαστραντωνάκη της ομάδα Χ. Μπαντουβά από την Κάτω Σύμη και τον Εμμαν. Ηλιάκη από τ’ Αμιρά.

Οι απώλειες των Γερμανών δεν είναι εξακριβωμένες, καθώς μετέφεραν τους νεκρούς και τους τραυματίες με πολλά ζώα και στο μεταξύ είχε νυχτώσει. Αυτοκινητόδρομος την εποχή εκείνη υπήρχε μόνο ως την Ανω Βιάννο, σε απόσταση δηλ. 12 χιλιομ. περίπου από τον τόπο της μάχης. Αλλοι τους υπολόγιζαν τότε σε 70, άλλοι σε 45. Στο γερμανικό νεκροταφείο Χανίων αναφέρονται 15 με ημερομηνία θανάτου 12-9-45. Ανεξακρίβωτος είναι και ο αριθμός των τραυματιών. Συνελήφθησαν πάντως 12 Γερμανοί και ο διερμηνέας Αγογλωσσάκης από τις Αρχάνες, που τους πήραν οι αντάρτες στο βουνό.

Οι Γερμανοί μετά τη μάχη, αφού σκότωσαν όσους άντρες βρήκαν στην Κάτω Σύμη και στον Πεύκο, στις 14 Σεπτέμβρη 1943, ημέρα Τρίτη, έβαλαν φωτιά στα δύο αυτά χωριά και συγχρόνως, κυκλώνοντας τα χωριά της επαρχίας Βιάννου Βαχό, Αμιρά, Κεφαλοβρύσι, Κρεβατά και Αγιο Βασίλειο, σκότωσαν όλους τους άντρες που βρήκαν σ’ αυτά και δεν πρόφτασαν ή δεν θέλησαν να φύγουν, ξεγελασμένοι από μια επαίσχυντη απάτη των Γερμανών: Την παραμονή των ομαδικών εκτελέσεων, το σούρουπο δηλ. της 13ης Σεπτεμβρίου, αφού συγκέντρωσαν στον Αγιο Βασίλειο όσους βρίσκονταν εκεί, τους μίλησαν με καλό τρόπο και τους διαβεβαίωσαν ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτε, αν μείνουν στα σπίτια τους, ενώ όσοι βρεθούν έξω θα θεωρηθούν αντάρτες, θα εκτελούνται επί τόπου και θα καίγονται τα σπίτια τους. Αυτό διαδόθηκε σε όλα τα χωριά και πολλοί, που ως τότε κρύβονταν, γύρισαν και κοιμήθηκαν στα σπίτια τους. Και σε λίγες ώρες, κατά τα ξημερώματα της 14ης Σεπτεμβρίου, άρχισαν οι ομαδικές εκτελέσεις σε όλα τα χωριά. Το χωριό Αμιρά δοκιμάστηκε περισσότερο απ’ όλα. Στην πλαγιά που βρίσκεται κάτω από το Ηρώο εκτελέστηκαν 114 άντρες. Μικρότερος, αλλά σημαντικός ήταν ο αριθμός αυτών που εκτελέστηκαν και στα άλλα χωριά Βιάννου και Ιεράπετρας.

Μετά τις εκτελέσεις μέσα στα χωριά, οι Γερμανοί άρχισαν την εκκαθάριση όλης της περιοχής σε πλάτος πέντε (5) χιλιομέτρων από την παραλία, που κηρύχτηκε “νεκρή ζώνη” και σκότωναν σ’ αυτήν χωρίς καμία διάκριση όσους βρίσκανε, άντρες, γυναίκες, ακόμα και μικρά παιδιά.

Οι εκτελεσθέντες από τα παραπάνω χωριά της Βιάννου και ισάριθμα της Ιεράπετρας, από 14 μέχρι 16 Σεπτέμβρη του 1943, είναι 401. Κι αν προσθέσουμε σ’ αυτούς, όπως είπα και στην αρχή, όσους εκτελέστηκαν σε άλλες ημερομηνίες ή άλλες περιοχές στη διάρκεια της Κατοχής, οι νεκροί της επαρχίας Βιάννου και του δυτικού διαμερίσματος της επαρχίας Ιεράπετρας φτάνουν τους 461.

Παράλληλα με τις εκτελέσεις, οι Γερμανοί πήραν από τα χωριά Καλάμι και Συκολόγο 137 άνδρες, που τους οδήγησανν στην Ανω Βιάννο και τους έκλεισαν στο εκεί Γυμνάσιο, αφού δυο φορές στη διαδρομή ετοιμάστηκαν να τους εκτελέσουν. Στον ίδιο χώρο είχαν κλειστεί από τους Γερμανούς και άλλοι όμηροι, ανάμεσά τους και γυναίκες από την Ανω Βιάννο και άλλα χωριά.

Ετσι υπήρχαν στο Γυμνάσιο Βιάννου τριακόσιοι περίπου όμηροι, με σκοπό να εκτελεσθούν (όπως φάνηκε από τα μεταγενέστερα γεγονότα), αν δεν απελευθέρωναν οι αντάρτες τους αιχμαλώτους από τη μάχη της Σύμης, που κρατούσαν ακόμη στο βουνό.

Επειτα από σχετική υπόδειξη, στις 17 Σεπτεμβρίου πήγε στο βουνό εξαμελής Επιτροπή μεταφέροντας τις απόψεις των Γερμανών, να παραδώσουν οι αντάρτες, τους 13 αιχμαλώτους και σε αντάλλαγμα να απολυθούν οι όμηροι. Η Επιτροπή επέστρεψε στις 21 Σεπτεμβρίου άπρακτη, με τη δήλωση των ανταρτών ότι οι αιχμάλωτοι θα μεταφερθούν στην Αφρική, γιατί οι αντάρτες παίρνουν εντολές από το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και θα ανταλλαγούν με δικούς μας αιχμαλώτους.

Μετά την αποτυχία της Επιτροπής οι Γερμανοί θα είχαν προχωρήσει στην εκτέλεση των ομήρων, αν δεν γίνονταν έντονες ενέργειες και δραματικές προσπάθειες και παραστάσεις των αντιπροσώπων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και της Εκκλησίας. Με πολύ μεγάλο ζήλο εργάστηκαν για τη διάσωσή των δυο μακαριστοί ιεράρχες: ο τότε αρχιμανδρίτης και αργότερα Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ευγένιος Ψαλιδάκης και ο τότε Επίσκοπος Πέτρας Διονύσιος Μαραγκουδάκης. Με τις επίμονες προσπάθειες όλων αυτών οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι στις 25 Σεπτεμβρίου 1943.

Στις 30 Σεπτεμβρίου διατάχθηκε από τους Γερμανούς να εκκενωθούν τα χωριά Κεφαλοβρύσι, Κρεββατάς, Πεύκος, Σύμη, Καλάμι και Συκολόγος της επαρχίας Βιάννου σε πέντε μέρες. Και από τις 14 Οκτωβρίου, ένα μήνα δηλαδή μετά τις ομαδικές εκτελέσεις, ειδικά συνεργεία Γερμανών άρχισαν να κατεδαφίζουν με δυναμίτες και να πυρπολούν τα χωριά αυτά, που είχαν εκκενωθεί, και η περιοχή τους κηρύχθηκε “νεκρή ζώνη”. Το ίδιο έγινε και στα χωριά της Ιεράπετρας, Μύρτος, Γδόχια, Μουρνιές και στον οικισμό “Καημένου” της Ρίζας, που λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν.

Υστερα από την εξέλιξη αυτή οι αντάρτες δεν μπορούσαν πια να παραμείνουν στην περιοχή, γιατί το στήριγμά τους, ο λαός της επαρχίας Βιάννου και της Δυτικής Ιεράπετρας, είχε πάθει ολοκληρωτική καταστροφή και ερήμωση. Ετσι αναγκάστηκαν να διασκορπιστούν σε διάφορα μέρη της Κρήτης και ο Μαν. Μπαντουβάς κατέφυγε αργότερα στην Αίγυπτο.

Και όμως ο εκλεκτός αυτός λαός, που τόσο σκληρά είχε δοκιμαστεί, παρά τις απερίγραπτες συμφορές, την προσφυγιά και την πείνα, καθώς και τις στρατιωτικές δυνάμεις των Γερμανών που φρουρούσαν τη νεκρή ζώνη, πέντε μόλις μήνες μετά το ολοκαύτωμα δημιούργησε το νέο αντάρτικο στα ίδια βουνά και λημέρια, που ανήκε αποκλειστικά στον Ε.Λ.Α.Σ. Ο λαός αυτός διαφύλαξε και τροφοδότησε επί οκτώ ( περίπου μήνες (από τις αρχές του Μαρτίου ως τις αρχές του Οκτωβρίου 1944) τους καινούργιους αντάρτες, που αργότερα έλαβαν μέρος στις μάχες της Παναγιάς, του αεροδρομίου Καστελλίου Πεδιάδος (μέσα Σεπτεμβρίου 1944) και στη νικηφόρα εκ παρατάξεως μάχη του Μαραθίτη-Φορτέτσας (11 Οκτωβρίου 1944). Τη στρατιωτική εξάσκηση και διοίκηση των ανταρτών, που πολέμησαν στη μάχη αυτή, είχε ο νεαρός τότε αξιωματικός Ιωάννης Γ. Κοντάκης από το Κεφαλοβρύσι Βιάννου.

Αυτό είναι με πολύ μεγάλη συντομία και σε αδρές γραμμές το χρονικό της εθνικής προσφοράς και της μεγάλης θυσίας της επαρχίας Βιάννου και της γειτονικής Ιεράπετρας, που είχε σχεδόν ξεχαστεί ως το 1978. Γιατί, ενώ για τις εκτελέσεις λ.χ. των κατοίκων του Διστόμου και των Καλαβρύτων-που στη θυσία τους οι Βιαννίτες κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ-γίνονταν από την απελευθέρωση κάθε χρόνο επίσημες εκδηλώσεις με τη συμμετοχή υπουργών και άλλων εκπροσώπων της Πολιτείας, και ενώ στις νεότερες εγκυκλοπαίδειες αφιερώνονται σ’ αυτά στήλες ολόκληρες ή και σελίδες, για το μεγάλο δράμα και την πολυαίμακτη θυσία της επαρχίας Βιάννου ούτε καμιά ανάλογη εκδήλωση είχε γίνει ως το 1978 (για 35 ολόκληρα χρόνια!), εκτός από μια μετά την απελευθέρωση, ούτε στις εγκυκλοπαίδειες γράφτηκε τίποτε, εκτός από πέντε (!) όλες κι όλες λέξεις στην εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ που τις διαβάζω: “Κατά την γερμανικήν κατοχήν εδοκιμάσθη σκληρώς”. Αυτές οι πέντε λέξεις και τίποτε άλλο! Και να σημειωθεί ότι η καταστροφή της περιοχής μας σε αριθμό εκτελεσθέντων έρχεται δεύτερη σε όλη την Ελλάδα, μετά τα Καλάβρυτα, αλλά προηγείται χρονικώς.

Ηταν, φαίνεται, πολύ φτηνό το αίμα των Βιαννιτών!

Για να κρίνει και να εκτιμήσει κανείς σωστά τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1943 στην επαρχία Βιάννου και τη Δυτική Ιεράπετρα και ειδικότερα τα σχετικά με τη μάχη της Σύμης, πρέπει να λάβει υπόψη του ορισμένα στοιχεία και γεγονότα της εποχής εκείνης:

Η επαρχία Βιάννου και το δυτικό διαμέρισμα της επαρχίας Ιεράπετρας υπήρξαν το επίκεντρο και η καρδιά της κρητικής Εθνικής Αντίστασης. Στην περιοχή αυτή δημιουργήθηκε η μεγαλύτερη δύναμη ανταρτών σ’ ολόκληρη την Κρήτη, που είχε βέβαια επικεφαλής τον Μαν. Μπαντουβά, περιελάμβανε όμως αγωνιστές από όλες τις πολιτικές παρατάξεις. Οπως λέει στα “Απομνημονεύματα” (σ. 294) ο Μπαντουβάς, όταν ο Λη Φέρμορ τον ρώτησε: “Τί κόμμα είναι οι αντάρτες;” απάντησε:- “Απ’ όλα τα κόμματα. Περισσότεροι, το ενενήντα τοις εκατό, είναι βενιζελικοί. Οι άλλοι είναι διάφορα κόμματα, και αριστεροί, οι οποίοι με βοηθούνε πολύ. Περισσότερο από όλους τσι άλλους”.

Αυτή η ενωμένη Εθνική Αντίσταση έδρασε ένα χρόνο περίπου με επίκεντρο την περιοχή της επαρχίας Βιάννου και δυτικής Ιεράπετρας και η μάχη της Σύμης ήταν έργο των ενωμένων μέχρι τότε δυνάμεών της. Προκύπτουν ωστόσο τα ερωτήματα αν έπρεπε να γίνει η μάχη αυτή και αν ωφέλησε ή όχι η διεξαγωγή της.

Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν μπορεί να είναι απλή. Για την περιοχή μας βέβαια η μάχη, χωρίς καμιά αμφιβολία, υπήρξε ολέθρια: τέσσερις εκατοντάδες νεκροί, ένδεκα χωριά καμένα και κατεδαφισμένα τα περισσότερα, χιλιάδες άνθρωποι να ζουν πρόσφυγες σε άλλα χωριά μέσα κι έξω από την επαρχία πεινασμένοι και ρακένδυτοι, πολλοί από τους οποίους πέθαναν από τις κακουχίες, συνθέτουν την εικόνα της ερήμωσης και της πιο μεγάλης καταστροφής. Κι όλα αυτά θα μπορούσαν να αποφευχθούν, αν δεν γινόταν η μάχη με τους Γερμανούς, ή μάλλον ο φόνος των δύο Γερμανών του φυλακίου της Σύμης, που είχε ως επακόλουθο και φυσική συνέπεια τη μάχη με τις ολέθριες επιπτώσεις της στην περιοχή μας.

Γιατί λοιπόν δόθηκε η διαταγή να εξουδετερωθεί το φυλάκιο της Σύμης;

Ο Λη Φέρμορ σε επιστολή του (“ΤΟ ΒΗΜΑ”, 19-9-1979) αναφέρει: “Οι διαταγές που έλαβα από το Συμμαχικό Στρατηγείο... ήταν να αποφευχθεί κάθε προστριβή με τους Γερμανούς εκείνη την πολύ κρίσιμη στιγμή-δηλαδή τις μέρες της ιταλικής συνθηκολόγησης-για να μπορέσουμε εμείς να παραλάβουμε ανενόχλητοι τον ιταλικό οπλισμό, που θα μοιραζόταν μετά στις κρητικές αντιστασιακές δυνάμεις”.

Τι θα εξυπηρετούσε μια τέτοια ενέργεια, που ήταν άλλωστε έξω από τους σκοπούς του αντάρτικου εκείνη την περίοδο και που θα είχε ασφαλώς ως συνέπεια να καταστραφεί η περιοχή και να αποδεσμευτούν οι πολυάριθμες γερμανικές δυνάμεις, που ήταν καθηλωμένες όχι μόνο στην περιοχή της Βιάννου και Δυτικής Ιεράπετρας, αλλά και σε άλλα μέρη του Ν. Ηρακλείου εξαιτίας ακριβώς των ανταρτών; Ηταν ενέργεια μελετημένη, σκόπιμη ή απερίσκεπτη; Ηταν ένα ανθρώπινο λάθος; ‘Η μήπως ήταν αποτέλεσμα παραπλανητικών πληροφοριών από τους Αγγλους για αποβάσεις στην Κρήτη, που διοχετεύθηκαν σκόπιμα στον Μπαντουβά, ώστε να διαρρεύσουν και προς τους Γερμανούς και να τους παραπλανήσουν και έτσι να καλυφθεί η πραγματική πρόθεσή τους για εισβολή στη Σικελία; Και τί τάχα θα ήταν η καταστροφή της επαρχίας Βιάννου μπροστά στην εκπλήρωση του σκοπού αυτού; (Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα και δεν ξέρω αν ποτέ θα διαλευκανθούν πλήρως από την ιστορική έρευνα. Σχετικό πάντως είναι και το παρακάτω κείμενο:

“Αν έχω κριτική καθόλου των πράξεων της SOE (=Υπηρεσίας Ειδικών Επιχειρήσεων) στην Κρήτη, είναι ότι το Γραφείο τους στο Κάιρο έπρεπε να απαγορεύει αυστηρότατα την εκτέλεση σαμποτάζ, εκτός αν ήταν απόλυτη ανάγκη να γίνουν. Το επιτυχές σαμποτάζ πολλών αεροσκαφών και αποθηκών βενζίνης σε αεροδρόμια Ηρακλείου άξιζε βεβαίως τον κόπο. Αντιθέτως ο άσκοπος σκοτωμός ολίγων Γερμανών στρατιωτών, είτε από κομμάντος εξ Αιγύπτου είτε από Ελληνες αντάρτες, ήταν εγκληματικά ανόητος, όταν προκαλούσαν τουφεκισμούς αθώων χωρικών ή την καταστροφή ακόμα και ολόκληρων χωριών. Σχεδόν πάντοτε η συλλογή αξιόλογων πληροφοριών άξιζε πολύ περισσότερο”.

(Ραλφ Στόκμπριτζ, μέλος της βρετανικής οργάνωσης που δρούσε στην Κρήτη)
(Νικ. Α. Κοκονά, ΚΡΗΤΗ 1940-1945, σ. 15)

Η μάχη της Σύμης, όπως είπα και πιο πάνω, υπήρξε καταστροφική για την περιοχή μας. Μήπως όμως ωφέλησε τον συμμαχικό αγώνα, οπότε η σημασία της τοπικής καταστροφής μειώνεται; Θα μπορούσε βέβαια να υποστηριχθεί ότι προέκυψε ωφέλεια από τη μάχη αυτή, όχι τόσο για τις απώλειες των Γερμανών, όσο κυρίως για το ότι σε ώρες πολύ κρίσιμες για τη Γερμανία δεσμεύτηκαν, πάνω από ένα μήνα, στην περιοχή μας μεγάλες γερμανικές δυνάμεις, που θα ήταν πολύ χρήσιμες και πιο αναγκαίες αλλού.

