Η δράσις της Κυβέρνησης Λογοθετόπουλου - Οικονομικό ζήτημα

Το παρόν αποτελεί μια σύνοψη απο το βιβλίο-απολογία που συνέταξε ο Λογοθετόπουλος μέσα απο τη φυλακή, και εστιάζεται στα της οικονομικής διακυβέρνησης επι Προεδρίας του με Υπουργό Εθνικής Οικονομίας το Σωτήριο Γκοτζαμάνη.

Ολάκληρο το βιβλίο μπορείτε να το διαβάσετε εδω

Ιδού η αλήθεια, Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, 1948

Κατά τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, της εποχής, ο κατέχων δικαιούται να εισπράττει παρά των κατοίκων της κατεχομένης χώρας φόρους, το προϊόν των οποίων να διαθέτει προς συντήρηση των στρατευμάτων κατοχής. Επί του κανόνος αυτού βασίζεται η επιβολή εξόδων κατοχής. Είτε η είσπραξη των φόρων γίνεται απ’ ευθείας από του κατέχοντος είτε αντί τούτου καταβάλλεται από της χώρας το αντίστοιχο χρηματικό ποσό δια της Τραπέζης, όπως έγινε για την Ελλάδα.
Πέραν τούτων η επιβολή εις τον πληθυσμό της κατεχόμενης χώρας αναγκαστικών δανείων, όπως ήταν οι έκτακτες προκαταβολές, προσκρούει εις το διεθνές δίκαιο. Ο κατέχων δικαιούται να προβαίνει εις επιτάξεις, οφείλει όμως να πληρώνει τις μετρητοίς ή να δίνει αποδείξεις, τις οποίες να εξοφλεί το ταχύτερο. Οι Γερμανοί δεν τήρησαν τον κανόνα τούτο.
Αντί για αποδείξεις εφαρμόσθηκε η μέθοδος των μάρκων και των λιρετών κατοχής επιρρίπτοντας το βάρος των επιτάξεων εις ολόκληρο το πληθυσμό. Στην αρχή οι κατακτητές κυκλοφορούσαν ευρέως και αφειδώς τα κατοχικά αυτά νομίσματα εκ παραλλήλου με το Ελληνικό χαρτονόμισμα, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να υπάρξει έλεγχος του κυκλοφορούντος χαρτονομίσματος. Αξίωσε η Κυβέρνηση να αποσυρθούν τα κατοχικά χαρτονομίσματα και να απαγορευθεί η περαιτέρω κυκλοφορία αυτών.
Οι επιτάξεις έπειτα εγινόντουσαν δια μέσου των δια της Τραπέζης της Ελλάδος λαμβανομένων χρημάτων. Οι αναλήψεις πέρα από τα της Συνθήκης της Χάγης αναλαμβανόμενα ποσά προσμετρώνται εις πίστωση του Ελληνικού Δημοσίου.

Μάιος 41. Ήδη από το Μάιο του 41 προτάθηκε από τον Πλάτωνα Χατζημιχάλη και τον Σωτήριο Γκοτζαμάνη να διαχωριστούν οι λογαριασμοί των νομίμων εξόδων κατοχής και των επί πλέον αναλήψεων αφετέρου. Προσπαθούσαν να βρουν τρόπο ώστε να επιστρέφοντο τα λαμβανόμενα ποσά το ταχύτερο.

Μάρτιος 42, Ανακοινώνονται οι «Συμφωνίες της Ρώμης», μεταξύ των κατακτητών και της Ελληνικής Κυβέρνησης που προέβλεπαν τον διαχωρισμό των αναλήψεων των κατοχικών δυνάμεων σε δυο λογαριασμούς

1. τον διεθνώς αναγνωρισμένων εξόδων κατοχής, 1500 εκατομύρια δραχμες μηνιαίως
2. έκτακτες πρόσθετες αναλήψεις, οι λεγόμενες «προκαταβολές», εν είδει αναγκαστικού δανείου, το οποίο θα επέστρεφε στην Ελλάδα εν καιρώ, είτε σε είδος είτε της μετρητοίς

Τον διαχωρισμό είχε εισηγηθεί ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Πλάτων Χατζημιχάλης
Οι δαπάνες έβαιναν αυξανόμενες λόγω πληθωρισμού και αναγκών των κατακτητών.

