ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΣ Γ.ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ(ΠΑΠΑΤΖΗ) εις διαλογον δια Μικρασιατικην καταστροφην

ας βαζω την αρθρογραφια του Βλαχου της καθημερινης για τα αιτια της μικρασιατικης καταστροφης

Ο Γ.Παπανδρεου η παπατζης ελεγε ως συνηθως βλακειες ΚΑΙ για την υποθεση αυτη.Ο Βλαχος τον προκαλουσε απο των στηλων της καθημερινης δια διαλογον αλαλ εκεινος δεν μπορουσε να τον κανει (το εκανε αργοτερα ο αρχηγος του ο βενιζελος με τον μεταξα)

ειναι αρκετα κατατοπιστικα τα αρθρα και καλα στηριγμενα σε εγγραφα που ηταν τιποτε γνωστα
Σημερα που ολα ειναι γνωστα καταλαβαινουμε οτι και τοτε κατι ηξεραν η διαισθανονταν τι εγινε στα παρασκηνια


9 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933

ΜΙΑ ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ
Ό κ. Γεώργιος Παπανδρέου, πρώην υπουργός καί, οπως λέγουν, έπίδοξος Διάδοχος εις τό Φιλελεύθερον κόμμα, απήντησε χθες δια μακρών εις όσα περί γηγε¬νών καί προσφύγων έγράψαμεν. Παραδόξως όμως ένέπεσεν εις παγίδα, τήν οποίαν δεν είχομεν καν στήσει ήμεϊς καί, γράφων δια ν' άντικρούση προφανώς τά όσα έγράψαμεν, ήλθε βοηθός μας. Διότι ήμεϊς δεν έγράψαμεν τίποτε σχετικόν με την Μικρασιατικήν έκστρατείαν, ούδ' ή- σχολήθημεν μέ τον ενοχον ή τους ένοχους της Μικρασιατικής συμφοράς. Ήμεΐς έγράψαμεν —διεπιστώσαμεν μάλλον— ότι άπό του 1922 καί έντεΰθεν, ένώ, αμέριμνοι, ύποστηρίζομεν, άναγνωρίζομεν καί παρατασσόμεθα, νέοι καί παλαιοί Ή ρακλεΐς περί τό υπάρχον πολίτευμα, τό πολίτευμα τοϋτο εχει νοθευθή καί νοθεύεται καθ' ήμέραν άπό τους πρόσφυγας έκλογεΐς, οί όποιοι δεν ψηφίζουν, άλλα καταψηφίζουν, καί δεν καταψηφίζουν τό ένεστώς, τάς πράξεις καί τά έργα τών χθές ή σήμερον κυβερνώντων, άλλά καταψηφίζουν τό παρελθόν, τήν προ ένδεκα έτών συμφοράν των καί τούς, καθ' ά έ μαθον, υπαιτίους της.
Τοϋτο, άνεξαρτήτως τοϋ ποίοι είναι οί υπαίτιοι τής συμφοράς τών προσφύγων, άποτελεϊ νοθείαν τοΰ πολιτεύματος. Διότι οί πρόσφυγες άποτελοΰν έκλογικόν ό- μιλον συμπαγή, ό όποιος μετατιθέμενος έδώ ή έκεϊ δίδει τήν νίκην καί ό όποιος —όπως έγράφομεν— ένώ ήμεΐς κινούμεθα, ζώμεν, μεταβαλλόμεθα, άλλάσσομεν γνώμας καί κρίσεις καί δίδομεν τήν
μορφήν τήν οποίαν θέλομεν εις τό Κράτος, άπελιθώθη αύτός, άγαλμα, στήλη στυγνή όπως ή σύζυγος τοΰ Λώτ, τήν νύκτα της πυρκαϊάς. "Αν ύποθέσωμεν λοιπόν λ.χ. ότι έρχεται εις Φιλελεύθερος Κυβερνήτης καί διακυβερνά κατά τον χείριστον τρόπον τό Κράτος καί έκθεμε λιώνει τά πάντα καί καταστρέφει τά πάντα, ό όμιλος αύτός, ή στήλη, τό άγαλμα, έπειδή δέν είναι εις θέσιν ούδέ θέλει νά κρίνη ό,τι άφορα τό ένεστώς καί τά Φιλελεύθερα εργα, διά τοϋτο, καλούμενος νά ψηφίση, άντί νά ψηφίση ή νά καταψηφίση αύτόν, θά καταψηφίση ήμάς, δηλαδή τήν νύκτα τής πυρκαϊάς. Χάρις λοιπόν εις τήν προσφυγικών αύτήν ψήφον, τήν ψήφον όχι τής κρίσεως άλλά τής μνήμης, ή Ελλάς θά διακυβερνάται άπό τον έν λόγω Φιλελεύθερον κυβερνήτην, τον καθ' ύπόθεσιν κακόν καί καταστροφέα, έκτος άν, όπως τήν 5ην Μαρτίου, καταβάλλων ΰπερτάτην προσπάθειαν καί υπερβάλλων τάς ιδίας δυνάμεις, ό γηγενής πληθυσμός κατακαλύψη τών προσφύγων τό πείσμα μέ τήν έλευθέραν του κρίσιν. Τοϋτο όμως δέν είναι πάντοτε δυνατόν καί διά τοϋτο, έπειδή δέν είναι πάντοτε δυνατόν, τό πολίτευμα μας τελεί έν νοθεία.