Το πραγματικό όμως συμφέρον και για την περιοχή και για το συμμαχικό αγώνα εκείνη την περίοδο ήταν να διατηρηθούν με κάθε τρόπο και να αυξηθούν οι σημαντικές ανταρτικές δυνάμεις στα βουνά μας, που η ύπαρξή τους από το ένα μέρος θα ετόνωνε το εθνικό φρόνημα των κατοίκων και από το άλλο θ’ απασχολούσε μόνιμα και θα κρατούσε δεσμευμένες μεγάλες γερμανικές δυνάμεις σε πολύ δύσκολες για τη Γερμανία ώρες, που κι ένας στρατιώτης ήταν πολύτιμος στα διάφορα μέτωπα. Η διάλυση όμως του αντάρτικου, που έγινε λίγες μέρες μετά τη μάχη της Σύμης, ουσιαστικά άφησε ελεύθερες και απαγκίστρωσε αυτές τις εχθρικές δυνάμεις, που πολλές φορές ήταν κάμποσες χιλιάδες άνδρες.

Ξεφυλίζοντας την Ιστορία: Τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν στην καταστροφή της Βιάννου
Του Κώστα Μπογδανίδη

http://www.patris.gr/articles/16247/3827
Εξήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την καταστροφή της Βιάννου. Ο Σεπτέμβριος του 1943 σημαδεύτηκε με μία από τις μεγαλύτερες ναζιστικές θηριωδίες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι οι μέρες που ολόκληρη η επαρχία της Βιάννου φόρεσε μαύρα-εκατοντάδες άνδρες, αλλά και γυναίκες εκτελέστηκαν, χωριά πυρπολήθηκαν. Οι δυνάμεις του γερμανικού στρατού προέβησαν σε απίστευτης αγριότητας αντίποινα εξαιτίας επίθεσης που εξαπέλυσαν αντιστασιακές ομάδες.Πρόκειται για μία από τις πλέον σημαντικές πολεμικές υποθέσεις που σκόρπισαν όλεθρο. Δημιούργησαν ακόμη και εσωτερικής φύσεως ζητήματα αφού ακόμη και σήμερα δεν έχει υπάρξει μία σαφής εικόνα του τί έφταιξε. Ήταν απερισκεψία του καπετάν Μανόλη Μπαντουβά; Ήταν αναπόφευκτο να συμβούν έτσι τα γεγονότα; Υπήρξε ή όχι εντολή των Άγγλων; Συνέβαλε στην ιστορική συγκυρία η πρόθεση των Ιταλών να παραδοθούν; Ερωτήματα τα οποία απαντώνται από διαφορετική σκοπιά ανάλογα από πού βλέπει την ιστορική πραγματικότητα ο καθένας. Και νομίζω πως με εξαίρεση ορισμένες θυμικού τύπου υπερβολές όλοι οι ιστορικοί προσπαθούν να προσεγγίσουν τις πηγές με σεβασμό στην αλήθεια. Στην αλήθεια όμως του καθενός από εμάς.

Βεβαίως δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι για την επαρχία της Βιάννου επί χρόνια ο Μανόλης Μπαντουβάς ήταν αποδιοπομπαιος τράγος. Τον θεώρησαν υπεύθυνο για τα όσα έγιναν. Δεν άξιζε λένε τον κόπο να χαθούν τόσες ζωές για τους «πατατάδες»...

Γι’αυτό επιχειρούμε σήμερα να αποτίσουμε φόρο τιμής σε αυτούς τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους. Αλλά και σε εκείνους που έμειναν πίσω. Για τους λόγους όμως αυτούς θα θυμίσουμε τα γεγονότα από διάφορες σκοπιές θυμίζοντας τί είχε γραφεί. Και από ποιους...

Τα γεγονότα

Βρισκόμαστε λοιπόν στο φθινόπωρο του 1943. Ακριβώς στις μέρες που η Ιταλία κατέθεσε τα όπλα και ζήτησε την επιείκεια των συμμάχων. Στα μέρη της Βιάννου και στα γύρω βουνά βρίσκεται ένας από τους αρχηγούς του αγώνα, ο Μανώλης Μπαντουβάς. Είναι ο εφιάλτης των κατοχικών στρατευμάτων και δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτόν προστρέχουν και πολλοί Ιταλοί που θέλουν να αυτομολήσουν.

Στην Κάτω Σύμη η ομάδα του Μπαντουβά σκοτώνει δύο Γερμανούς στρατιώτες οι οποίοι είχαν την ευθύνη να συγκεντρώνουν πατάτες για τις γερμανικές δυνάμεις. Η αντίδραση των Γερμανών ήταν άμεση. Οργανώνεται μια μεγάλη εκστρατεία που αρχίζει στις 10 Σεπτεμβρίου 1943. Μια αρκετά σκληρή μάχη γίνεται την επομένη μεταξύ ενός γερμανικού τμήματος και μιας ομάδας ανταρτών που καλύπτει μια από τις διαβάσεις προς τα βουνά όπου έχει εγκατασταθεί το αρχηγείο των ανταρτών. Οι γερμανικές δυνάμεις παρά τα μέσα που διέθεσαν δεν μπόρεσαν να συντρίψουν την αντάρτικη ομάδα και καθηλώνονται επί αρκετές ώρες εκεί. Αργότερα κατά την αποχώρησή των πέφτουν σε μια ενέδρα των ανταρτών και υφίστανται μεγάλες απώλειες. Πιάστηκαν και αιχμάλωτοι.

Η ηττα αυτή εξαγριώνει την γερμανική διοίκηση. Μπροστά στην αδυναμία των στρατιωτών του, να πλήξουν αποτελεσματικά τους αντάρτες, ο στρατηγός Μύλερ διατάσσει όπως το σύνολο της γερμανικής δυνάμεως της περιοχής στραφή κατά του πληθυσμού των χωριών της Βιάννου. Εκτελέσεις, εμπρησμοί, συλλήψεις, βασανιστήρια. Αυτά αποτελούν την κυρία ασχολία των γερμανικών στρατευμάτων κατά το διήμερο της 11ης και 12ης Σεπτεμβρίου του 1943.

Το βοΥλευμα

Το βούλευμα του Ειδικού Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου περιγράφει το ανθρωπομακελειό που έγινε τότε στην Βιάννο με τα επόμενα λόγια:

"Τμήματα του γερμανικού στρατού της μεραρχίας Ηρακλείου Κρήτης εκύκλωσαν ολόκληρον την επαρχίαν και δι’ απατηλών υποσχέσεων προς τους κατοίκους, ότι δήθεν δεν είχαν να πάθωσι τι, κατώρθωσαν να πείσουν τούτους να επανέλθουν εις τα χωρία των. Τούτου γενομένου ήρχισαν να συλλαμβάνωσι τους πάντες αδιακρίτως και να τους εκτελούν ομαδικώς εις τους δρόμους, εντός των οικιών ή όπου αλλού τους συνήντων. Εν μια ημέρα εξετέλεσαν 700 εκ των κατοίκων. Καθ’ οδόν απόσπασμα γερμανικόν συναντά τους Αθ. Παπαδημητρόπουλον, δικηγόρον, την σύζυγόν του, τον αδελφόν του Χαράλαμπον, επίσης δικηγόρον, την κόρην του Μαρίαν, ηλικίας 16 ετών, την εξαδέλφην του Κατίναν Μηλιαράκη, ηλικίας 25 ετών και άλλους εν συνόλω 17 μεταβαίνοντας εις Άγιον Βασίλειον Βιάννου και άνευ οιασδήποτε διαδικασίας τους παρέταξεν εις γραμμήν και τους εξετέλεσε, πλην του εκ τούτου Αθ. Παπαδημητροπούλου, όστις δεχθείς διαμπερές τραύμα εις το στήθος και εκληφθείς ως φονευθείς και μετά τας χαριστικάς βολάς εσώθη υπό μυθιστορηματικάς όντως συνθήκας, δια να αποσταλή, συλληφθείς εκ νέου μετά την επί μακρούς μήνας κρύφα νοσηλείαν του ως όμηρος εις Γερμανίαν. Μετά την σφαγήν των κατοίκων οι Γερμανοί επεδόθησαν εις την καταστροφήν των χωρίων, λεηλατήσαντες και πυρπολήσαντες τα χωρία Συκολόγον, Καλάμη, Πεύκον, Σύμη, Κεφαλοβρύση, Κρεββατά Βιάννου, επυρπόλησαν και ανετίναξαν και τα σχολεία, εκκλησίας, εξετέλεσαν γέροντας, παιδιά 4 και 5 ετών, γυναίκας εγκύους, ασθενείς εις τας κλίνας των. Ελάχιστοι οίτινες διεσώθησαν ωδηγήθησαν γυμνοί και ανυπόδητοι δια τον εκτοπισμόν των. Η αποσύνθεσις των πτωμάτων και τα ρυάκια άτινα εσχημάτισε το αίμα προσέδιδαν αγρίαν και φρικώδη εικόνα".

Η Εκθεση

Η «κεντρική επιτροπή διαπιστώσεως ωμοτητών εν Κρήτη» στην έκθεσή της(Καζαντζάκης, Καλιτσουνάκης, Κακριδή) μεταξύ άλλων σημειώνει για τις θηριωδίες στη Βιάννο:

“Την μεγαλυτέραν όμως καταστροφήν υπέστη κατά την περίοδον αυτήν η επαρχία της Βιάννου και εις αίμα και εις καταστροφάς χωρίων. Επειδή η επικοινωνία των ανταρτών και των αγγλικών εν Κρήτη υπηρεσιών με την Αίγυπτον εγίνετο κυρίως εκ της νοτίου παραλίας της Κρήτης, οι Γερμανοί ενωρίς είχον κηρύξει όλην την κεντρικήν νοτίαν λωρίδα, από Αγίας Γαλήνης μέχρι Μύρτου, ως νεκράν ζώνην, απαγορεύσαντες εις τους κατοίκους να την πλησιάζουν εις βάθος 3 χιλιομέτρων. Κατ’αυτόν τον τρόπον οι κάτοικοι εστερήθησαν των ευφορωτέρων κτημάτων των. Εν τω μεταξύ εγκατεστάθησαν εις την επαρχίαν Βιάννου 3 γερμανικοί λόχοι, οιτινες ήρχισαν να βασανίζουν τους κατοικους διατρεφόμενοι εις βάρος των, διαρπάζοντας τα σκεύη των οικιών των και τα πολύτιμα αντικείμενά των, επιβάλλοντες εις αυτούς αγγαρείες κτλ. Η αντίδρασις ήτο φυσική· οι ανδρες κατέφυγον εις τα βουνά, με άμεσον επακόλουθον οι Γερμανοί να εντείνουν τας πιέσεις και τας διώξεις επι των χωρίων της Βιάννου.

Κατ’Ιανουάριον του 1943 συνέλαβον ως ομήρους κόρας προυχόντων, 6 από τον Βαχόν, 9 από τον Αμιράν, 4 από το Κεφαλοβρύσι, 2 από τον Κρεββατάν, 10 από τον Αγ. Βασίλειον κτλ. και τας ενέκλεισαν επί μήνα εις τας φυλακάς της Αγιάς, διά να εξαναγκασθούν οι κάτοικοι να παραδώσουν τα όπλα των.

Επί της Δίκτης, έδρα κατά το θέρος του 1943 το ανταρτικόν σώμα του αρχηγού της Κεντρ. Κρήτης Εμμ. Μπαντουβά ούτος λαβών διαταγάς παρά των Αγγλων να προκαλέση επεισοδια εν Βιάννω, ώστε να απασχοληθή εκεί γερμανικός στρατός, εφόνευσεν εις το χ. Σύμη της Βιάννου δύο Γερμανούς στρατιώτας. Οι Γερμανοί έστειλαν τοτε έναν λόχον εις την Σύμην, οστις εμπεσών εις ενέδραν των ανταρτών εξωθι του χωρίου εις τας 12/9/43 διελύθη αποδεκατισθείς, φονευθέντων 30 και αιχμαλωτισθέντων 12 ανδρών. Συγχρόνως οι αντάρται απηλευθέρωσαν τους 12 ομήρους -μεταξύ των οποίων και ο εφημέριος του Κεφαλοβρυσίου Ματθ. Γιαλαδάκης- τους οποίους οι Γερμανοί είχον συλλάβει εκ των χ. Κεφαλοβρύσι και Πεύκος διά να τους εκτελέσουν επί του τόπου, όπου είχον φονευθή οι δύο Γερμανοί στρατιώται. Την επομένην η γερμανική διοίκησις απέστειλεν εξ Ηρακλείου και Ιεραπέτρας ισχυρά τμήματα στρατού, τα οποία εκύκλωσαν όλην την επάρχία Βιάννου.

Οτι την ήτταν του εχθρού εις την Σύμην θα την επλήρωναν, το εγνώριζον τα πέριξ χωρία, πόσον όμως θα ήτο το τίμημα, δεν ήτο δυνατόν να το φαντασθούν. Πάντως οι άνδρες όλοι απεμακρύνθησαν από των χωρίων αμέσως μετά την μάχην της Σύμης.

Οι Γερμανοί όμως εφήρμοσαν την συνηθισμένη πολιτικήν των.

Ελθόντες την 13η Σεπτεμβρίου εις το χ. Αγ. Βασίλειος εφέρθησαν μετά μεγάλης ηπιότητος, βεβαιούντες τας γυναίκας ότι δεν θεωρούν τους χωρικούς υπευθύνους δι’όσα οι αντάρται κάμνουν, και ότι δεν έχουν να πάθουν τίποτε, αρκεί να τους φιλοξενήσουν, όπερ και εγένετο. Επίσης προεκήρυξαν ότι όσοι ευρεθούν εις τας οικίας των δεν πρόκειται να υποστούν καμμίαν τιμωρίαν, αν όμως απουσίαζον, θα ετιμωρούντο αι γυναίκες και τα τέκνα των, και αι οικίαι των θα εκαίοντο, ενώ οι ίδιοι θα εδιώκοντο ως αντάρται. Τα πέριξ χωρία ειδοποιηθέντα αμέσως ανεθάρρησαν και απεφάσισαν να περιποιηθούν και αυτά τους Γερμανούς ερχομένους. Πολλοί από τους άνδρας που είχον απομακρυνθή, επείσθησαν υπό των γυναικών των και επανήλθον.

Την επομένην, 14/9, εορτήν της Ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού, επέπρωτο να συντελεσθή μία από τας φοβερωτέρας καταστροφάς που είδεν η Κρήτη καθ’όλην την περίοδον της κατοχής· οι Γερμανοί εισέβαλον εις τα χωρία της Βιάννου, Αμιράς, Βαχός, Κεφαλοβρύσι, Κρεββατάς, Αγ. Βασίλειος, Πεύκος, Κατω Σύμη, Γδόχια, Μύρτος, Μουρνιές, Ρίζα, Μάλλες κτλ. φονεύοντες μεμονωμένως μεν όσους συνήντων καθ’οδον - ανδρας, γυναίκας και παιδιά- εντός δε των χωρίων συγκεντρούντες τους άνδρας όλους και εκτελούντες αυτούς ομαδικώς.

Καθώς οι Γερμανοί εισήρχοντο εις τον Αμιράν, οι κάτοικοι, κατά σύστασιν του δημάρχου, τους υπεδέχθησαν εις την εισοδον του χωρίου κρατούντες οίνον, ρακήν και εδέσματα. Εκείνοι, έχοντες κυκλώσει εν τω μεταξύ όλην την περιοχήν, συνέλαβον τους άνδρας όλους- περί τους 100- τους οποίους ανευ διαδικασίας εξετέλεσαν μέχρις ενός, ολίγον κατωτέρω της δημοσίας οδού. Η κατά τμήματα εκέλεσις αυτών διήρκεσεν από της 10ης πρωινής μέχρι της 4ης απογευματινής. Εν τω μεταξύ εφόνευον και όσους γέροντας και αναπήρους εύρισκον εντός των οικιών, μη δυναμένους να κινηθούν. Εξ αυτών αναφέρομεν τον παράλυτον 80ντούτην Δημ. Μαθιουδάκην, φονευθέντα επί της κλίνης του· τον επίσης υπέργηρον Εμμ. Γρισμπολάκην, εκ γενετής παράλυτον. Δια λόγχης εφονεύθη εντός της οικίας του και ο 20ετής Ματθαίος Συγκελλάκης. Εξ άλλου ικανοί εφονεύθησαν εντός των κτημάτων των ήκαι καθ’οδόν. Εκ των ομαδικώς εκτελεσθέντων διεσώθησαν 6, εξ ων 3 απέθανον μετ’ολίγας ημέρας εκ των τραυμάτων των.

Το χωρίον αριθμεί εν συνόλω 117 νεκρούς κατά την ημέραν εκείνην. Μόνον μια οικογένεια, Βερυκοκάκη ονόματι, πενθεί 17 μέλη της, η οικογένεια Ραπτάκη 12 συγγενείς εξ αίματος (αδελφούς, θείους και πρωτοξαδέλφους) και 10 γαμβρούς, ή οικογένεια Ηλιάκη 10 αδελφούς και εξαδέλφους. Εκ της οικογενείας ειδοποιηθέντες εν τω μεταξύ περί των εν Αμιρά συμβάντων, εσπευσαν να φύγουν εκ των χωρίων των.