Παρατίθενται οι προκαταβολές μέχρι των Αύγουστο του 42, ποσά σε εκατομμύρια δραχμές.

Μήνας του 42	Γερμανοί	Ιταλοί	Σύνολο
Μάρτιος	5420	1300	6720
Απρίλιος	7400	1750	9150
Μάιος	11800	1750	9150
Ιούνιος	15180	4750	19930
Ιούλιος	15290	2750	18040
Άυγουστος	17850	4750	22600

Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και οι δαπάνες καταλυμάτων, δηλαδή ενοίκια και επισκευές οι οποίες κατά τους κατακτητές βάραιναν την κατεχόμενη χώρα.

Αυγουστος 42.Η Κυβέρνηση Τσολάκογλου προσπάθησε να επιτύχει μείωση των προκαταβολών, και ρύθμιση των αγορών και επιτάξεων υπό τους κατακτητές. Ζήτησε να μπει μεσάζων στις αγορές τους για περιορίσει τη μαύρη αγορά και να μένουν τρόφιμα για τον πληθυσμό. Δεν το πέτυχαν.
Στη συνέχεια η Κυβέρνηση αξίωσε από τις δυνάμεις του Άξονα να εισάγονται προϊόντα για να καλύπτονται ανάγκες πέραν των εξόδων κατοχής. Η αξίωση έγινε δεκτή και αποφασίστηκε να σταλεί αντιπροσωπεία στις πρωτεύουσες των χωρών κατοχής για διαπραγματεύσεις.

Σεπτέμβριος 42. Πράγματι το Σεπτέμβριο εστάλη αντιπροσωπεία υπό τον Σωτήριο Γκοτζαμάνη στο Βερολίνο και εν συνεχεία στη Ρώμη προς διαπραγματεύσεις.
Ο Άξων δεν παραιτήθει του δικαιώματος των προκαταβολών, αναγνώρισε όμως ότι πρέπει να βρεθεί πηγή για τα παραπάνω των κανονικών εξόδων.
Κατά την εξέταση της κατάστασης επικεντρώθηκαν στη διαφορά που υπήρχε από τις επίσημες ισοτιμίες και της τιμής των νομισμάτων στην ελεύθερη αγορά, το ίδιο και στα είδη προς πώληση. Οι τιμές Ελλάδος ήταν υψηλότερες.
Αποφασίστηκε να δημιουργήθηκαν δυο εταιρίες, επιμελητηριακές, που εισέπρατταν τη διαφορά των τιμών των προϊόντων (εξίσωναν τις τιμές προς τα κάτω). Φορολογία κέρδους επί της διαφοράς των τιμών στην ουσία. Συμψηφιστικό εμπόριο. Ένα μέρος των εισπραχθέντων χρησιμοποιούνταν για την πριμοδότηση των Ελληνικών εξαγωγών στις χώρες του Άξονος κι ένα μέρος πιστωνόταν στο λογαριασμό των προκαταβολών.
Αποφασίστηκε επίσης να διορισθούν οικονομικοί πληρεξούσιοι των χωρών του Άξονος για καλύτερο συντονισμό των δράσεων.