Εις αύτά, τά όποια περίπου έγράψαμεν, τί άπαντα ό κ. Γεώργιος Παπανδρέου;... Άκούσατέ τον. Αύτά, λέγει, συμβαίνουν, διότι:
«Ή Καλαμαριά ένθυμείται. Ένθυμεϊται ότι κάποτε εις τό παρελθόν,
με αραιά τραγικά διαλείμματα, ύπηρ ξεν ευτυχής εις την Ά νατολην. "Οτι μίαν ήμέραν είχεν ηχήσει και έκεϊ ή ""Ωρα των Ωρών", και εΐχεν εορτάσει την έπαλήθευσιν τοϋ θρύλου των Αιώνων. Είχε χαιρετήσει, μέ λυγμούς χαράς, τον νικηφόρον και ελευθε¬ρωτών στρατόν των Ελλήνων. Και κατόπιν, αμέσως, έπειτα άπο την σύν- τομον έκείνην ήμέραν της λαμπρότατης Ανοίξεως, ήλθεν ή Νύκτα της Μεγάλης Καταστροφής. Και συνέλε¬ξαν όσοι έπρόλαβαν —άλλοι έμειναν διά παντός έκεϊ, κάτω άπο την Γην της Ανατολής, σύντροφοι των γενεών και των αιώνων— συνέλεξαν τά ράκη της δυστυχίας των, και έντρομοι ! έρρίφθησαν εις τάς άκτάς τοϋ Αίγαίου, άπο τάς όποίας διεσπάρησαν [ εις τάς εσχατιάς της Ελλάδος— Και ευρέθησαν εις την Καλαμαριάν!...»
Καλά. λοιπόν αύτά, και ώραϊα τά λέγει ό κ. Παπανδρέου. Άλλ' αύτά ακριβώς λέγομεν και ήμεΐς και αύτά ειπε και ό κ. Παπαναστασίου προχθές και αύτά είπαν και όλοι οί πράκτορες τοΰ Βενιζελισμοϋ έν Θεσσαλονίκη. Όλοι μαζί δηλαδή, εις αλλον τόνον έκαστος, συμφώνου μεν. Συμ φωνοϋμεν εις τό ότι υπάρχει έδώ εν πλήθος έκλογέων, τό όποιον —διά νά όμιλή- σωμεν κάπως απλούστερα— δεν εχει χαμπάρι περί τοΰ τί γίνεται εις τον τόπον αύτόν, και καλούμενον ν' άσκήση τό ίψιστον τοϋ πολίτου καθήκον, νά δώση δηλαδή Κυβέρνησιν εις τήν χώραν του, άσκεΐ τό καθήκον αύτό ώς βρυκόλαξ, ώς φάντασμα, ώς ένεργούμενον. Τοΰτο λοιπόν αποτελεί ή δεν αποτελεί νοθείαν τοϋ πολιτεύματος;... Αποτελεί. Και εις τοΰτο εχομεν σύμφωνον, παρ' δλας τάς πέντε στήλας του, τον κ. Γεώργιον Παπανδρέου.
* * *
Ό,τι όμως ήθέλησε νά λησμονήση ό γράψας είναι μία μικρά λεπτομέρεια. ' Η λεπτομέρεια καθ' ην οί πρόσφυγες ένθυ μοΰνται όπως θέλουν και όπως θέλουν οί Φιλελεύθεροι, διότι οί μεν Φιλελεύθεροι συνεννοήθησαν μαζί των μέ εικόνας και πράγματα —ώρας καταστροφής, σφα γάς, φλόγας— ήμεΐς δέ δέν είμεθα εις θέσιν νά συνεννοηθώμεν μαζί των μέ τίποτε, διότι ήμεϊς εχομεν προς ύπεράσπισίν μας ίστορίαν μόνον, έγγραφα, αριθμούς, δηλαδή πράγματα ακατάληπτα. Διά νά έννοηθή άπο τούς τυχόν δυναμένους νά έννοήσουν πόσον είναι ή θέσις ήμών μειονεκτική έν τή προσπαθεία μας όπως άποκαλυφθή και γίνη καταληπτή εις τούς πολλούς ή αλήθεια, ας άφήσω- μεν προς στιγμήν τήν Μικρασιατικήν καταστροφήν και τούς πρόσφυγας και ας παραλάβωμεν τήν Οίκονομικήν Καταστροφήν και τούς