Ούτως εις το χωρίον Βόχος εξετέλεσαν όλους τους συλληφθέντας άνδρας, εκ των γεροντωτέρων, 23 εν όλω, εξ ων 3 επεζησαν· εις τους φονευθέντας συγκαταλέγεται ο πρόεδρος της κοινότητος Ηρ. Πνευματικάκης...”.

Κεφολοβρυσι. Και εδώ ματαίως είχον αποπειραθή να μαλάξουν την μανίαν των Γερμανών προϋπαντήσαντες αυτούς με τον πρόεδρον της κοινότητος επι κεφαλής, προσκομίζοντες ρακήν και εδέσματα. Οι Γερμανοί συνέλαβον όλους τους άνδρας τους ευρεθέντας εκεί και, αφού εξεδίωξαν τα γυναικόπαιδα, τους ετυφέκισαν παρά το σχολείον, 33 εν όλω, εξ ων επέζησαν 3. Επίσης εφόνευσαν δια ξιφολόγχης τον υπέργηρον Εμμ. Γ. Κοντάκην επί της κλινης του. Ο ιερεύς και διδάσκαλος του χωρίου Μ. Γιαλαδάκης απώλεσε κατά την ημέραν εκείνην τον αδελφόν του, τον υιόν του, τον γαμβρόν του, και τον ανδράδελφόν του. Οι Γερμανοί, λεηλατήσαντες το χωρίον, απήλθον.

Εις τον Κρεββαταν εφόνευσαν 21. Εκ τούτων τους μεν ακμαίους ομαδικώς, τους δε γέροντες και ασθενείς εντός των οικιών των και δύο εις τα πέριξ του χωρίου. Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήτο και ο ιερεύς του Βαχού Λεωνίδας Πνευματικάκης, ευρισκόμενος εις Κρεββατάν και λειτουργών εν των ναώ επί τη εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Ο ιερεύς παρουσιάσθη ενώπιον των Γερμανών υψών τον Σταυρόν και εξορκίζων αυτούς να λυπηθούν τους κατοίκους. Εις απάντησιν οι Γερμανοί επυροβόλησαν εναντίον του, ενώ δε εκείνος πληγωμένος εσύρετο δια να καταφύγη εις τινα οικίαν ερριψαν εκ νέου εναντίον του και τον αποτελείωσαν. Μετά την εκτέλεσιν συνεκεντρώθησαν εις τον Κρεββατάν και τα εκτελεστικά αποσπάσματα Βαχού, Αμιρών και Κεφαλοβρύσου και υπό τους ήχους φωνογράφου ήρχισαν να διασκεδάζουν επί του δώματος του Γ. Ζωάκη και έπειτα μεθυσμένοι κατελθόντες εχόρευαν επί των πτωμάτων των εκτελεσθέντων φωνάζοντες “Χάιλ Χίτλερ” και “Ζήτω η Γερμανία” (ελληνιστί).

Ουδέ του Αγίου Βασιλείου εφείσθησαν παρ’όλας τας κατά την προηγουμένην ημέραν δοθείσας υποσχέσεις (ίδε σ. 44) ούτω το απόγευμα της 14/9 εξετελέσθησαν 31 ενόλω άνδρες (εξ ων τους 24 ομαδικώς) μεταξύ άλλων τον 65ντούτη απόστρατον μοίραρχον Γ., Βασιλάκην επί της κλίνης του δια πελέκεως και τον 17ετή Στυλ. Μπαρμπαγαδάκην με ξιφολόγχην· του Αποστ. Βαρδάκη, επιτεθέντος κατ’αυτών καθ’ην ώραν επρόκειτο να τον τυφεκίσουν, ήνοιξαν δια ξιφολόγχης το σώμα από λαιμού μέχρι κοιλίας”...

Πεύκος. Οι Γερμανοί οδεύοντες προς την Σύμην την 12/9 και διερχόμενοι εκ του χωρίου Πεύκος εδήωσαν αυτό και εφόνευσαν 5 άνδρας, την δε 14ην εξετέλεσαν εντος αυτού και εις τα πέριξ 14, έπειτα εθεσαν πυρ και το εκαυσαν, καταστρέψαντες και τας πέριξ αγροικίας. Μεταξύ των νεκρών συγκαταλέγονται ο πρόεδρος της κοινότητας Χαρ. Τσαγκαράκης, ο διδάσκαλος Αριστ. Μηλιαράκης, ανευρεθείς με αποκομμένην την κεφαλήν, και οι Γεωργ. Προεστάκης, Εμμ. Σωμαράκης και Νικ. Σωμαράκης φονευθέντες με ξιφολόγχην. Το χωρίον αριθμούν προ του πολέμου 563 κατοίκους, αριθμεί τώρα μόνον 485. Εκ των 78 εκλιπόντων, όσοι δεν ετυφεκίσθησαν, απέθανον εκ των κακουχιών.

Κάτω Σύμη. Την 14/9 εξετελέσθησαν 23, εξ ων μια γυναίκα, η Μαρία Ν. Πανακάκη, 85 ετών, καείσα εντός της οικίας της (και ο σύζυγος της ετυφεκίσθη)- Οι ανωτέρω εκτελεσθέντες συνελήφθησαν εις τα πέριξ, διότι το χωρίον ήτο έρημον, πλην της αναφερθείσης Πανακάκη και ενός 80ετους παραλύτου, του Στυλ. Εμμ. Μυλωνάκη, μη δυναμένου ν’απομακρυνθή και εκτελεσθέντος εντός της οικίας του.

http://www.patris.gr/articles/16247/3830
Ο οπλαρχηγός του ΕΑΜ στην Κρήτη, Νικόδημος Κριτσωτάκης, αφηγείται τα γεγονότα της Βιάννου μέσα από τις διηγήσεις του αγωνιστή Μανόλη Μηλιαρά.Ξεκινά από την 12η Σεπτεμβρίου 1943 που βρέθηκαν σφαγμένοι στην Κάτω Σύμη οι δύο “πατατάδες”.Αναφέρεται στις πολιτικές διαμάχες μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων. Και παραθέτει τα γεγονότα:

“Οι Γερμανοί μόλις πληροφορήθηκαν τη σφαγή των δύο “πατατάδων”, εκινητοποίησαν σοβαρές στρατιωτικές δυνάμεις από το Ηράκλειο με κατεύθυνσιν προς τη Βιάννο και ειδικά προς χωριό Κάτω Σύμη.

Κατά το πέρασμά τους από τα χωριά Βαχό, Αμυρά, Κεφαλοβρύση και Πεύκο, συνελάμβανον όσους άνδρες εύρισκαν, ως ομήρους που έφθασαν τους 15, που μαζί μ’ αυτούς είχε συλληφθεί και ο παπάς και δάσκαλος του Κεφαλοβρυσίου Ματθαίος Γιαλιαδάκης (συνελήφθη την ώρα της λειτουργίας εις την εκκλησία), που ασφαλώς θα εκτελούντο για αντίποινα στην Κάτω Σύμη.

Μια γυναίκα ειδοποίησε την πιο κοντινή προς την Κάτω Σύμη ομάδα, που ήταν του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Δημήτρη Παπά, για την κινητοποίησιν των Γερμανών και τη σύλληψη των 15 ομήρων, που τους οδηγουν σαν πρόβατα στο σφαγείο. Μαζί του είχε 10 ψυχωμένους αντάρτες σαν τον Μανώλη Μηλιαρά, Βασίλη Πλαγιωτάκη, Θανάση Αλμπάνη, Δημήτρη Νικολαΐδη, Μανώλη Μελεισουργάκη (τα ονόματα των υπολοίπων μας διαφεύγουν) και από κοινού κατέστρωσαν το σχέδιον επιθέσεως, με αντικειμενικόν σκοπόν να αιφνιδιάσουν τους ανερχομένους προς την Κάτω Σύμη πάνοπλους Γερμανούς με απόφασιν να τους εξοντώσουν ή να τους αιχμαλωτίσουν.

Η μορφολογία του εδάφους επέτρεπε μια τέτοια επιτυχία. Πήραν θέσεις μάχης με διάταξη ακροβολισμού και με κατεύθυνσιν βολής προς ένα πλάτεμα του δρόμου που απήχε 100 μέτρα περίπου από το χωριό, και ανέμενον τους σιδηρόφρακτους Γερμανούς, που δεν άργησαν να επισημανθούν. Η πρώτη ομοβροντία έθεσε εκτός μάχης 10 από τη δύναμη των Ναζί και άρχισε η μάχη εξοντώσεως.

Ο αποτελεσματικός ακροβολισμός και η προφύλαξή τους από τα επακολουθήσαντα συνεχή πυρά των ανταρτών, δεν ήταν δυνατή, γιατί η θέσις των νταμπουριασμένων αγωνιστών εδέσποζε του πεδίου της μάχης και κανένα σημείον δεν ήτο απυρόβλητο για τους αντάρτες. Δεκάδες Γερμανών πέφτουν και η μάχη βρίσκεται στην εξέλιξή της, χωρίς να παύσουν να αμύνονται οι Γερμανοί με καταιγιστικά πυρά, αλλά οι επιζώντες ήσαν ελάχιστοι. Οι σφαίρες των ανταρτών λιγόστευαν και πήγαιναν να εξαντληθούν. Δεν εδίστασε τότε ο επικεφαλής ατρόμητος Παπάς, να καλέσει εις βοήθειαν αντιεαμικές ανταρτικές ομάδες που βρίσκονταν στην Πάνω Σύμη του Γ. Νυργιανού και Χρ. Μπαντουβά, γιατί η πρόθεσίς του ήταν να μη γλυτώσει κανένας Γερμανός.

Δεν άργησαν πραγματικά να κατέβουν οι ομάδες αυτές και να ενωθούν με τον ΕΛΑΣ, με αποτέλεσμα να συνεχισθή η μάχη και να αιχμαλωτισθούν 13 Γερμανοί, μαζί με τον αξιωματικό τους, οι μόνοι επιζήσαντες και να περισυλλεγή άφθονον πολεμικόν υλικόν, που συνεπεκόμισαν όλες οι αντάρτικες ομάδες που έλαβαν μέρος στη μάχη.Στη σύγκρουση μόνον ένας αντάρτης ετραυματίσθη, οι δε όμηροι προφυλάχθησαν από τις σφαίρες των ανταρτών και απελευθερώθησαν όλοι.

Αυτή ήταν η μάχη της Σύμης, που έμεινε ιστορικά διά την καταπληκτική οργάνωση που είχε σαν πολεμική επιχείρηση από τον Καπετάνιο του ΕΛΑΣ Δημήτρη Παπά και για την γενναιότητα και αποφασιστικότητα των ανταρτών που έλαβαν μέρος, που είχαν την τόλμη να αναμετρηθούν με πάνοπλες γερμανικές δυνάμεις, χωρίς καμία απώλεια.

Πρέπει να τονισθεί εδώ, ότι ο ΕΛΑΣ δεν επεδίωξε τη μάχη αυτή, αλλά η σειρά των πραγμάτων του την επέβαλαν σαν αναπότρεπτη ενέργεια. Κάθε αδράνεια και αδιαφορία θα ήταν ξένη προς την αποστολήν του και το πατριωτικό του χρέος σαν Εθνικού Λαϊκού Στρατού. Τα δραματικά γεγονότα που επηκολούθησαν κατά του πληθυσμού και των Βιαννίτικων χωριών ως αντίποινα ήταν αναπόφευκτα, σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούν να υποτιμήσουν και να μειώσουν την τεράστια σημασία και αξιολόγηση που είχε η μάχη σαν αντιστασιακή χειρονομία και πολεμική πράξη

http://www.patris.gr/articles/16247/3831
Ο Άντονυ Μπήβορ καταγράφει ουσιαστικά από την σκοπιά των Εγγλέζων τα όσα έγιναν στη Βιάννο και την στάση του Μπαντουβά.Αφηγείται την προσπάθεια του Ιταλού στρατηγού Carta να προσεγγίσει τους συμμάχους και τις προσπάθειες των τελευταίων να τον φυγαδεύσουν.

“Στο μεταξύ έγινε κάτι που απέλπισε όλους τους Βρετανούς αξιωματικούς στο νησί· ο Μπαντουβάς, αντίθετα με τις οδηγίες, είχε επιτρέψει στους άντρες του να επιτεθούν σε Γερμανούς στρατιώτες στην περιοχή της Βιάννου. Μία ομάδα τους είχε αρχίσει την Παρασκευή 10 Σεπτεμβρίου σκοτώνοντας δύο στρατιώτες που μάζευαν πατάτες στην Κάτω Σύμη. Τα πτώματα τυλιγμένα σε σακιά, ρίχτηκαν σε μία τρύπα, όμως ένας Κρητικός “Γκεσταπίτης” έτρεξε να ειδοποιήσει την πλησιέστερη φρουρά.
Πιστεύοντας ακόμη ότι μία συμμαχική εισβολή κατευθύνονταν προς αυτή την πλευρά της ακτής, ο Μπαντουβάς, όλο και πιο βιαστικός, έστειλε αγγελιοφόρους προς τα βόρεια, καλώντας σε γενική κινητοποίηση όλο το νομό Ηρακλείου. Ο απερίσκεπτος συνταγματάρχης Μπετεινάκης βιάστηκε να τον ενισχύσει. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ο Dunbabin ήταν να στείλει οργισμένες ακυρωτικές εντολές.

Δύο μέρες μετά την επίθεση στην Κάτω Σύμη μία δύναμη σχεδόν 2000 αντρών έφτασε στην περιοχή. Οι άντρες του Μπαντουβά δεν είχαν και πολλές πιθανότητες. Σκότωσαν περίπου είκοσι στρατιώτες (σύμφωνα με υπολογισμούς των Γερμανών) και μετά διαλύθηκαν. Μία αναφορά από αξιόπιστη πηγή λέει ότι πήραν και δεκατρείς Γερμανούς αιχμαλώτους. Ντόπιοι πολίτες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν ένας αρχιμανδρίτης και ο δήμαρχος του Καλαμίου, παρακίνησαν τον Μπαντουβά να απελευθερώσει τους αιχμαλώτους. Ακούγοντας τα ίδια και από την ομάδα του, συμφώνησε, όμως η δουλειά έπρεπε να γίνει κρυφά, μια που κάποιοι άλλοι ήθελαν να τους εκτελέσουν. Οι στρατιώτες απελευθερώθηκαν το βράδυ της 19ης Σεπτεμβρίου, όμως το πρωί της επομένης έπεσαν πάνω σε μία άλλη ομάδα από άντρες του Μπαντουβά που τους σκότωσαν.

Οι γερμανικές στρατιωτικές Αρχές, που βρισκόταν ήδη σε κατάσταση παράνοιας λόγω της αποσκίρτησης της Ιταλίας και της πιθανότητας να συμπαραταχθούν τα στρατεύματα του Carta με την αντίσταση, αντέδρασαν με δολοφονική αποφασιστικότητα.

Ο στρατηγός Muller έδωσε διαταγές για την άμεση καταστροφή έξι χωριών στην περιοχή της Βιάννου και εκτελέστηκαν πεντακόσιοι περίπου πολίτες”.

Η βρετανική έκθεση για τη γερμανική επίθεση
http://www.patris.gr/articles/16247/3832

Η βρετανική έκθεση, όπως την έχει δημοσιεύσει ο Ν. Κοκονάς, είναι σε πολλά σημεία ταυτόσιμη με τα όσα γράφει ο Α. Μπήβορ.Η έκθεση περιγράφει την ανακωχή με την Ιταλία (8 Σεπτέμβρη) και την ανάληψη του ιταλικού τομέα από τον στρατηγό Μύλερ. Και σημειώνουν:

“Οι Ελληνες επίσης έκριναν πως την ανακωχή πρέπει ν’ ακολουθήσει εισβολή και περίμεναν σύντομα απελευθέρωση της πατρίδας τους. Ο συντ/ρχης ΠΛΕΥΡΗΣ ήταν προετοιμασμένος να ενωθεί με τους Ιταλούς και να κρατήσει το Λασίθι ως προγεφύρωμα εφόσον του παραχωρούνταν όπλα, τρόφιμα, αεροπορική υποστήριξη και μικρές έστω βρετανικές δυνάμεις. Ο ΜΠΑΝΤΟΥΒΑΣ δεν περίμενε διαταγές και υποσχέσεις αλλά έσπευσε και σκότωσε τους πιο κοντινούς Γερμανούς, τρεις άνδρες ενώ μάζευαν πατάτες στην Κάτω Σύμη (C. 4504) και στη συνέχεια ξεκαθάρισε τη μικρή γερμανική φρουρά στη Βιάννο (C. 3705) και Αρβη (Η. 4198) και αφόπλισε το πλησιέστερο ιταλικό φυλάκιο.

Διέταξε γενική κινητοποίηση στο ν. Ηρακλείου με την υποστήριξη του συντ/ρχη (Ταγματάρχη) ΜΠΕΤΕΙΝΑΚΗ, πλην όμως η διαταγή ανακλήθηκε κατόπιν επέμβασης του ταγμ/ρχη ΝΤΑΝΜΠΑΜΠΙΝ και συστήθηκε στον ΜΠΑΝΤΟΥΒΑ ν’ αρκεσθεί σε άμυνα, αποφεύγοντας επιθετικές ενέργειες που θα επέφεραν γενικό ξεσήκωμα. Προτού φτάσουν σ’ αυτόν οι εν λόγω διαταγές, είχε γίνει το μέγιστο που ήταν τότε δυνατό στην Κρήτη. Στις 11 Σεπτέμβρη γερμανική δύναμη δυό λόχων έφτασε στην Κάτω Σύμη πορευόμενη μέσω Βιάννου και έπεσε σ’ ενέδρα ανταρτών με αποτέλεσμα την εξολόθρευση όλου του αποσπάσματος, με γερμανικές απώλειες 113 νεκρούς, 71 τραυματίες και 13 αιχμαλώτους με ένα νεκρό του ΜΠΑΝΤΟΥΒΑ. Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι έστειλαν επιστολή στο διοικητή τους αναφέροντες πως τους μεταχειρίζονται ως αιχμαλώτους πολέμου, αλλά σε περίπτωση αντιποίνων θα τουφεκίζονταν και ικέτευαν για τη σωτηρία τους.