Το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτώβριου του 42 ήρθαν οι πληρεξούσιοι. Ιδρύονται δύο εταιρίες κληρινγκ (clearing) η Degriges, ελληνο-γερμανική, και η Sagic, ελληνο-ιταλική. Δράσις ως μεσεγγυούχος. Μετέχει εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβέρνησις. Η εκκαθάριση θα γινόταν στο τελωνείο Τα πιστοποιητικά καθορισμού τιμήματος που θα εξέδιδε θα προστίθεντο στα υπόλοιπες διατυπώσεις εισαγωγής αρμοδιότητας της Κυβερνήσεως.
Οι διαβεβαιώσεις των οικονομικών αλλά και πολιτικών πληρεξουσίων των κυβερνήσεων του Άξονος περί καταβολής προσπαθειών ούτως ώστε μειώσουν τις έκτακτες προκαταβολές στο ελάχιστο, να πληρώσουν τις παλιές οφειλές τους αλλά και να βοηθήσουν με το μέτρο της μεσεγγύησης επί των εισαγωγών, την οικονομική κατάσταση της Κυβέρνησης, έπεισαν τελικώς τον Κ. Λογοθετόπουλο ούτως ώστε αναλάβει την Προεδρία της Κυβερνήσεως.

Νοέμβριος 42. Ως κατάλοιπο της Κυβερνήσεως Τσολάκογλου υπελοίποντο δυο χρηματικές αιτήσεις των κατακτητών. Με επιστολή του ο Γκοτζαμάνης στον Λογοθετόπουλο κρούει το κώδων του κινδύνου για οριστική κατάρρευση της οικονομίας αν συνεχιστεί η ασύστολη εκταμίευση προκαταβολών και θέτει ζήτημα οριστικής ρυθμίσεως των δαπανών.
Ύστερα από σύσκεψη των δυο τους αποφασίστηκε να επισπεύσουν τις διαδικασίες για την οριστικοποίηση των διατυπώσεων για την εταιρία Clearing που συστηθεί προ μηνός. Συγχρόνως έμειναν σύμφωνοι όπως τεθεί εις τους οικονομικούς εντεταλμένους μια προθεσμία για την πρακτική απόδοση των μέτρων. Μέχρι να αποδώσουν τα μέτρα αποφασίστηκε να δηλώσουν στους εντεταλμένους ότι θα δίνεται ένα συγκεκριμένο ποσό ως προκαταβολή και πέραν τούτου ουδέν, τουλάχιστον από τους ιδίους, απειλώντας με παραίτηση της Κυβερνήσεως. Ζητήθηκε συνάντηση για να τεθούν τα ζητήματα αυτά.
Στα τέλη του Νοέμβρη συναντήθηκε ο Γκοτζαμάνης με τον Ιταλό απεσταλμένο. Σε επιστολή του ο Γκοτζαμάνης προς τον Λογοθετόπουλο παραθέτει τα γεγονότα και το μέγεθος του προβλήματος.
Ο Ιταλός επιτετραμμένος αποδέχθηκε κατ’ αρχήν τη βασική αξίωση όπως παύσουν οι προκαταβολές ύστερα από μερικούς μήνες. Έθεσε θέματα τα εξής θέματα όμως
1) αναπροσαρμογής των βασικών εξόδων κατοχής, μηνιαίως, ανάλογα με τη διαδοχική πτώση της δραχμής, μέχρι το ποσό των 8000 εκατομμυρίων δραχμών (από 1500 εκ.).
2) Επιπλέον αξίωσε με δική του ερμηνεία των διεθνών συνθηκών όπως δαπάνες ενοικίων, επισκευών και άλλων έργων βαρύνουν το Ελληνικό Δημόσιο, μιας και τα έργα θα μείνουν και μετά το πέρας του πολέμου. Αξίωσε 4000 εκ. δραχμές, μηνιαίως, για αυτές τις δαπάνες.
3) Αξίωσε 1500 εκ δραχμές το μήνα για τη κατασκευή του σιδηροδρόμου Αγρινίου – Αμφιλοχίας και για έργα οδοποιϊας.
4) Επί πλέον των ανωτέρω ποσών αξίωσε υπό μορφή δανείου για τους επόμενους δύο μήνες 9-10 δις δραχμές για τρέχοντα έξοδα. Φρονούσε ότι από του νέου έτους δε θα είχε επιπλέον ανάγκες και τα χρήματα αυτά θα τα επέστρεφε αρχής γενομένης από τον Απρίλιο του ’43.

Επί τη βάση των ανωτέρω και των μέχρι εκείνης της στιγμής πραγματοποιηθεισών δαπανών της χρήσεως 42-43 το σύνολο των εξόδων θα έφθανε τα 459 δις δραχμές. Το σύνολο των εσόδων ανέρχεται σε 117 δις δραχμές, κι έτσι το έλλειμμα της χρήσης 42-43 προβλέπεται σε 342 δις δραχμές, μέρος του οποίου (150 δις) δύναται να καλυφθεί με αναγκαστικό εσωτερικό δάνειο. Το υπόλοιπο έλλειμμα (192 δις) αναγκαστικά θα καλυφθεί δια εκδόσεως νέων χαρτονομισμάτων, συνεπώς θα αρχίσει νέος πληθωρισμός.

Έξοδα κυβερνήσεως	-459
Έσοδα κυβερνήσεως	117
Εσωτερικό δάνειο	150
Έλλειμμα	-192

Χρήση 42-43. Ποσά σε δις δραχμές.

Το συμπέρασμα του Γκοτζαμάνη είναι ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και ότι η κατάρρευσις της όλης οικονομίας θα είναι αναπόφευκτος. Καταλήγει ότι ως μόνη βιώσιμη λύση βλέπει να απαλλαγή ο κρατικός προϋπολογισμός από πάσα δαπάνη πέραν των τακτικών (κανένα έξοδο κατοχής), και έστω, εξ ανάγκης, την χορήγηση ενός μικρού μόνο ποσού ως δάνειο (20 δις), εγγυημένο από το Clearing το οποίο να επιστραφεί έστω και ως μηνιαίες δόσεις από τις εισαγωγές εμπορευμάτων. Προειδοποιεί με παραίτηση αν επιμείνουν οι αρχές κατοχής στις αξιώσεις τους.

Δεκέμβριος 42. Κανονίζεται νέα συνάντηση Λογοθετόπουλου, Γκοτζαμάνη και των δύο επιτετραμμένων του Άξονος. Συναντιέται νωρίτερα ο Πρωθυπουργός με τον Υπουργό Οικονομικών για να καθορίσουν τη στάση τους σε σχέση με τις απαιτήσεις των αρχών κατοχής και των αντοχών της Κυβερνήσεως. Αφού συμφώνησαν ότι δεν ήταν δυνατόν να αποφύγουν τελείως τα έξοδα κατοχής, τα νόμιμα εκ της Συνθήκης της Χάγης για τους κατακτημένους, και όπως οριστήκαν με τη Συνθήκη της Ρώμης το 42 (1,5 δις μηνιαίως), αποφάσισαν ότι θα πρέπει να επιμείνουν ανενδότως και μέχρι παραιτήσεως στο καθορισμό ενός χρονικού ορίου πέραν του οποίου η δική τους τουλάχιστον Κυβέρνησις δε θα χορηγεί καθόλου προκαταβολές. Σαν διαπραγματευτικό όπλο θα έδιναν μια αναπροσαρμογή των νομίμων εξόδων κατοχής μιας και η τιμή της λίρας το Μάρτιο του 42 ήταν 34000 δρχ και τη στιγμή των γεγονότων είχε φθάσει τις 200000 δρχ.
Το ίδιο βράδυ έγινε η συνάντηση με τους επιτετραμμένους. Δέχτηκε η κυβέρνηση την τιμαριθμική αναπροσαρμογή, με μέγιστο όμως ποσό τα 8 δις μηνιαίως. Δέχτηκε και τις δαπάνες καταλυμάτων και επισκευών, οι οποίες εφαρμόζονταν ήδη στη πράξη με μέγιστο ποσό τα 4 δις μηνιαίως. Δέχτηκε και τις δαπάνες οδοποιϊας και κατασκευής του σιδηροδρόμου του Αγρινίου. Έναντι πληρωμής η Κυβέρνηση θα μπορούσε να παραδίδει οικοδομικά υλικά. Πέτυχαν τις από 1ης Απριλίου 1943 επιπλέον δαπάνες να καλύπτονται κατ’ αρχήν από την αξία των προϊόντων της εταιρίας Clearing, και οι μέχρι 31 Μαρτίου δοθείσες προκαταβολές να εξοφληθούν μηνιαίως εκ των κεφαλαίων της Clearing. Εξεδώθει πρακτικό με ημερομηνία 2 Δεκεμβρίου του 1942.
Διαδικαστική επιτυχία θεωρεί ο Λογοθετόπουλος τη συμφωνία αλλά εκφράζει την απαισιοδοξία του για τα πραγματικά της αποτελέσματα.
Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι του πρακτικού και πύκνωσαν οι αιτήσεις για αναλήψεως χρημάτων. Οι Γερμανοί γνωρίζοντας την κατάσταση ανησυχούν παράλληλα για την πτωτική αξία της δραχμής. Προτείνουν μέτρα λιτότητας προς αναχαίτιση του πληθωρισμού όπως περισσότερους άμεσους φόρους και πάγωμα μισθών.