Μέχρις εδώ καλά. Ομως στις 15/16 Σεπτέμβρη (1943), δύναμη υπολογιζόμενη σε 2.000 άνδρες, έσπειρε φωτιά και τσεκούρι στις επαρχίες Βιάννου και Ιεράπετρας. Επτά χωριά πυρπολήθηκαν καθώς επίσης αγροικίες και απομακρυσμένα σπίτια που στη συνέχεια ανατινάχτηκαν. Εκτελέστηκαν πλέον των 500 ατόμων και διατάχτηκε η εκκένωση ευρείας ζώνης μεταξύ λασιθιώτικων βουνών και νότιας παραλίας ενώ οι αντάρτες παρακολουθούσαν τον αφανισμό των χωριών τους ως ανίσχυροι θεατές”.

Η μαρτυρία του καπετάν Μπαντουβά
http://www.patris.gr/articles/16247/3829
Στα απομνημονεύματά του ο καπετάν Μ. Μπαντουβάς αναφέρεται περισσότερο στη μάχη που ακολούθησε παρά στην επίθεση κατά του φυλακίου της Σύμης:
“Κατά τσι δώδεκα το βράδυ έρχεται σύνδεσμος απού τη Βιάννο και μας-ε-λέει ότι:
- Εφθάσανε εκατό (μ)πενηντατέσσερα (154) αυτοκίνητα με στρατό και πολεμοφόδια στη Βιάννο.
Ερχεται άλλος σύνδεσμος απού την Εμπαρο και μας-ε-λέει ότι:
- Εφτάξανε πενήντα (50) αυτοκίνητα με στρατό στην Εμπαρο κι ότι σχεδιάζουνε για να βγούνε απού το (μ)Πόρο τ’ Ομαλού.Καταστρώνω το σχέδιο και αποφασίζω πού πρέπει να δοθεί η τελική μάχη για να ‘χομε καλά αποτελέσματα.
Αποφάσισα ότι πρέπει ν’ αφήσω τους Γερμανούς να μας-ε-πλησιάσουνε και να ‘χω κυκλωμένο το μέρος απού τα Γουρνιά, το (μ)Πόρο τ’ Ομαλού, Πευκιανή Κορφή κι απού τη μεριά τση Σύμης.Υπολόγιζα ότι θα τονε περίπου δυο χιλιάδες (2.000) Γερμανοί, κατά τσι πληροφορίες απού μου δώσανε”.

Ο Μπαντουβάς κατέστρωσε το σχέδιο και αναφέρει:
“Ετότες είχαμε δύναμη τρεις χιλιάδες διακόσους είκοσι δυό (3.222) άνδρες, ένοπλους.Ερίξαμε στη μάχη τρακόσους ογδόντα (380).Ολοι οι αντάρτες οι διμοιρίτες, οι οποίοι είχανε πάρει καθένας το (ν)τομέα (ν)του, είχενε και τρεις αγγελιοφόρους για να δίδει κάθε πληροφορία το συντομότερο.

Ο Χρήστος ο Μπαντουβάς είχε αναλάβει τότες την υπαρχηγία και το (ν)τομέα το (μ)Πόρο τση Σύμης. Το σημείο όπου ήπρεπε να τοποθετηθεί ήτον νοτικά τση Σύμης, τση Πάνω και τση Κάτω, περίπου χίλια πεντακόσια (1.500) μέτρα.

Πριν να φθάσει ο Χρήστος ο Μπαντουβάς στη θέση (ν)του, οι Γερμανοί είχαν περάσει, αρκετοί, απού το σημείο αυτό, ως και το Επιτελείο, με έντεκα (11) μεταγωγικά με το διερμηνέα Αγογλωσσάκη απού τσι Αρχάνες.

Υποχρεωθήκανε πρίχου να δώσομε σημεία αρχινήξεως τση μάχης, εδώκανε μάχη και εκεί απολευθερώσανε και το (μ)παπα-Μαθιό απού τ’ Αμιρά με σαράντα (40) γυναικόπαιδα, τα οποία οι Γερμανοί είχαν ως προπέτασμα.

Ο Χρήστος ο Μπαντουβάς είχενε πάρει υπό τας διαταγάς του και τη διμοιρία του Δημήτρη Παπά, αριστερού.
Από κει εξεκίνησε η πρώτη μάχη”.Ο Μπαντουβάς αναφέρεται στην ολοκληρωτική μάχη που ακολούθησε.

Παρά τους αγγελιοφόρους ο καπετάνιος της αντίστασης αποφασίζει να χτυπήσει:

“Εκράτηξα τον οπλισμό τω (γ)κουμουνιστών, τους έφτυξα και έφυγαν. Τους ήπηρα τα πολεμοφόδια και τα όπλα, τα οποία ετοποθέτησα σ’ ένα ασφαλές σημείο να τα διαθέσω σε νέους αντάρτες.Οι Γερμανοί έχουνε πέσει στο δάσος, όπως επροείδα, και εχάσανε την επαφή ο ένας με τον άλλο.Εσυλλήφθηκε το Γερμανικό Επιτελείο αιχμάλωτοι και η μάχη αρχίνηξε εννιά παρά πέντε λεφτά.Κατά τη μια μετά το μεσημέρι, η μάχη εξελίσσεται υπέρ εμών.
Ερχετ’ ένας αγγελιοφόρος απού τον ασύρματο μ’ ένα σημείωμα και μου λέει να αποφύγω σύρραξη τω Γερμανών.
Κάνω (ε)να σημείωμα και του λέω ότι: “Η μάχη συνεχίζεται. ‘Σάμε αυτή τη στιγμή η μάχη είναι υπέρ ημών. Δεν μπορούμε να την αποφύγομε”.Εφυγε (ο) αγγελιοφόρος.Ερχεται άλλος αγγελιοφόρος και μου λέει ότι:

- Μια δύναμις Γερμανών βαδίζει απού τη Γεράπετρο προς το Καλάμι, για ενίσχυση των υπολοίπων.

Στέλνω μιαν ομάδα με επικεφαλής τον Επιτροπάκη το Γιώργη, εφτά άνδρες. Του προσδιορίζω το σημείο που πρέπει να κάμει ενέδρα και να χτυπήσει άμα περάσουνε οι πρώτοι Γερμανοί.

Επήγε, εχτύπησε, ήφερε αποτελέσματα, τα οποία δεν μπορεί να χωρέσει του ανθρώπου το μυαλό.

Ητον εκατόν σαράντα (140) Γερμανοί, εφτά (7) οι αντάρτες.

Οι Γερμανοί εδιαλύθησαν σα χάρτινος πύργος και συνέλαβαν τρεις Γερμανούς αιχμαλώτους και τσ’ ήφεραν στο βουνό”.

http://www.patris.gr/articles/16247/3828
Iδού τι είπε στην απολογία του ο στρατηγός Μύλερ κατά τη δίκη του στο Ειδικό Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα, όταν ήλθε η ώρα να αναφερθεί στα εγκλήματα στην περιοχή Βιάννου:

“Αι συγκρούσεις με τους αντάρτας εις την περιοχήν Βιάννου ήρχισαν σιγά-σιγά με φόνους Γερμανών σκοπών, συμπλοκάς με περιπόλους και εξελίχθησαν εις τακτικήν μάχην διαρκείας, με αποτέλεσμα τον φόνον 300 ανταρτών, την αιχμαλωσίαν 400 τοιούτων και εκ της πλευράς των γερμανικών στρατευμάτων δεκάδας νεκρών και 30 τραυματίας. Δεν μου ανεφέρθη ότι έγιναν κατά την μάχην φόνοι παιδιών, γυναικών ή γερόντων. Μετά τα γεγονότα της Βιάννου επεκράτησεν εις την νήσον τάξις”.

Δύο επιστολές-απάντηση για τα γεγονότα της Βιάννου το 1943

http://www.patris.gr/articles/57083?PHPSESSID=2tvr280qin0s4olhf5p0m10q50
Συνέχεια στα ιστορικά γεγονότα της κατοχικής περιόδου στην επαρχία Βιάννου, δίνουν μετά την απάντηση σε προηγούμενο άρθρο της κ. Ρένας Μπαντουβά-Μελά, η Αννα Μανουκάκη-Μεταξάκη και ο κ. Μανόλης Χρηστάκης μ’ επιστολές τους στην “Π”.Οι δυο επιστολές έχουν ως εξής:
Στην απάντησή της στο προηγούμενο άρθρο της κ. Μπαντουβά, η Αννα Μανουκάκη-Μεταξάκη αναφέρει:
“Κυρία Μπαντουβά-Μελά,
η ανησυχία σας, που ίσως δε σας άφησε να διαβάσετε προσεκτικά το κείμενό μου, είναι νομίζω αδικαιολόγητη. Γιατί τα θέματα της Ιστορίας αποκαθίστανται στα επιστημονικά συνέδρια, στα συνέδρια κλπ από τους επιστήμονες-μελετητές, μακριά από ιδιοτέλειες και συναισθηματισμούς ή ιδεολογίες πολιτικού ή «οικογενειακού» ή όποιου άλλου τύπου.Εκεί ύστερα από μελέτη βαθιά και διασταύρωση όλων των πηγών :αρχείων, ημερολογίων, επιστολών, ζωντανών μαρτυριών, της κοινής γνώμης τοτινής και τωρινής και αναρίθμητων άλλων, που από τους μη ειδικούς θεωρούνται ίσως ασήμαντες, βγαίνουν τα συμπεράσματα χωρίς κανένα δογματισμό.

Κι αυτά «μέχρις αποδείξεως του εναντίου». Γιατί μια άλλη πηγή που θα'ρθει στο φως μετά από κάποια χρόνια μπορεί να τα ανατρέψει.Ένας είναι ο στόχος: η ιστορική αλήθεια, μια άγια γνώση που τεκμηριώνει την ταυτότητα και την ύπαρξη των λαών, αίμα και ιδρώτας πρώτα-πρώτα των δημιουργών της ιστορίας και ύστερα των επιστημόνων-μελετητών που διαθέτουν όλη τους τη ζωή σ'αυτό.

Οι δημιουργοί της ιστορίας είναι δύο: οι απλοί αγωνιστές και οι ηγέτες. Οι αρχηγοί δεν υπάρχουν χωρίς τους απλούς αγωνιστές και αντίστροφα. Έχουν σχέση διαλεκτική μεταξύ τους.Δε γνωρίζω τίποτε για το «οικοδόμημα της παραποίησης της Ιστορίας» που αναφέρετε, δεν αγχώνομαι(έχω τόσα άλλα δυστυχώς που με αγχώνουν) και βέβαια δε συμμετέχω σε βέβηλα κτίσματα.Με νηφαλιότητα όμως θα σας απαντήσω για λόγους ευγένειας προς εσάς αλλά και αξιοπρέπειας δικής μου. Αν και ο Μαν. Μηλιαράς θα'πρεπε, όσο ζούσε, να σας δώσει την απάντηση. Γιατί πληροφορίες των δικών του δημοσιευμάτων, που εγώ χρησιμοποίησα, κρίνετε, θεωρώντας πως είναι δικές μου.

Κυρία Μπαντουβα-Μελά.

1) Οτιδήποτε δημοσιεύω είναι αντικειμενικές μελέτες άσχετες από ιδιοτέλειες και προκαταλήψεις κομματικού, «οικογενειακού» ή άλλου τύπου. Έχω δημοσιεύσει για «λαϊκούς». «βενιζελικούς», «κομμουνιστές», «αναρχικούς» κλπ. Όλοι αυτοί σύνθεσαν το παρελθόν και ύφαναν την Ιστορία. Ενδεικτικά αναφέρω κάποιους τίτλους ιστορικών δημοσιευμάτων μου: «Η αντιστασιακή δράση του Μιχάλη Στασινόπουλου στη Δικτατορία», «Η αντιστασιακή ποίηση του Γ. Σεφέρη». «Ο αντιστασιακός Γιώργος Ι. Κουτεντάκης και η μαρτυρική του οικογένεια», «ο Αλεξ. Ραπτόπουλος», «Το τέλος της Πηνελόπης Δέλτα», «ο Αντώνιος Τρυφίτσος» κλπ. Αυτά απαντούν στους χαρακτηρισμούς σας «Περί Μισαλλοδοξίας».

2) Δεν προσέξατε, για τους δικούς σας λόγους, ότι τα στοιχεία του κειμένου μου που κρίνετε δεν είναι δικά μου αλλά του σεμνού αγωνιστή που θέλω να τιμήσω, δηλ. του Μανώλη Μηλιαρά. Το γράφω κατ' επανάληψιν πχ: α' στο μέσο της β' στήλης(…τα στοιχεία παρμένα από τη δική του δημοσίευση…). β' αρχή της δ' στήλης(…Η μάχη της ομάδας του κατά τον Μηλιαρά …), (…επέζησαν μόνο δέκα…βλ. 3 δημοσιεύματά του στην Εφημ. «Δημοκράτης» στην επέτειο της καταστροφής της Βιάννου 1962, 1963, 1964). Στην δ' στήλη μάλιστα, παραθέτω αυτούσιο απόσπασμα από το 5ο από τα δώδεκά του δημοσιεύματα στην εφημ. «Αλλαγή» το 1987: «..Είχαμε ξεφύγει τα πολυβόλα…έως …πληρώσαμε με αίμα αυτή την τελευταία κύκλωση…»

Κατά την εκτίμησή μου ή δε διαβάσατε όσο χρειαζόταν το κείμενό μου ή εν γνώσει σας βάλατε εμένα στη θέση του Μ. Μηλιαρά, πράγμα που δε θα ήθελα να πιστέψω.

3) Για τα δημοσιεύματα του Μ. Μηλιαρά, τόσο τα τρία στην εφημερίδα «Δημοκράτης» το 1962, 1963, 1964, όσο και τα δώδεκα στην «Αλλαγή» το 1987, που είναι αδύνατον να πέρασαν απαρατήρητα, δε δημοσιεύσατε εσείς και κανείς , απ' όσο γνωρίζω, καμιά κριτική τότε και ποτέ. Θα σας απαντούσε ο ίδιος για γεγονότα, στα οποία διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο ρισκάροντας κι αυτός με πολλούς άλλους τη ζωή του. Και το αναγνωστικό κοινό θα είχε ωφεληθεί από το διάλογο αυτό.

4) Ενώ ασχολείσθε μόνο με το ένα έκτο του κειμένου μου, χαρακτηρίζετε συνολικά όλο το δημοσίευμά μου ως «παραλήρημα μισαλλοδοξίας…»(μισώ δηλ., όπως ισχυρίζεστε, όσους φρονούν διαφορετικά από εκείνα που εγώ πιστεύω). Αυτό κατά την άποψή μου δείχνει προκατάληψη και μεροληψία, στοιχεία ανεπίτρεπτα της ουσιαστικής κριτικής.

5) Αγνοήσατε ότι στη μέση της β' στήλης γράφω ότι αυτή η χρονολογία που γράφει ο Μαν. Μηλιαράς «…πρέπει να είναι λάθος_ το σωστό είναι 1943 και όχι 1942».

6) Το δημοσίευμά μου αναφέρει τον ΕΛΑΣ μετά την άνοιξη του 1944. Ούτε και αυτό το προσέξατε.

7) Ο χαρακτηρισμός ως «ανόητης» της σφαγής των δύο Γερμανών πατατάδων εξάγεται: α' από τις συνέπειες που είχε στην επαρχία Βιάννου και στο αντάρτικο: Η σφαγή αρκετών εκατοντάδων από τον άμαχο πληθυσμό, χωρίς τη βοήθεια του οποίου δε θα υπήρχε αντάρτικο, ο ανείπωτος πόνος, η ορφάνια, ο αφανισμός. Ένα τεράστιο τίμημα. β' «Ανόητη» επίσης τη χαρακτηρίζω(πολλοί τη χαρακτηρίζουν «εγκληματική»), γιατί δεν είχε καμιά πολεμική σκοπιμότητα και ήταν αντίθετη προς τις οδηγίες του αρχηγού της Βρεττανικής αποστολής Τομ Νταμπάμπιν. Η αποδοκιμασία αυτής της ενέργειας ιδιαίτερα από τους βρεττανούς είναι ξεκάθαρη, όπως δείχνουν: α' «Η τελική βρεττανική Έκθεση για την Κατοχή στην Κρήτη» Ν.Α.Κοκονά, σελ 91-93 και 210. β' Η δημοσιευμένη στην Εφημ. «Κρητικό Φως» επιστολή του Λη Φέρμορ προς το δικηγόρο Βαγγέλη Σκουλά, γ' Η γνώμη του Μιχ. Ακουμιανάκη, αρχηγού τότε των μυστικών υπηρεσιών, που βρίσκομε στον Δ' τόμο του Ασκληπιού Θεοδωράκη ,κ.α.

Πρέπει ακόμη να σημειώσω τη σημασία της Κοινής γνώμης τότε, όπως έχει καταγραφεί, και τώρα που οι βιαννίτες πιο μακριά από το γεγονός κρίνουν ίσως πιο νηφάλια, πάντα βέβαια με τραγική οδύνη.

Το τι λεγόταν και λέγεται λέει κάτι. Μια εμπειρία προσωπική μου το επιβεβαίωσε τελευταία: Η στοματική παράδοση ενός αιώνα για τη σφαγή δύο αδερφών του παππού μου, των Μιχάλη και Στέργιου Μανουκάκη, από τους τούρκους στο Κανλί Καστέλλι κατά την τελευταία Επανάσταση με οδήγησε στο να ερευνήσω τις πηγές και να διαπιστώσω ότι η χρονολογία θανάτου, που έχει γραφεί στα Μητρώα της τότε κοινότητας Μεγ. Βρύσης και στο Μνημείο, είναι λάθος. Έτσι έφθασα στην αλήθεια.

8 ) Σχετικά με την αποτίμηση των γεγονότων της Βιάννου παραθέτω την άποψη του κ. Μανόλη Καρέλλη( «Τόποι Μαρτυρίου και Θυσίας στο Νομό Ηρακλείου». Έκδοση Τ.Ε.Δ.Κ.Ν. Ηρακλείου 2001) που υπάρχει σ'όλα τα σχολεία Απ'ότι γνωρίζω δεν αμφισβητήθηκε.

Γράφει ο Μανόλης Καρέλλης:

Oι δυο ερμηνείες.
Η ερμηνεία που δίδεται στην “Εκθεση των ωμοτήτων” που συνέταξαν οι Νίκος Καζαντζάκης, Ιωάννης Κακριδής και Ιωάννης Καλιτσουνάκης, υιοθετεί μια επιεική για τον καπετάν Μανόλη Μπαντουβά εκδοχή για τα προηγηθέντα της μεγάλης καταστροφής στην επαρχία Βιάννου, μιας καταστροφής που έρχεται δεύτερη μόνο σε σύγκριση μ’ εκείνη των Καλαβρύτων, σε επίπεδο Ελλάδας, για την περίοδο της κατοχής 1941-1945. Αναφέρει η Εκθεση ότι ο αρχηγός του ανταρτικού σώματος της κεντρικής Κρήτης Εμμανουήλ Μπαντουβάς “λαβών διαταγάς παρά των Αγγλων να προκαλέσει επεισόδια εν Βιάννω, ώστε να απασχοληθεί εκεί γερμανικός στρατός εφόνευσε εις το χωρίον Σύμη της Βιάννου δυο Γερμανούς στρατιώτες”.

Πρόκειται για τους γνωστούς και ως “πατατάδες” μια και η δουλειά των ήταν να μαζεύουν πατάτες για τις ανάγκες του γερμανικού στρατού.

Η άλλη ερμηνεία που δίδεται από τον Γεώργιο Κάββο στην ιστορία του είναι σε βάρος του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά.Αναφέρεται στην ιστορία του Κάββου ότι “ο καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς τον καιρόν αυτόν είχε πεισθεί ότι από μέρα σε μέρα θα γινόταν συμμαχική απόβαση στην Κρήτη (βρισκόμαστε στο Σεπτέμβριο του 1943) και, όπως ήταν φιλόδοξος, ήθελε να είχε την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων και για το σκοπό αυτό διέταξε την αποστολή μικρού τμήματος ανταρτών στο χωριό Κάτω Σύμη για να συλλάβει αιχμαλώτους τους τρεις Γερμανούς στρατιώτες που είχαν εγκατασταθεί στο εκεί φυλάκιο για να συγκεντρώνουν πατάτες για τις ανάγκες του γερμανικού στρατού”.

Η, ασφαλώς προσωπική, άποψή μου είναι ότι η αλήθεια βρίσκεται, μάλλον, κοντά στη δεύτερη ερμηνεία.Αυτό συνάγεται και από την περιγραφή της αντίδρασης του επικεφαλής της συμμαχικής αποστολής Τομ Νταμπάμπιν όταν διάβασε, στην άλλη πλευρά των λασιθιώτικων βουνών, τα σημειώματα που του έστειλε ο καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς και με τα οποία τον πληροφορούσε ότι “εξετέλεσε” τους δυο Γερμανούς στη Σύμη και ότι στη μάχη που ακολούθησε, τη γνωστή ως μάχη της Σύμης, συνέλαβε 12 Γερμανούς αιχμαλώτους και ότι σκόπευε να τους χρησιμοποιήσει ως ομήρους για να πείσει τις γερμανικές Αρχές να μην προβούν σε αντίποινα.Δήλωσε έκπληκτος και αγανακτισμένος-ο λόγος για τον Τομ Νταμπάμπιν-όταν συνέλαβε την ακριβή έννοια του “εξετέλεσα” της γραφής του Καπετάνιου και του έγραψε αμέσως ένα σημείωμα με το οποίο τον καθιστούσε υπεύθυνο “για ό,τι θα γινόταν εξαιτίας των χωρίς σκέψη ενεργειών του”.

Η τραγωδία της Βιάννου

Τα πράγματα, όμως, ακολούθησαν τον τραγικό δρόμο των, είτε τη μια εκδοχή υιοθετήσουμε είτε την άλλη.
Στις 9 Σεπτεμβρίου έγινε η εκτέλεση των δυο “πατατάδων” στο χωριό Ανω Σύμη. Στις 12 Σεπτεμβρίου, στη στενωπό “Κουτσουνάρι” της Κάτω Σύμης, οι αντάρτες του Καπετάν Μπαντουβά κτύπησαν ένα γερμανικό λόχο σκοτώνοντας 30 άντρες του και αναγκάζοντας τους επιζήσαντες σε άτακτη αποχώρηση.

Και από τις 13 Σεπτεμβρίου έμπαινε σε εφαρμογή το σχέδιο που επρόβλεπε την εξόντωση του συνόλου του πληθυσμού των χωριών της Βιάννου και το οποίο ολοκληρώθηκε την επομένη, 14 Σεπτεμβρίου, εορτή της Ανάληψης του Τιμίου Σταυρού, μέρα που η επαρχία θα ύψωνε το δικό της Σταυρό του Μαρτυρίου.

Μόνο στο χωριό Αμυρά μετρήθηκαν 117 νεκροί. Μια οικογένεια, οι Βερυκοκάκηδες, πένθησε 17 μέλη της, οι Ραπτάκηδες μέτρησαν 12 συγγενείς εξ αίματος ανάμεσα στα θύματα, οι Συγγελάκηδες είχαν τον πατέρα και τους 4 γιους του μεταξύ των θυμάτων, η Κατερίνη Μικρογιαννάκη έχασε τον άντρα, τον πατέρα, τον αδελφό της, τον πεθερό της και τον κουνιάδο της. Εκτελέσθηκαν ακόμη τρια αδέλφια, οι Βασιλακάκηδες και ο Αναστασάκης, με το γιο του και τους 2 γαμβρούς του”.

9) Το κείμενό μου γραμμένο με πυκνό και σφιχτοδεμένο λόγο είναι απόλυτα συνεπές με τον τίτλο του και δεν περιέχει άσχετα πράγματα με το θέμα του. Μοναδική παρέκβαση κάποιες σειρές στοργής που αφιέρωσα στο μικρό και ψυχωμένο ανταρτόπουλο της ομάδας Μπαντουβά, το Δημόκριτο Αρβανιτάκη, που κατά τη μαρτυρία της κ. Καίτης.Ι. Μπαντουβά ακολούθησε τον πατέρα της στο βουνό με το ζόρι(εκείνος δεν ήθελε να τον πάρει γιατί είχε σκοτωθεί και ο πατέρας του στη Μ/ Ασία) και δεν οφείλεται σε συναισθηματικούς λόγους. Το έκανα επειδή ο Μαν. Μηλιαράς θεωρεί το γεγονός στη μάντρα του Κενδριστάκη πολύ σοβαρό.

Β' Ενότητα
Θα ήθελα κ. Μπαντουβά-Μελά να σας πω με ταπεινότητα και χωρίς κανέναν εγωισμό ( το θεωρώ υποχρέωσή μου ως πολίτη, ως φιλολόγου, ως δασκάλας, ως υπεύθυνου ανθρώπου να γνωρίζω εκτός των άλλων και Παγκόσμια και Ελληνική και Τοπική βέβαια Ιστορία και την τελευταία να τη μελετώ από τις πηγές) πως προσπαθώ να έχω για την εποχή, στην οποία αναφερόμαστε, πολύπλευρη και σφαιρική γνώση, ανιδιοτελή και απροκατάληπτη. Και θα μπορούσα να σας απαντήσω με τη βοήθεια πηγών την επομένη κι όλας ημέρα, αλλά το κλίμα των ημερών ήταν ακατάλληλο.Επιτρέψετέ μου, λοιπόν, να σχολιάσω ή και να συμπληρώσω καλοπροαίρετα και καλόπιστα το δικό σας κείμενο:

1) Στο δημοσίευμά σας μεταφέρετε γενικά την άποψη του πατέρα σας ερμηνεύοντάς την. Και βέβαια είναι σεβαστή αλλά εξ'ίσου σεβαστές είναι και οι απόψεις άλλων αγωνιστών, όπως του έντιμου και ανιδιοτελούς αγωνιστή Μαν. Μηλιαρά.

2) Οι πηγές στις οποίες παραπέμπετε περιέχουν εκτός του Γ. Χρηστάκη την άποψη του πατέρα σας, καπ. Χρήστου Μπαντουβά. Η ιστορική έρευνα όμως στηρίζεται σε πολλές και διαφορετικές απόψεις και πηγές και την ιστορική αλήθεια θα διατυπώσει ο ιστορικός του μέλλοντος ίσως και μετά από μας. Ωστόσο εμείς όλοι οφείλομε να σεβόμαστε τους αγνούς αγωνιστές του λαού μας, να μην τους αδικούμε με αποκλεισμούς και διακρίσεις και όσοι μπορούμε μελετώντας να βοηθούμε την έρευνα.

3) Για την εγκατάσταση της Ομάδας Μπαντουβά στη Δίκτη υπάρχουν κι άλλες πηγές και νέα στοιχεία θα δώσει το Ανωγειανό και βέβαια τα Γερμανικά αρχεία. Αναφέρω ενδεικτικά εκείνη του συνταξιούχου τραπεζικού Μαν. Παπαδάκη από τις Μάλες, απόφοιτου γυμνασίου τότε(τέλος του 1942) και αργότερα ως το 1943 γραμματέα της ανταρτοομάδας καπ. Μανόλη Μπαντουβά.

4) Το ότι ο καπ. Μπαντουβάς έδωσε εντολή να απαχθούν οι δύο γερμανοί και όχι να εκτελεστούν αδυνατεί από αυτά που ο ίδιος λέει στα Απομνημονεύματά του που επιμελήθηκε ο Αντ. Σανουδάκης(σελ 318): «…Διατάσσω να πάνε να εξουδετερώσουνε το φυλάκιο των Γερμανών όπου είναι στη Σύμη ως σύνδεσμοι των Ιταλών». Το ρήμα «εξουδετερώνω» ιδιαίτερα στην πολεμική ορολογία σημαίνει «εξοντώνω, σκοτώνω»(Γ. Μπαμπινιώτης σελ638)

5) Ο καπ. Χρήστος Μπαντουβάς εμφανίζει το σύνολο των ανδρών που πήραν μέρος στη μάχη της Σύμης 33( εκτός της ομάδας του Νιργιανού που ήρθε στο τέλος). Στο βιβλίο όμως του Γ. Χρηστάκη στο οποίο παραπέμπετε και στη σελίδα 199, αναφέρονται συνολικά 35 άνδρες(μαζί με το Χρ. Μπαντουβά). Στην ομάδα του Χρ. Μπαντουβά 12 άνδρες και δύο ομάδες από Εαμίτες, δηλ του Γ. Ποδιά με 8 άνδρες, και του Δημ. Παπά με 10 άνδρες. Και μια τρίτη ομάδα από 5 ακόμη βιαννίτες.

6) Οι αντάρτες ήταν ενθουσιασμένοι και εξαιτίας της σημαντικής τους επιτυχίας αλλά και επειδή πίστευαν ότι επίκειται η απόβαση των Βρετανών και ότι μαζί με τις δύο ιταλικές μεραρχίες θα απελευθερώσουν την Κρήτη, όπως έδειχναν οι ενδείξεις και όπως τους είχε διαβεβαιώσει ο αρχηγός τους, καπ. Μαν. Μπαντουβάς. Η αποκάλυψη της φοβερής πραγματικότητας ήρθε 2-3 μέρες μετά με την καταστροφή της Βιάννου και με την ουδετερότητα που προτίμησαν οι Ιταλοί, ενώ οι αρχηγοί τους έφυγαν στην Αίγυπτο.

Ο αρχηγός των βρεττανών πρακτόρων Τομ Νταμπάμπιν ήρθε αργά κι έτσι δεν πρόλαβε τα γεγονότα ώστε να μη συμβούν. Αρκέστηκε στη φυγάδευση του καπ. Μαν. Μπαντουβά με τους γνωστότερους αντάρτες του στην Αίγυπτο(Ν. Α. Κοκονά «Κρήτη 1941-45. Αντίσταση, Συμμαχικές αποστολές, Η βρετ. Έκθεση» σελ.91-93 και 210)

7) Η προκήρυξη-έκκληση των Γερμανών εκφράζει ανακούφιση που ξεφορτώθηκαν τον ενοχλητικό τους αντίπαλο. Αν δεν έχουν πληροφορηθεί τη σύσκεψη του Βαθυπέτρου(τέλος Απριλίου 1943), κατά την οποία ο καπ. Μπαντουβάς προσχώρησε στην Αντιεαμική εκστρατεία των Βρεττανών, τον θεωρούν και αρχηγό των κομμουνιστών. Θα νιώθουν έτσι και γι αυτό το λόγο ανακούφιση.

Ένα τέτοιο κείμενο όμως ίσως να εξυπηρετεί και άλλες σκοπιμότητες των Γερμανών. Δεν ξέρω, αν έχει μελετηθεί αυτό.

Σίγουρα όμως η προκήρυξη αυτή αποδίδει στον Μπαντουβά την ευθύνη για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου και ίσως η επίκλησή της να ερμηνεύεται από τα θύματα ως περιφρόνηση για το ολοκαύτωμα και τη θυσία τους.

8 ) Επίσης από το κρησφύγετο που αναφέρετε στις τραγικές σας πράγματι εμπειρίες, στη θέση «Μουρί» δε μπορεί να βλέπατε τα αυτοκίνητα, όπως γράφετε. Απ'ότι ξέρω για πρώτη φορά πήγε αυτοκίνητο στην Άνω Βιάννο το 1938 και στην περιοχή που γράφετε το 1955.

Κυρία Μπαντουβά-Μελά, το δημοσίευμά μου ήταν απλά ένα τιμητικό αφιέρωμα στον σεμνό, έντιμο και ανιδιοτελή αγωνιστή Μαν. Μηλιαρά, ένα χρόνο από το θάνατό του, με στοιχεία παρμένα από τα δημοσιεύματά του, για να φανεί και η συγγραφική ικανότητα αυτού του σπουδαίου ανθρώπου. Ήταν ένα λουλούδι από το δικό του κήπο. Μαζί με το υπέροχο δημοσίευμα του ποιητή Μέσκου ήταν ίσως η μοναδική αναγνώριση των μεγάλων του θυσιών για την Πατρίδα. Κι'αυτή μετά θάνατον. Αυτός δε ζήτησε ποτέ αναγνώριση. Η θυσία, έλεγε, για την Πατρίδα είναι χρέος όλων μας.

Αυτού του ανθρώπου την αξία συνομολογήσατε στο κείμενό σας. Και γράψατε ότι διακινδύνεψε, για να σας συμπαρασταθεί στις περιπέτειές σας στον αγώνα της οικογένειάς σας όλης κατά του γερμανού κατακτητή, στην περίοδο 1941-44, αγώνα που αναγνωρίζεται. Ήταν λοιπόν φυσικό να τον επαινέσετε και να τον τιμήσετε το Μαν. Μηλιαρά και όχι να αμφισβητήσετε όσα γράφτηκαν γι'αυτόν.

Οι αποκλεισμοί έκαναν κακό πάντα και είναι αδιανόητοι στο 2005, 62 χρόνια μετά τα γεγονότα. Βήματα σημαντικά σ'αυτή την κατεύθυνση έκανε ο σεμνότατος αγωνιστής Ζαχαρίας Κ.Μπαντουβάς, όπως φαίνεται στην αφήγηση του στο αντιπολεμικό βιβλίο: «Ο ήλιος είχε σκοτεινιάσει», όπου αναφέρεται με θαυμασμό σε πολλούς «αντιπάλους», και πονεί για τον εμφύλιο που καταριέται αποκαλώντας τον «Ελληνοελληνικό» πόλεμο.

Κυρία Μπαντουβά-Μελά. Είναι καιρός να προχωρήσομε και στην Κρήτη σε μια συνολικότερη αποτίμηση της Εθνικής Αντίστασης με τρόπο σοβαρό σκύβοντας με απόλυτο σεβασμό πάνω στις πηγές. Τότε η οικογένεια σας για τους αγώνες της κατά των Γερμανών, όπως και όλοι που τους πολέμησαν, θα πάρει τη θέση που της πρέπει.

Είναι καιρός να καταγράψομε αντικειμενικά και τις δύο συνιστώσες, τους απλούς αγωνιστές και τους ηγέτες. Χωρίς τους βοσκούς, τους αγωγιάτες, τους ταχυδρόμους, τους τροφοδότες, τον άμαχο δηλ πληθυσμό και τους απλούς μαχητές, ποια αντίσταση θα είχαμε; Και χωρίς τους ικανούς, τολμηρούς αλλά και λογικούς , με τη δύναμη της πρόβλεψης και της εμψύχωσης ηγέτες, τι θα μπορούσε να γίνει;

Σας απάντησα στις παρατηρήσεις σας κι ας μην αφορούσαν εμένα αλλά το Μαν. Μηλιαρά. Ήταν κι αυτό μια επικοινωνία «χωρίς φόβο και πάθος», αλλά με το πολιτισμό που αξίζουν αυτά τα θέματα.