Ιανουάριος 43. Συνέπεια των ακατάσχετων πιέσεων για παροχή ρευστότητας στις κατοχικές δυνάμεις Λογοθετόπουλος και Γκοτζαμάνης συντάσσουν επιστολή διαμαρτυρίας.
Αφού γίνεται μια ανασκόπησις των συναντήσεων και των αποφάσεων των δύο πλευρών, απαριθμούνται σειρά μέτρων περιορισμού πιστώσεων, πληρωμών μέσω εντόκων γραμματίων αντί ρευστού, και φορολογικών μέτρων που έχει λάβει η Κυβέρνηση. Σε πλήρη αντίθεση με τα ανωτέρω μέτρα βρίσκονται τα έξοδα κατοχής τα οποία παρουσιάζουν μια αλματώδης αύξηση η οποία καλύφθηκε εξ’ ολοκλήρου με επιπλέον νομισματική κυκλοφορία, το οποίο αποτελεί αντίθεση με την πολιτική περιορισμού των μετρητών και των πιστώσεων. Το κυκλοφορούν χαρτονόμισμα σχεδόν διπλασιάστηκε μέσα σε ένα τρίμηνο. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης επισείουν την προσοχή όπως σταθεροποιηθούν οι δαπάνες των δυνάμεων κατοχής εις τα συμφωνηθέντα.

Ο Λογοθετόπουλος θεωρεί ότι το τελεσίγραφο που έδωσε της 1ης Απριλίου του 1943, βάρυνε ουσιαστικά στην απόφαση των Γερμανών να τον οδηγήσουν σε παραίτηση.

Κατά το υπόλοιπο της διάρκειας της θητείας της κυβέρνησης η τιμή της χρυσής λίρας συγκρατήθηκε στα επίπεδα των 130.000-150.000 δρχ. Δυο χρόνια μετά την απελευθέρωση, με την επισιτιστική βοήθεια της ΟΥΝΡΑ και τις αθρόες εισαγωγές ελευθέρου εμπορίου η τιμή της έφθασε και υπερέβη τα κατοχικά επίπεδα.

Συγχαρητηρια

το σαιτ αυτο εξελισεται στα πιο καλα σαιτ ιστοριας

συνεχισε να ποσταρεις βιβλια στο σκριμπ με σχολια

ευχαριστώ,

παίρνω καλά μαθήματα απο εδω!!