Εγώ , με τις μικρές μου δυνάμεις και το λίγο ελεύθερο χρόνο μου θα προσπαθήσω να αφήσω ένα λιθαράκι σαν υπεύθυνος πνευματικός άνθρωπος, για να καταγραφεί η αληθινή ιστορία και δε θα δώσω συνέχεια πια σ'ένα διάλογο χωρίς πραγματικό αντικείμενο. Θα χαρώ όμως ιδιαίτερα την κριτική του ιστορικού μελετητή αυτής της περιόδου ή του αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων που ενδιαφέρεται για την αλήθεια. Με εκτίμηση σε σας, στην εφημερίδα και στο αναγνωστικό κοινό”
Α.Μ.Μ


Στην επιστολή του για το ίδιο θέμα ο κ. Χρηστάκης αναφέρει:
“Κυρία Ρένα Μπαντουβά-Μελά
Διαβάζω κατά καιρούς δημοσιεύματά σας στην εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ”, όπως και το τελευταίο “Οι Μπαντουβάδες στα λασιθιώτικα βουνά”, όπου αφορούν διηγήσεις-απαντήσεις δικές σας σχετικά με τα γεγονότα του Σεπτέμβρη 1943 στην ηρωική επαρχία Βιάννου.

Επιτρέψτε μου να πω, ότι επειδή ήμουν μέσα στην Αντίσταση γνωρίζω πολύ καλά τι έγινε. Κάνετε αρκετά λάθη, τα οποία θεωρώ πως δεν είναι σκόπιμα, όμως διαστρεβλώνουν την αλήθεια.

Αναφέρομαι στα εξής που έχω παρατηρήσει:

1) Την ομάδα του Ποδιά δεν την έδιωξε ο Μανόλης Μπαντουβάς, αλλά αποχώρησε πειθαρχώντας στην απόφαση της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Η απόφαση αυτή πάρθηκε μετά την ενέργεια του Μανόλη Μπαντουβά τον Αύγουστο του 1943 να στείλει αντάρτες με επικεφαλής το Χρήστο Μπαντουβά και το Χαιρέτη για να απελευθερώσουν τον Ψαράκη και τον Κεντριστάκη, (βοσκούς από το Κατωφύγι), που είχαν συλλάβει στον Ομαλό οι Γερμανοί, στα μέσα Αυγούστου 1943.

Την επιχείρηση αυτή ματαίωσαν στο Λουτράκι, μέλη της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, με επικεφαλής τον ιατρό Ζερβουδάκη Γρηγόρη. “Εάν σκότωναν τον περιβόητο Γερμανό διοικητή Ρίχτερ και τους τέσσερις Γερμανούς που ήταν στο φυλάκιο, τότε ως αντίποινα θα σκότωναν αθώους πολίτες καθώς επίσης θα έκαιγαν την Ανω Βιάννο, όπως δυστυχώς συνέβη μετά στην Ανατολική επαρχία, με 350 νεκρούς και 7 χωριά καμένα”.

2)Λέτε ότι στο Μουρί, όπου είχατε καταφύγει, ακούγατε τα γερμανικά αυτοκίνητα που περνούσαν προφανώς από τα Αμυρά. Αυτό είναι αναληθές γιατί ο αμαξωτός δρόμος σταματούσε στη μέσα καμάρα στην Ανω Βιάννο, δεν έφτανε καν ούτε πάνω από το Γυμνάσιο. Επομένως από τη θέση που βρισκόσασταν ούτε είδατε καθώς ούτε μπορούσατε να ακούσετε θόρυβο αυτοκινήτου.

3) Τη νύχτα της 11ης και 12ης Σεπτεμβρίου, ο Νικολής Μ. Σταυρακάκης, ο Κωστής Ζ. Καργιολάκης (οι οποίοι είναι εν ζωή), και εγώ, είχαμε σταλεί στη “Ρούσα Κεφάλα” από την Επαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ, που η έδρα της ήταν στο λημέρι του Βαχού, με πρόεδρο το δικηγόρο Μιχάλη Γιανναδάκη. Από εκεί βλέπαμε τα αυτοκίνητα που περνούσαν από την Τροχάλα προς την Ανω Βιάννο, τα οποία σύμφωνα με τα φώτα τους ήταν περίπου 25.

Στη συνέχεια θα ήθελα να σας τονίσω τα ακόλουθα:

1) Τους δύο Γερμανούς του φυλακίου της Σύμης, (πατατάδες), όπως τους αποκαλείτε και ποιός δεν μπορούσε να τους σκοτώσει; Και ένα παιδί μπορούσε να το κάνει. Ομως τους σκότωσαν με εντολή των Αγγλων και του Μανόλη Μπαντουβά. Οι λοιπές διαδόσεις είναι για να κρύψουν την αλήθεια.

2) Το καταστατικό του ΕΑΜ, ανέφερε:

α) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια που θέτει τον άμαχο πληθυσμό σε αντίποινα.

β) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια χωρίς την έγκριση της τοπικής Επιτροπής της οργάνωσης.

Ο Μανόλης Μπαντουβάς παραβίασε τις αποφάσεις, αρχικά όταν ξεκίνησε για να σκοτώσει ή να συλλάβει το Ρίχτερ και τους τέσσερις Γερμανούς στην Ανω Βιάννο και εμποδίστηκε στο Λουτράκι, καθώς επίσης και την εξουδετέρωση του φυλακίου της Σύμης, ενώ γνώριζε τις επιπτώσεις που θα επακολουθήσουν.

3) Ο αγώνας κατά των κατακτητών τελείωσε στα τέλη του 1944. Γιατί λοιπόν αμέσως μετά το ολοκαύτωμα της Επαρχίας Βιάννου, 1943, αυτοί οι μεγάλοι πατριώτες έφυγαν ασφαλείς και καλοπερασμένοι για το Κάϊρο;

Γιατί εγκατέλειψαν εδώ τους αντάρτες με τον απλό ηρωικό λαό μας που συνέχισαν τον αγώνα μέχρι την απελευθέρωση;

Το βάρος του αγώνα και τις θυσίες του λαού μας, σήκωσαν οι ανώνυμοι αγωνιστές, αφανείς Επονίτες. Καθημερινά κατάφερναν να ξεγλιστρούν από την παρακολούθηση των Γερμανών και των λίγων ευτυχώς για την Κρήτη προδοτών, οι οποίοι μετέφεραν όπλα, πληροφορίες, μπαταρίες για τους ασυρμάτους, τρόφιμα, στους σχεδόν ασφαλείς στο λημέρι του Χαμέτι”.

Χρηστάκης Εμμανουήλ τ. Γεωργίου,
αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Βαχός-Βιάννου

Ρε Δαίδαλε,ο συγκεκριμένος μας περνάει για ηλίθιους;;;

ΔΑΙΔΑΛΟΣ έγραψε:
1) Την ομάδα του Ποδιά δεν την έδιωξε ο Μανόλης Μπαντουβάς, αλλά αποχώρησε πειθαρχώντας στην απόφαση της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Η απόφαση αυτή πάρθηκε μετά την ενέργεια του Μανόλη Μπαντουβά τον Αύγουστο του 1943 να στείλει αντάρτες με επικεφαλής το Χρήστο Μπαντουβά και το Χαιρέτη για να απελευθερώσουν τον Ψαράκη και τον Κεντριστάκη, (βοσκούς από το Κατωφύγι), που είχαν συλλάβει στον Ομαλό οι Γερμανοί, στα μέσα Αυγούστου 1943.

Την επιχείρηση αυτή ματαίωσαν στο Λουτράκι, μέλη της Επαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, με επικεφαλής τον ιατρό Ζερβουδάκη Γρηγόρη. “Εάν σκότωναν τον περιβόητο Γερμανό διοικητή Ρίχτερ και τους τέσσερις Γερμανούς που ήταν στο φυλάκιο, τότε ως αντίποινα θα σκότωναν αθώους πολίτες καθώς επίσης θα έκαιγαν την Ανω Βιάννο, όπως δυστυχώς συνέβη μετά στην Ανατολική επαρχία, με 350 νεκρούς και 7 χωριά καμένα”.

Δηλαδή ο Μπαντουβάς δεν έκανε τίποτα διαφορετικό από ότι ο ΕΛΑΣ στην ηπειρωτική Ελλάδα: αρκετές φορές ο ΕΛΑΣ χτυπούσε μικρές κατοχικές δυνάμεις και στη συνέχεια οι Γερμανοί ή οι Ιταλοί ισοπέδωναν ολόκληρα χωριά για 5-10 νεκρούς.

Όσον αφορά τον Ποδιά και την αποχώρηση της ομάδα του,όντως δεν τον έδιωξε ο Μπαντουβάς,ο οποίος υπολόγιζε στη βοήθειά του κατά τη διάρκεια των μαχών στη Βιάννο.Ο Ποδιάς όμως αποχώρησε,κοινώς τον εγκατέλειψε,πράγμα που ο Μπαντουβάς,ο οποίος προπολεμικά τον προστάτευε διότι τον καταζητούσαν οι αρχές,δεν του το συγχώρεσε ποτέ (αυτό φάνηκε στον Εμφύλιο).

ΔΑΙΔΑΛΟΣ έγραψε:
Στη συνέχεια θα ήθελα να σας τονίσω τα ακόλουθα:

1) Τους δύο Γερμανούς του φυλακίου της Σύμης, (πατατάδες), όπως τους αποκαλείτε και ποιός δεν μπορούσε να τους σκοτώσει; Και ένα παιδί μπορούσε να το κάνει. Ομως τους σκότωσαν με εντολή των Αγγλων και του Μανόλη Μπαντουβά. Οι λοιπές διαδόσεις είναι για να κρύψουν την αλήθεια.

Σύμφωνα με τον Μπήβορ,η επίθεση στο φυλάκιο της Σύμης έγινε χωρίς την έγκριση των Βρετανών.Τώρα είμαι σε δίλλημα:να πιστέψω τον Μπήβορ ή τον αξιοσέβαστο για την συμμετοχή του στην Ε.Α. αλλά και αναξιόπιστο κ.Χριστάκη;

ΔΑΙΔΑΛΟΣ έγραψε:
2) Το καταστατικό του ΕΑΜ, ανέφερε:

α) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια που θέτει τον άμαχο πληθυσμό σε αντίποινα.

β) Απαγορεύεται κάθε ενέργεια χωρίς την έγκριση της τοπικής Επιτροπής της οργάνωσης.

Ο Μανόλης Μπαντουβάς παραβίασε τις αποφάσεις, αρχικά όταν ξεκίνησε για να σκοτώσει ή να συλλάβει το Ρίχτερ και τους τέσσερις Γερμανούς στην Ανω Βιάννο και εμποδίστηκε στο Λουτράκι, καθώς επίσης και την εξουδετέρωση του φυλακίου της Σύμης, ενώ γνώριζε τις επιπτώσεις που θα επακολουθήσουν.

Ο Μπαντουβάς από τις αρχές του 1943 είχε αποχωρήσει από το ΕΑΜ και υπαγόταν στην ΕΟΚ.Τι ακριβώς παραβίασε 6 μήνες μετά;

ΔΑΙΔΑΛΟΣ έγραψε:
3) Ο αγώνας κατά των κατακτητών τελείωσε στα τέλη του 1944. Γιατί λοιπόν αμέσως μετά το ολοκαύτωμα της Επαρχίας Βιάννου, 1943, αυτοί οι μεγάλοι πατριώτες έφυγαν ασφαλείς και καλοπερασμένοι για το Κάϊρο;

Γιατί εγκατέλειψαν εδώ τους αντάρτες με τον απλό ηρωικό λαό μας που συνέχισαν τον αγώνα μέχρι την απελευθέρωση;

Το βάρος του αγώνα και τις θυσίες του λαού μας, σήκωσαν οι ανώνυμοι αγωνιστές, αφανείς Επονίτες. Καθημερινά κατάφερναν να ξεγλιστρούν από την παρακολούθηση των Γερμανών και των λίγων ευτυχώς για την Κρήτη προδοτών, οι οποίοι μετέφεραν όπλα, πληροφορίες, μπαταρίες για τους ασυρμάτους, τρόφιμα, στους σχεδόν ασφαλείς στο λημέρι του Χαμέτι”.

Χρηστάκης Εμμανουήλ τ. Γεωργίου,
αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Βαχός-Βιάννου

α)Η αντίσταση στην Κρήτη ολοκληρώθηκε το 1945 όταν αποχώρησε και ο τελευταίος Γερμανός από το νησί.

β)Οι ''μεγάλοι πατριώτες'' τους οποίους ο κ. Χρηστάκης μάλλον ειρωνεύεται κατέφυγαν στην Αίγυπτο κυρίως λόγω του ολοκαυτώματος της Βιάννου,το οποίο παρά τον ηρω'ι'σμό των ανδρών του Μπαντουβά εξελίχθηκε σε φιάσκο με τραγικές συνέπειες.

γ)Επίσης,οι ''μεγάλοι πατριώτες'' που δεν ανήκαν στον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν περιορίζονται στους Μπαντουβάδες και το ξέρει καλά ο κ. Χρηστάκης.

δ)Ας μας απαντήσει ο κ.Χρηστάκης:ήταν ΕΛΑΣίτης ο Πετρακογιώργης;Οι Πατεράκηδες;Οι Ανεξάρτητες Ομάδες Ανωγείων;

ε)Στο Τεμενέλι,στα Βορίζια,στο Δαφνέ,στον Βαφέ,στη Μαδαρή Καμαρών ποιοι πολέμησαν;Οι ΕΠΟΝίτες;


Το έργο όσον αφορά την Κρήτη είναι γνωστό:επειδή το μη κομμουνιστικό αντάρτικο δεν διαλύθηκε από τον ΕΛΑΣ και τα στελέχη του δεν βαραίνονται με το στίγμα του δοσίλογου πρέπει οπωσδήποτε να συκοφαντηθεί,οπότε κατά σημαντική μερίδα της αριστεράς,όλη μα όλη η ΕΟΚ είναι ο Μπαντουβάς (ο οποίος πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν μέχρι το 1943 μακράν ο πιο ελαστικός από όλους τους βενιζελικούς οπλαρχηγούς σε θέματα συνεργασίας με τον ΕΛΑΣ και ο μόνος που είχε και κομμουνιστές στις τάξεις των ανταρτών του) και ο Πετρακογιώργης,ο Ξυλούρης,ο Σατανάς,οι Πατεράκηδες,ο Πέτρακας απλώς δεν υπάρχουν.

Και όμως ο εκλεκτός αυτός λαός, που τόσο σκληρά είχε δοκιμαστεί, παρά τις απερίγραπτες συμφορές, την προσφυγιά και την πείνα, καθώς και τις στρατιωτικές δυνάμεις των Γερμανών που φρουρούσαν τη νεκρή ζώνη, πέντε μόλις μήνες μετά το ολοκαύτωμα δημιούργησε το νέο αντάρτικο στα ίδια βουνά και λημέρια, που ανήκε αποκλειστικά στον Ε.Λ.Α.Σ. Ο λαός αυτός διαφύλαξε και τροφοδότησε επί οκτώ (Cool περίπου μήνες (από τις αρχές του Μαρτίου ως τις αρχές του Οκτωβρίου 1944) τους καινούργιους αντάρτες, που αργότερα έλαβαν μέρος στις μάχες της Παναγιάς, του αεροδρομίου Καστελλίου Πεδιάδος (μέσα Σεπτεμβρίου 1944) και στη νικηφόρα εκ παρατάξεως μάχη του Μαραθίτη-Φορτέτσας (11 Οκτωβρίου 1944). Τη στρατιωτική εξάσκηση και διοίκηση των ανταρτών, που πολέμησαν στη μάχη αυτή, είχε ο νεαρός τότε αξιωματικός Ιωάννης Γ. Κοντάκης από το Κεφαλοβρύσι Βιάννου.

κομμουνιστικες μαλακιες ως συνηθως

το ολο κειμενο δειχνει οτι ο Μπαντουβας (εθνικοφρων)κακαως εκανε και σκοτωσε τους 2 γερμανους διοτι το πληρωσε ακριβα η Βιαννος αλλα αν ηταν ο ΕΛΑΣ καλως θα εκανε και θα τους σκοτωνε !!!!(οπως γινοταν σε ολη την ελλαδα)

Ρε ουστ παλιοκομμουνια αληταμπουρες που δεν μπορειτε ουτε ιχνος αληθειας να πειτε μετα απο 60 χρονια απο τα γεγονοτα!!!

Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Σ
Ο Αρχισυμμορίτης Μπαντουβάς εγκατέλειψε μετά της σωματοφυλακής του την Νήσον. Ούτως η Κρήτη απηλλάγη από το πουλημένο αυτό υποκείμενον, το οποίον προεκάλεσε τόσα δεινά εις τον φιλήσυχον πληθυσμόν. Εάν εχήρευσαν τόσαι γυναίκες και εάν απορφανίσθησαν τόσα παιδιά, αίτιον είναι ο εγκληματίας αυτός.
Ο αγών εναντίον των υπολειμμάτων της συμμορίας του συνεχίζεται με αμείλικτον σκληρότητα.
Πρός τον φιλήσυχον πληθυσμόν τείνω εκ νέου την χείρα διά την αποκατάστασιν μιας τακτικής, το άτομον και την ιδιοκτησίαν εγγυωμένης ζωής. Τα πρώτα μέτρα ελήφθησαν. Αι απηγορευμέναι ζώναι εις τας περιοχάς των συμμοριών καταργούνται. Η κατάστασις του σχετικώς απόρου πληθυσμού θα βελτιωθή διά μεγαλοψύχων μέτρων κοινωτικής προνίας. Ποιούμαι έκκλησιν διά την πραγματοποίησιν του σκοπού τούτου προς τον αυκατάστατον πληθυσμόν της Κρήτης, όπως διά προαιρετικών εράνων συμβάλη εις το έργον τούτο της ενεργού αλληλεγγύης.
Συνεισφοραί εις χρήμα και εις είδη δύνανται να παραδίδωνται εις τους Νομάρχας.
Πλην τούτου καλείται ο φιλήσυχος πληθυσμός να υποστηρίξη δι’ απάντων των μέσων τον αγώνα του Γερμανικού Στρατού εναντίον του Μπολσεβικισμού, του παγκοσμίου τούτου εχθρού του πολιτισμού, της οικογενείας, της, Θρησκείας και της ειρηνικής ζωής.
Ο Γερμανικός Στρατός είναι φίλος του κρητικού λαού. Δεν θα επιτρέψη όπως η ωραία αύτη Νήσος καταστή εκ νέου θέατρον πολέμου, ή τόπος ταραχοποιού δράσεως των συμμοριτών, των εχθρών τούτων του λαού.

Πας, παρέχων την Βοηθείαν του εις τον στρατόν κατά τον αγώνα τούτον είναι ευπρόσδεκτος.

17-11-43
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

Δεκέμβριος 1943

ΕΘΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΕΚΘΕΣΙΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ φύλ. 18
" Περί της υφισταμένης καταστάσεως εν τω Νομώ Ρεθύμνης και γενικότερον εν τη νήσω από πολιτικοστρατιωτικής απόψεως."
Α΄ Σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά γενικώς του ε χ θ ρ ο ύ
" Ευθύς μετά την κατάληψιν της νήσου από των πρώτων ημερών ο εχθρός (Γερμανοί) προέβη εις ομαδικάς εκτελέσεις αμάχου πληθυσμού, άνευ ουδεμιάς αφορμής και άνευ ουδεμιάς διαδικασίας έστω και τυπικής. Εκατοντάδες πολιτών εξετελέσθησαν εις τα διάφορα χωριά (ανά 15-20) ευθύς από τας πρώτας ημέρας άνευ ουδεμιάς διαδικασίας και κατά τον μάλλον απαίσιον τρόπον, τούτων εξαναγκαζομένων ν’ ανορύσωσι τον τάφον των, εις όντινα τυφεκιζόμενοι έπιπτον και εθάπτοντο πριν έτι εκπνεύσωσιν, μεθ’ ο επηκολούθουν πυρπολήσεις οικιών τινών εις έκαστον χωρίον προφανώς διά τρομοκράτησιν.
Προιόντος του χρόνου και επί ταις προφάσεσι περιθάλψεως Αγγλων - αποκρύψεως όπλων - μη προθυμοποιήσεως προς καταναγκαστικήν εργασίαν εις ην είχε υποχρεωθεί το σύνολον του άρρενος πληθυσμού - ετουφεκίσθησαν πολλαί εκατοντάδες πολιτών εις τον Νομόν αλλά και εις την υπόλοιπον Κρήτην. Ενεπρίσθησαν δε και ολόκληρα χωρία - Σκαινές - Μάλεμε - Καμαλεύρι κ.λ.π.
Βραδύτερον, ιδία κατά το έτος 1942, αι εκτελέσεις εσυνεχίσθησαν αθρόως με τας ιδίας πάντοτε αφορμάς, αλλά καμουφλαρισμέναι με τυπικάς αποφάσεις των Στρατοδικείων. Εξαίρεσιν απετέλεσεν ο τουφεκισμός, άνευ διαδικασίας 92 ανδρών, των πλείστων επιφανών της κοινωνίας της πόλεως Ηρακλείου (Γεωργιάδηδες, Γ. Σκουλάς, Μαρής κ.λ.π) τελείως ξένων προς πάσαν αντιδραστικήν ενέργειαν κατά των γερμανικών αρχών και μόνον διά τρομοκρατικούς λόγους.
Ως μόνην εις βάρος των κατηγορίαν τότε διέδωσαν οι Γερμανοί, ότι οι τουφεκισθέντες ούτοι ωργάνωσαν και υπέδειξαν τον φόνον 5 Γερμανοφίλων (δήθεν) της υπαίθρου εν τω Νομώ τούτω. Κατά το 1943 η αγριότης και η τρομοκρατία ενετάθη εις σημείον αφαντάστου μορφής αι δε εκτελέσεις και τουφεκισμοί αθώων γυναικών, γερόντων και παίδων φέρουν τον χαρακτήρα πραγματικής εξοντώσεως. Ούτω προ 5μήνου εξετελέσθησαν άνευ ουδεμιάς διαδικασίας 50 άρρενες από όλα τα διαμερίσματα Κρήτης, διά σαμποτάζ ενεργηθέντα ως διεπιστώθη εν Καστελλίω Ηρακλείου παρά κομάντος Αγγλικού Στρατού.
Η αδικαιολόγητος και εγκληματική αύτη πράξις των εκρίθη ως τοιαύτη και παρ’ αυτών τούτων των Γερμανών, ώστε καταλλήλως διέδοσαν ότι ο διατάξας τον τουφεκισμόν τούτον Διοικητής του Φρουραρχίου Κρήτης, παρεπέμθη εις στρατοδικείον μεθ’ ενός Ταγ/ρχου και ενός Λοχαγού. "Προφανώς προς μείωσιν της εντυπώσεως".
Επίσης το χωρίον Πορίζια κατεστράφη εκ θεμελίων, βομβαρδισθέν παρά Γερμανικών αεροπλάνων εσχάτως επί τη προφάσει ότι υπέθαλπτον αντάρτας.
Οι κάτοικοι του χωρίου Αβδελά εξοντώθησαν σχεδόν άπαντες (632 άρρενες) διότι 7 εκ τούτων ποιμένες, μη γνωρίζοντες ότι διετηρείτο εν ισχύι απαγορευτική διάταξις εκδοθείσα προ έτους περί μη βοσκής εις απηγορευμένην ζώνην παρά το όρος Ίδη εισήλθον εν αυτή τουφεκισθέντες, την αυτήν δε τύχην έσχον και οι υπόλοιποι συγχωριανοί των, οίτινες άοπλοι μετά του ιερέως, διδασκάλου και προέδρου της Κοινότητος, παρουσιασθέντες εζήτησαν να τοις παραδοθώσιν προς ταφήν οι τουφεκισθέντες 7 (επτά) ποιμένες.
Διά την αυτήν αιτίαν και κατά τον αυτόν χρόνον ετουφεκίσθησαν 3 άνδρες της περιφερείας Αμαρίου - ενός δε μάλιστα κατεκάη το πτώμα. Οι κάτοικοι του χωρίου Ροδακίνου ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψωσι το χωρίον των, 6 γέροντες ετουφεκίσθησαν άνευ ουδεμιάς διαδικασίας, 7-10 οικίαι ενεπρίσθησαν και αι λοιπαί ελεηλατήθησαν, οι πλείστοι δε των κατοίκων κρατούνται εις τας φυλακάς.
Προ τινος εις την πόλιν Χανίων εν μέση αγορά και άνευ ουδεμιάς διακιολογίας εφονεύθησαν παρά Γερμανού υπξ/κού οι αδελφοί κρεοώλαι Μανουσάκηδες και ο διδάσκαλος Μάντακας υπό του ιδίου.
Προ ελαχίστων ακόμη ημερών εξ αφορμής συναντήσεως και συμπλοκής Γερμανών μετ’ ανταρτικού αποσπάσματος μικρού εν τη περιφερεία Βιάνου ετυφεκίσθησαν 620 άτομα, παρουσιάσθη δε το φρικτόν θέαμα της διανοίξεως κοιλιών εγκυμονουσών γυναικών και του λογχισμού παίδων και γερόντων ως διεπιστώθη, εκ του γεγονότος δε τούτου 7 (επτά) ολόκληρα χωρία και η Βιάνος κατεκάησαν και κατεστράφησαν εκ θεμελίων.
Προ μιάς ακόμη εβδομάδος, με την πρόφασιν ότι διήλθεν εκείθεν ανταρτικόν απόσπασμα προερχόμενον εκ Λασηθίου, ετυφεκίσθησαν και κατεκάησαν ακόμη ζώντες 4 (τέσσαρες) γέροντες και 14 (δεκατέσσαρες) γυναίκες, εν αις μία έγκυος, εις το χωρίον Καλή Συκιά, το δε πλείστον των οικιών ενεπρίσθη. Εν συνεχεία μετέβησαν εις Καλληκτάτην όντινα ενέπρησαν, τουφεκίσαντες 22 άνδρες τούτο δε συνέβη κατά πληροφορίας μας εις το χωρίον Ανωπολιν. Επίσης κατέκαυσαν το Μουρί φονεύσαντες αρκετούς των κατοίκων εις δε την επαρχία Σελίνου κατέκαυσαν τα χωρία Λειβάδια - Κουστογέρακα - Μονή κ.λ.π. φονεύσαντες μέγα μέρος των κατοίκων αυτών. Πλην τούτου και εκκλησίας κατέκευσαν και εκρήμνησαν εκ θεμελίων, τας δε εικόνας εχρησιμοποίησαν στόχους ως έπραξαν εις Γεράνι Ρεθύμνης, Αλικιανού κ.λ.π.
Η δολοφονική διάθεσις εν γένει καθ’ όλον το χρονικόν διάστημα της κατοχής της νήσου ηνοίχθη εις τοιούτον βαθμόν ώστε εις πολλάς περιπτώσεις υπεχρεώθησαν εργάται των αεροδρομίων να εκτεθώσι ακάλυπτοι εις το μέσον τούτων εν ώρα αεροπορικών επιδρομών, κατά μίαν δε περίπτωσιν υποχρεώθησαν ούτοι (εργάται) να εξέλθωσιν των καταφυγίων των.
Αναφέρονται ως ανωτέρω μόνον αι κατά το έτος τούτο γενόμεναι ομαδικαί εκτελέσεις άνευ διαδικασίας ως και αι καταστροφαί χωρίων διότι αι μεμονομέναι θανατώσεις ατόμων και αι καταστροφαί μεμονομένων οικιών δι’ ασημάντους αιτίας τυγχάνουσιν απειράριθμοι.
Παραλείπομεν να μνημονεύσωμεν ιδιαιτέρως τας αθρόας συλλήψεις και εγκαθείρξεις επ’ αόριστον άνευ ουδεμιάς διαδικασίας ή καταδίκην πλείστων ατόμων εξ ων έχουν πληρωθή αι φυλακαί της νήσου .
Οι Στρατιωτικοί ηγέται Χανίων, Ηρακλείου και Λασηθίου κρατούνται του τοιούτου του Ηρακλείου τουφεκισθέντος μετά 10 άλλων προ 20 περίπου ημερών.
Ι Τ Α Λ Ο Ι
Η εν γένει συμπεριφορά των Ιταλικών αρχών κατοχής ήτο κάπως ηπιωτέρα.

Β΄ ΔΥΝΑΜΙΣ ΚΑΙ ΟΧΥΡΩΣΕΙΣ
α) Γ ε ρ μ α ν ι κ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ. Η δύναμις του Γερμανικού Στρατού κατά το έτος 1941-42 ήτο πάντοτε κυμαινομένη γύρω στις 60 χιλιάδας ανδρών. Η δύναμις αύτη προοδευτικώς ελαττούται ώστε σήμερον εν μεν τω Νομώ Ρεθύμνης να μην υπερβαίνει τας 2 1/2 χιλιάδας εις ολόκληρον δε την νήσον να κυμαίνεται αύτη κατά τους υπολογισμούς μας εις 25-30 χιλιάδας.
β) Ι τ α λ ι κ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ. Η δύναμις στρατού ήτο μάλλον σταθερά καθ’ όλον το διάστημα εκ δύο μεραρχιών συνολικής δυνάμεως 40 χιλιάδων ανδρών. (Μεραρχία Σοννέα - Αρέτσα).
Μετά την συνθηκολόγησιν της Ιταλίας τα 4% παρέμειναν ενσωματωθέντες με τον Γερμανικόν Στρατόν, οι δε λοιποί αφοπλισθέντες υπό των Γερμανών κρατούνται παρά τούτων ως αιχμάλωτοι. Οι αιχμάλωτοι ούτοι βιαζόμενοι διά παντοειδών στερήσεων και πιέσεων αναγκάζονται να προσχωρήσουν και ενσωματούμενοι και ούτοι εις τον Γερμανικόν Στρατόν, οπλίζονται.
Γ΄ ΗΘΙΚΟΝ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ.
Η μαχητικότης του Γερμανικού Στρατού από απόψεως μέσων δύναται να λεχθή ότι είναι πλήρης από πάσης απόψεως, από απόψεως όμως ηθικού, τούτο είναι πολύ μειωμένον σε σημείον ώστε να ελπίζεται ότι προκειμένου να δράση ο Γερμανικός Στρατός εναντίον οργανωμένου Συμμαχικού και ουχί εντοπίων τους οποίους φοβούνται και δεν δύνανται να εμπιστευθώσιν την ζωήν των, δεν θα αποδώση ούτε το ήμισυ της άλλοτε υπολογισίμου μαχητικής αξίας του. Ειδικώς οι ενσωματοθέντες Ιταλοί πιστεύεται ότι ου μόνον δεν θα συντελέσουν εις την αύξησιν της αμύνης των Γερμανών συμμάχων των, αλλά τουναντίον θα μεταδώσουν αυτοίς την έκδηλον ηττοπάθειαν και φιλειρηνικήν διάθεσιν.
Δυστυχώς εσχάτως παρετηρήθη το λυπηρόν φαινόμενον της κατατάξεως εθελοντών εις τον Γερμανικόν στρατόν εκ της περιφερείας Ηρακλείου και κυρίως εκ του χωρίου Κρουσσώνα. Το σοβαρότερον όλων είναι ότι οι αρνησιπάτριδες ούτοι ανέρχονται μέχρι του αριθμού 26, έχουν αποτελέσει το εκτελεστικόν απόσπασμα Σούμπερτ, Γερμανού υπαξ/κού αντλούντος ως λέγεται την εξουσίαν αμέσως από τον Φύρερ. Ούτος εις ουδεμίαν διαδικασίαν υποβάλλων τα θύματά του και μη υφιστάμεσος ουδένα έλεγχον, διατάσσει και διαπράτονται υπό του αποσπάσματός του τα φρικοδέστερα κακουργήματα.
Δ΄- OΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΙΣ
Η ανάγκη οργανωμένης αντιδράσεως κατά των μέτρων του κατακτητού και αναλόγου καθοδηγήσεως του λαού, προέκυψεν ευθύς αμέσως από των πρώτων ημερών της κατοχής της νήσου.
Διά τον λόγον τούτον ήρχισε να συστηματοποιείται η σχετική εργασία και συλέγεται το υλικόν το οποίον θα απετέλη τα ηγετικά στοιχεία τα οποία θα κατεύθυνον την ανωτέρω προσπάθειαν.
Περί τα τέλη του 1942 (18.11.42) η οργανωτική πλέον προσπάθεια έλαβε ορισμένη πλέον μορφήν διά της ιδρύσεως καθαρής τοπικής οργανώσεως επωνομασθείσης Ε.Α.Μ. ασχέτου εν πάσει περιπτώσει προς την ομώνυμον οργάνωσιν της Ηπειρωτικής Ελλάδος, πάντως ομως υπό την ηγεσίαν μας.
Εις την οργάνωσιν ταύτην έλαβον μέρος και οι κομμουνισταί αφού εδήλωσαν ότι θα ηργάζοντο εις ταύτην ως αθώοι πατριώται, παραιτούμενοι του προσηλυτισμού και οιασδήποτε άλλης κομματικής επιδιώξεως. Συν τη παρόδω όμως του χρόνου διεπιστώθη ότι ούτοι ου μόνον δεν ετήρησαν τα υπεσχημένα αλλά ησχολούντο αποκλειστικώς και μόνον διά την αύξησιν των μελών του κόμματός των και εν γένει διά την επιβολήν των πολιτικών και πολιτειακών πεποιθήσεων. Συγκεκριμένως την 25-5-43 εις συνέλευσιν των μελών της κεντρικής επιτροπής απεκάλυψαν ούτοι τους πραγματικούς των σκοπούς, ομιλήσαντες περί Εθνικών ορίων (τα οποία δεν ήθελον μεγαλύτερα των προπολεμικών), περί σχηματισμού Κυβερνήσεως άμα τη αφίξει του απελευθερωτικού στρατού, περί πολιτεύματος κ.λ.π.
Διά τον λόγον τούτον επήλθε διάσπασις της οργανώσεως ης το καταστατικόν έχει περιέλθει ήδη Υμίν.
Ούτω κατά το σχέδιον της οργανώσεως μας ο Νομός Ρεθύμνης διηρέθη εις 7 διαμερίσματα αναλόγως της εδαφικής διαμορφώσεως εις έκαστον δε των διαμερισμάτων τούτων έχει ορισθή τοπική επιτροπή εκ των επιλέκτων στρατιωτικών και πολιτικών στοιχείων του διαμερίσματος, αι οποίαι μετά των υπ’ αυτάς κοινοτικών επιτροπών έχουν αναλάβει την διαφώτησιν και μύησιν του πληθυσμού εις τον αγώνα. Των διαμερισμάτων τούτων προίσταται αξιωματικός κατοικών εν αυτοίς ο κατά βαθμόν ανώτερος των τοιούτων του ιδίου διαμερίσματος.
Απασαι αι επιτροπαί αύται υπάγονται υπό την κεντρικήν επιτροπήν εδρεύουσαν εν τη πόλει.
Την διάσπασιν ταύτην ηκολούθησε το σύνολον των προεκλεγέντων στελεχών της οργανώσεως μετά του συνόλου των αξιωματικών. Παρέμειναν δε εις το Ε.Α.Μ. οι κομμουνισταί και ελάχιστοι συμπαθούντες.
Τους τελευταίους τούτους η νέα οργάνωσίς μας (Ε.Ο.) επεδίωξε και επιδιώκει να διαφωτίση καταλλήλως και αποσπάση από το Ε.Α.Μ. διαπιστωθέντος ότι τούτο παραμένει εις χείρας των κομμουνιστών ουδέν άλλο επιδιώκει ή σκέπτεται παρά την επικράτησιν και εφαρμογήν του κομμουνιστικού συστήματος εις την χώραν μας τουλάχιστον ως πιστεύεται.
Η προσπάθεια αύτη και γενικώς η προσπάθεια συγκρατήσεως του λαού από το ρεύμα που τον παρασύρουν οι κομμουνισταί διά της εμφανίσεώς των, ότε μεν με το ένδυμα του δημοκράτου, ότε δε του σοσιαλιστού υπήρξεν μεγίστη και πλήρης κινδύνων.
Απεκαλύφθη εξ εντύπων στοιχείων των ότι ούτοι επιδιώκουν ως μόνον αποτέλεσμα των σκοπών των την κατάληψιν της εξουσίας ομιλούν δε συγκεκριμένως μεταξύ των περί δικτατορίας προλεταριάτου, περί καταργήσεως Εθνικών ορίων κ.λ.π.
Εις την εφημερίδαν των μάλιστα εκδιδομένην παρά της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. ης αντίγραφον περιήλθεν ημίν (Ελευθερία φύλ. 21) δίδονται συγκεκριμέναι εντολαί περί της εξοντώσεως παντός στοιχείου όπερ ήθελεν αποτελέσει εμπόδιον εις τας κατευθύνσεις των.
Δεν έχομεν συγκεκριμένα αποδείξεις αν οι ανώτεραι εντολαί εκδηλούνται ήδη υπό μορφήν προδοσίας, παρά το γεγονός ότι οι στρατιωτικοί ηγέται των Νομών Χανίων, Ηρακλείου Λασηθίου μετ’ επιλέκτων μελών των Κεντρικών Επιτροπών συνελήφθησαν υπό των Γερμανών, ημείς δε αυτοί μετά των στενωτέρων συνεργατών διατελούμεν υπό δίωξιν. Είναι αληθές ότι μετά την ως ανωτέρω εκτεθείσαν διάσπασιν οι κομμουνισταί επανειλημένως και ιδία την 1.8.43 απεπειράθησαν να ενσωματωθούν εις την Εθνικήν ημών οργάνωσιν (Ε.Ο.) προτείνοντες ευνοικούς όρους, ως κατάργησιν του Ε.Α.Μ. Ρεθύμνης και παραίτησιν από πάσης κομματικής των επιδιώξεως, τα εν τω καταστατικώ της Ε.Ο. ως εγγράφως τότε μας εδήλωσαν. Η αντίληψις μας όμως ότι ούτοι και υπό την νέαν ταύτηνμορφήν θα ηθέτουν τα συμπεφωνημένα εις πρώτην δι’ αυτούς δοθησομένην ευκαιρίαν ως έπραξαν και προηγουμένως και ότι πλησιάζοντες τον λαόν υπό το ένδυμα του ελευθερωτού και του φίλου της τάξεως θα επεδίωκον να παρασύρουν τούτον προς τους κρυφίους σκοπούς των, μας ηνάγκασαν να απορρίψωμεν την σχετικήν των αίτησιν, δηλώσαντες εις τούτους ότι δεν δεχόμεθα την συγχώνευσιν μόνον και μόνον διά λόγους δυσπιστίας.
Ούτω καθ’ ο είμεθα ασφαλώς εις θέσιν να γνωρίζομεν την οργάνωσίν μας ακολουθούν τα 80% του λαού του Νομού μας, οι δε κομμουνισταί διά της ασκουμένης διαφωτίσεως του λαού έχουν κατέλθη σήμερον κάτω και του προπολεμικού επιπέδου.
Μολονότι και οι λοιποί Νομοί της Κρήτης δεν δύναται να λεχθή, ότι εξαρτώνται οργανωτικώς εκ του Νομού Ρεθύμνης, εν τούτοις με την ιδέαν ότι επεβάλετο να επιδιωχθή η οργάνωσις και των λοιπών Νομών χάριν της ενιαίας κατευθύνσεως του αγώνος, επεδιώξαμεν διά των εν Κρήτη αντιπροσώπων των Συμμάχων μας Αγγλων τον διορισμόν των στρατιωτικών ηγετών των άλλων Νομών διευκολήναντες τούτους εις την εκλογήν των καταλλήλων προσώπων, άτινα έλαβον επίσης και εκ μέρους Υμών την ιδίαν με ημάς τηλεγραφικήν εντολήν.
Ακολούθως επεδιώξαμεν συνάντησιν των στρατιωτικών ηγετών όλων των Νομών ην και επιτύχαμεν την 14.6.43 εις τόπον εν τω Νομώ μας μεθ’ ων, παρισταμένων και των εκπροσώπων του Συμμαχικού Στρατηγείου Αγγλων Αξιωματικών συνεζητήσαμεν επί των κατευθύνσεων της Εθνικής οργανώσεως, δεχθέντων τούτων (των Στρατιωτικών ηγετών) ν’ ακολουθήσωσι τας κατευθύνσεις της Οργανώσεως ημών.
Δυστυχώς το γεγονός της συλλήψεως εσχάτως των Στρατιωτικών ηγετών των άλλων Νομών θα προκαλέση μοιραίως χαλάρωσιν του οργανωτικού έργου, επί ζημία του Εθνικού Αγώνος.
Διά τον λόγον τούτον υπεδείξαμεν και πάλιν τοις εν τη Νήσω αρμοδίοις και υποδεικνύομεν και Υμίν την άμεσον εκλογήν ετέρων ως τοιούτων. Διά τον Νομόν Ηρακλείου ως ενδεδειγμένον επροτείναμεν τον και νυν αρχηγόν ανταρτικού αποσπάσματος τον γνωστόν κ. Πετράκην Γεώργιον ή Πετρακογεώργην, κατά σύσκεψιν γενομένην εν Ι.Μ.Λ. διά την επιλογήν αντικαταστάτου, και των λοιπών Νομών διεξάγονται αι σχετικαί συνεννοήσεις.
Προσεχέστατα δε θέλωσιν υποβληθή Υμίν αι σχετικαί υποδείξεις παρ’ ημών και Αγγλου εκπροσώπου του Συμμαχικού Στρατηγείου.
Η ανάγκη της επαφής και συνεννοήσεως των Νομών επί των κατευθύνσεων ας δέον να ακολουθήση η Ε.Ο. από στρατιωτικοπολιτικής απόψεως ώθησε την ημετέραν οργάνωσιν να επιδιώξη προσφάτως σύγκλησιν Παγκρητίου συνελεύσεως η οποία επραγματοποιήθη την 11.10.43 παραστάντος κατ’ αυτήν και του εκπροσώπου του Συμμαχικού Στρατηγείου Αγγλου Ταγ/ρχου, εκπροσώπων του Νομού Ρεθύμνης, του Νομού Ηρακλείου εκπροσωπηθέντος υπό του ενδεικνυομένου και υποδεδεικνυομένου ως αρχηγού κ. Πετρακογεώργη, του Νομού Χανίων μη εκπροσωπηθέντος λόγω των γεγονότων εν τω Νομώ τούτω εσχάτως, ως οι αρμόδιοι δι’ επιστολής των μας εγνώρισαν.
Τα συμπεράσματα της συνελεύσεως ταύτης συνοψίζονται εις το συνταχθέν πρακτικόν έχον ούτω:
Α π ο φ ά σ ε ι ς
της κατά την 11.10.43 ημέραν Δευτέραν γενομένης συνελεύσεως μεταξύ των Νομών.
Συνελθόντες κ.λ.π.
Α Π Ο Φ Α Σ Ι Ζ Ο Μ Ε Ν
1) Η οργανωτική προσπάθεια, παρ’ όλον ότι διαπιστώσαμεν ότι το μέγιστον μέρος ταύτης έχει ήδη επιτευχθή, δέον να ενταθή κατά τρόπον ώστε όλα τα εν Κρήτη πατριωτικά στοιχεία να ενταχθώσι εις τας τάξεις της Ε.Ο.μας.
2) Παρά το ότι το φρόνημα του κρητικού λαού τυγχάνει άριστον εν τούτοις δέον να καταβληθή προσπάθεια προς διατήρησιν τούτου εις το αυτό ύψος και ει δυνατόν να εξαρθή περισσότερον.
3) Η ανταρτική κίνησις κρίνεται εξαιρετικώς συμφέρουσα διά τον απελευθερωτικόν αγώνα. Επειδή όμως διά την ύπαρξιν αυτής πλην των προσώπων και η διατροφή τυγχάνει τεχνικώς αδύνατος, δέον όπως μη ενταχθή μέχρι του ανωτάτου ορίου.
4) Η απομόνωσις του λαού διά της διαφωτίσεως από τα μη πατριωτικά και αναρχικά στοιχεία να θεωρηθή καθήκον όλων των μελών της οργανώσεώς μας. Επί της αυξήσεως της ανταρτικής κινήσεως εν Κρήτη έχομεν να προσθέσωμεν ότι αι επιφυλάξεις μας εστηρίχθησαν κυρίως εις την δυσκολίαν του επισιτισμού και του γενικού εφοδιασμού των ανταρτών έξωθεν δι’ αεροπλάνου, αλλ’ επίσης διότι η πυκνότης του εχθρικού στρατού εν τη νήσω η εδαφική διαμόρφωση αυτής (τό στενόν του χώρου) εν συνδυασμώ προς τα παραδείγματα της δράσεως των δύο ανταρτικών αποσπασμάτων άτινα υπήρχον μέχρι τούδε, μόνον σπατάλην των Εθνικών δυνάμεων δυσανάλογον προς τα οφέλη θα προεκάλη και απόδειξις η καταστροφή κατά τας τελευταίας αυτάς ημέρας δεκάδων χωρίων και η σφαγή πολλών εκατοντάδων αμάχου πληθυσμού.
Επί του ζητήματος τούτου διατυπώνομεν την γνώμην ότι λόγω των ανωτέρω παραγόντων θα ήτο σκοπιμότερον όπως, η διάθεσις του πληθυσμού προς εξέγερσιν και η συμβολή του διά την εκδίωξιν του κατακτητού καλλιεργείται συγκεκαλυμμένως επί του παρόντος, ίνα το μεν αποκρύπτη την πραγματικήν του δύναμιν το δε αποφεύγη την διά τρομακτικών μεθόδων του εχθρού κατάπνιξιν της διαθέσεως ταύτης πριν ή επιστή ο καταλληλότερος χρόνος και αποφευχθή εκείνο όπερ συνέβη εσχάτως, η εξουδετέρωσις δήλον ότι αρκετών εκατοντάδων μαχητών εκ των καταστραφέντων χωρίων και των εγγύς περιφερειών, οίτινες εφονεύθησαν ή κατέφυγον εις τα όρη άνευ σταθερού και συγκεκριμένου αποτελέσματος. Οταν δε η εδαφική διάπλασις της Νήσου επιτρέπη εντός ελαχίστων ωρών συνάντησιν υπό του εχθρού των δρώντων ανταρτικών αποσπασμάτων ο πολλαπλασιασμός τούτων αναποφεύκτως πλην της εξοντώσεως αυτών, διευκολυνομένης και υπό της ως ελέχθη πυκνότητος του εχθρικού στρατού, θα συνεχίση και την λήψιν σκληρών εξοντωτικών και τρομακτικών μέτρων.
Ε΄ ΗΘΙΚΟΝ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
Το ηθικόν του λαού ευρίσκεται ακμαίον αι δε πιέσεις και τα παντοειδή βασανιστήρια εντείνουν το μίσος κατά του κατακτητού και χαλυβδώνουν την ψυχήν προς την αντίστασιν και την απελευθερωτική δράσιν. Ουχ’ ήττον όμως είναι ανάγκη επιτακτική να καταστή γνωστή η αξιοθρήνητος κατάστασις εις ην περιήλθεν ούτος από επισιτιστικής απόψεως.
Η κατ’ εξακολούθησιν απασχόλησις του συνόλου του άρρενος πληθυσμού εις τα καταναγκαστικά έργα, η ασήμαντος παραγωγή του τόπου κατά το παρελθόν και το τρέχον έτος, η μη εισαγωγή εις την νήσον έξωθεν τροφίμων, ο υψηλός τιμάριθμος της ζωής (20-24 χιλ. δραχ. η οκά το σιτάρι) η έλλειψις φαρμάκων, εξήντλησαν τον λαόν εις τοιούτον σημείον ώστε να πιστεύηται ότι η παράτασις της Γερμανικής κατοχής της νήσου θα επιδράση εξοντωτικώς επί της ζωής του πληθυσμού.
Δύναται να λεχθή μετά βεβαιότητος ότι μολονότι ευρισκόμεθα εις το πρώτον τετράμηνον από του θέρους, το μεγαλύτερον μέρος των χωρικών στερείται και αυτού του άρτου και ελαίου άτινα ως γνωστόν αποτελούν τα στοιχειώδη μέσα συντηρήσεώς του.
Διά τούτο ας μας επιτραπή παρακαλώ να επαναλάβωμεν ότι πέραν του τρέχοντος φθινοπώρου η αντοχή του πληθυσμού θα εκλείψη οι δε θάνατοι εξ ασιτίας και η πείνα εν γένει θα εξουδετερώσουν την ψυχικήν του λαού δύναμιν επί ζημία της συμβολής τούτου εις τον απελευθερωτικόν αγώνα και του μέλλοντος της φυλής γενικώς.
Ιδιαιτέρως η κατάστασις των οικογενειών των θυμάτων του κατακτητού, αι οποίαι διά των αθρόων ως προελέχθη τυφεκισμών και πυρπολήσεων, αποτελούν τεράστιον αριθμόν, τυγχάνει από τούδε απελπιστική και κινδυνεύει να επιρεάση το ηθικόν και πατριωτικόν ακόμη φρόνημα του λαού.
Εις το σημείον τούτο θεωρούμεν επάναγκες να επιστήσωμεν την υμετέραν προσοχήν επί του κινδύνου τον οποίον εγκυμονεί η επικειμένη κατά τας ασφαλείς προβλέψεις μας σύλληψις Αξιωματικών εν γένει, πράγμα το οποίον πραγματοποιούμενον, θέλει προκαλέσει σχεδόν την παράλυσιν πάσης μέχρι σήμερον οργανωτικής προσπαθείας και συνεπώς παράλυσιν και της συμβολής του πληθυσμού κατά την απελευθερωτικήν ενέργειαν.
Τούτου ένεκεν ανακύπτει το δίλλημα εάν και κατά πόσον συμφέρει να ωθήσωμεν τους Αξιωματικούς τούτους προς την αποχήν από της κατά Σάββατον υποχρεωτικής παρουσιάσεως πράγμα το οποίον θα απετέλη καταφανή πλέον εκδήλωσιν επαναστατικών διαθέσεων και συνεπώς θα προεκάλη την λήψιν μέτρων εκ μέρους του εχθρού ή να αναμείνωμεν μοιρολατρικώς την ομαδικήν σύλληψιν και εξουδετέρωσιν τούτων.
Κατά την εν πάσει περιπτώσει περίπτωσιν εκτός των ανωτέρω εκτιθεμένων κινδύνων, τους οποίους δυνάμεθα να παραβλέψωμεν εάν ο χρόνος της αποβατικής ενεργείας είναι εγγύς, θέλει προκύψει και ζήτημα συντηρήσεως τούτων και συνεπειών πολλαπλασίων εκείνων ας προαναφέραμεν, όσον αφορά τα ανταρτικά αποσπάσματα.
ΣΤ’ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ
1) Εκ πάντων των ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα ότι επιβάλλεται η επιτάχυνσις της αποβατικής ενεργείας εν τη νήσω.
Καίτοι δεν είμεθα αρμόδιοι να αποδείξωμεν τι επιβάλλει η στρατηγική ανάγκη του πολέμου, φρονούμεν αδιστάκτως ότι από τακτικής απόψεως συμφέρει μία τοιαύτη ενέργεια, δεδομένου ότι ο απελευθερωτικός στρατός και μηδαμινήν φθοράν θα υποστή, ίσως και καθόλου εις έμψυχον υλικόν, αλλά και αμέσως μετά την απελευθέρωσιν θα είναι ελεύθερος να μεταφερθή όπου η ανάγκη του πολέμου απαιτήση, ηυξημένος δε διά νέων οπλιτών Κρητών γνωστής μαχητικής αξίας.
2) Διά την συμβολήν δε του Κρητικού στοιχείου εις τον απελευθερωτικόν αγώνα του Συμμαχικού Στρατού, είναι ανάγκη όπως τούτο εφοδιασθή εγκαίρως με όπλα ευθυτενούς τροχιάς (τουφέκια και αυτόματα) και με τοιαύτα καμπύλης (όλμους ατομικούς και χειροβομβίδας), καθώς και με επιδέσμους (υγειονομικόν υλικόν) ολίγας ημέρας προ της δράσεως, ριπτόμενα δι’ αεροπλάνων εις υποδειχθησόμενα σημεία ως άλλωστε συνεφωνήθη και μετά του ενταύθα εκπροσώπου του Συμμαχικού στρατηγείου Αγγλου Αξιωματικού.
3) Αρμοδίως να συσταθή εις τον Γερμανικόν στρατόν κατοχής διά (προκυρήξεων, ραδιοφωνικών εκπομπών κ.λ.π .), ότι η κατά παράβασιν του Διεθνούς δικαίου ενεργούμενοι υπό τούτου παντοειδείς πιέσεις κατά του Κρητικού Λαού θα επισύρουν αντίποινα εις βάρος και των ιδίων αλλά και των Γερμανών αιχμαλώτων.
Δεκέμβριος 1943
Κάπου εις την περιοχήν του Νομού Ρεθύμνης

Ο
Αρχηγός
Χρήστος Τζιφάκις
Α Π Ο Δ Ε Κ Τ Α Ι
1)Ελληνική Κυβέρνησις Καΐρου
2)Συμμαχικόν Στρατηγείον Μέσης Ανατολής
3)Αρχηγείον Αγγλικής Αποστολής Κρήτης
4)Χανιά - Ηράκλειον
5)Στρατιωτικούς Ηγήτορας.