γηγενείς. "Αν ύποθέσωμεν λοιπόν ότι ό κ. Ε. Βενιζέλος παρητεϊτο εις τάς αρχάς τοΰ 1932, πριν άπέλθη άκόμη προς έξεύρεσιν δανείου εις τήν Εύρώπην και παρέδιδεν εις ήμάς τήν Κυβέρνησιν. Τί θά παρέδιδε;... Θά παρέδιδε σταθεροποιημένον τό Νόμισμα, τήν Δραχμήν ύγιά, τήν Ελλάδα απέναντι τών δανειστών της έν πλήρει τάξει και μερικά έκατομμύρια εις τό ταμεϊον τοΰ Δημοσίου. Και μετ' ολίγους μήνας τί θά έπήρχετο; Θά έπήρχετο ή Καταστροφή. Ή ανατροπή τής σταιθεροποιήσεως, ή ύποτίμησις τής δραχμής, ή πτώχευσις, ή καταστροφή. Και τότε;... Τότε, οχι οί πρόσφυγες, άλλά και αύτοί οί γηγενείς εις τούς οποίους θά ήτο αδύνατον νά έξηγηθοΰν αί δυσεξήγητοι αύται υποθέσεις, οί όποιοι θά έπληροφοροΰν- το ότι «αν δέν είχε άνατραπή ό κ. Ε. Βενιζέλος θά έξεύρισκε δάνειον και ότι οί Σύμμαχοι δέν θά έγκατέλειπον ποτέ τον κ. Ε. Βενιζέλον και ότι ό κ. Ε. Βενιζέλος είχε συνδέσει τήν ΰπαρξίν του μέ τήν ύ- παρξιν τής δραχμής», και οί όποιοι θά έδιδάσκοντο και αύτοί μέ εικόνας — φτώχειαν, ελλειψιν χρημάτων, καταστροφήν— θά κατεψήφιζον και αύτοί ήμάς, πάλιν ήμάς, ώς καταστροφείς.
Εις τήν τραγικήν ύπόθεσιν τής Μικρασιατικής Συμφοράς είχε τύχην ό κ. Ε. Βενιζέλος και άτυχίαν ήμεΐς. Άτυχίαν, τήν οποίαν παραδόξως δέν εσχομεν και προχθές, προ τοΰ Οίκονομικοΰ Σαγγαρίου, τον όποιον παρ' ολίγον άκόμη θά διεβαίνομεν ήμεΐς άντ' αύτοΰ. Θά ήθέλομεν όμως, ενδεκα έτη μετά τήν όδυνη- ράν αύτήν ίστορίαν, και άφοΰ κατά τά ενδεκα αύτά ετη, και τίς οιδε έπί πόσα άκόμη, τήν έξεμεταλλεύθη ό Φιλελεύθερος κόσμος και ό κ. Γεώργιος Παπανδρέου, νά έγίνετο, σχετική προς αύτήν, μία Άναθεώρησις. "Οχι δικαστική. Όχι προς άνακάλυψιν άλλων ένοχων. Όχι προς άνάστασιν τής μνήμης Εκείνων, οί όποιοι κοιμώνται τον βαρύν ΰπνον τών άδικηθέντων έν τω τάφω και τη ζωή. Άλλά Άναθεώρησις ιστορική, έπιστημο- νική, πραγματική. Διά τοΰτο, περαίνον- τες εχομεν νά προτείνωμεν τό έξής, ΤΗΝ ΕΞΗΣ ΜΟΝΟΜΑΧΙΑΝ, εις τον κ. Γεώργιον Παπανδρέου. "Αν ό κ. Παπανδρέου τολμά: θά καλέσωμεν ή θά καλέση ό ίδιος, εις συνεδρίασιν, εις φιλικήν έσπέραν ή γεΰμα, όσους θέλει έκ τών τυχόν διανοουμένων προσφύγων και απέναντι των θά ταχθώμεν αύτός και ήμεΐς. Θέμα προς διαλογικήν συζήτησιν θά τεθή: «Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙ ΚΗ ΣΥΜΦΟΡΑ ΚΑΙ 0Ι ΕΝΟΧΟΙ ΤΗΣ». Εις τον κ. Παπανδρέου θά έπιτραπή νά έχη οιουσδήποτε θέλει αύτός συνηγόρους. Ήμεΐς θά προσέλθωμεν μέ τήν μνήμην μας μόνοι. Θά όμιλήσωμεν άπλα, εύληπτα, θά άπαντώμεν εις έρωτήσεις, θά ύποβάλλωμεν έρωτήματα, θά παραθέσωμεν έκεϊ, κείμενα, ίστορίαν και αριθμούς, και όποιος έκ τών δύο μας ήττηθή θά άποθάνη — ΘΑ ΑΠΕΛΘΗ ΔΗΛΑΔΗ ΕΚ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΖΩΗΣ. Και τήν σχετικήν έτυμηγορίαν θά έκδώ- ση τό προς τον κ. Παπανδρέου φιλικόν Δικαστήριον. Δέχεται;... Τοΰτο δύναται νά γίνη και έν δημοσία συνεδριάσει —διά νά διασκεδάση κάπως και ό λαός— εις χώρον κλειστόν ή άνοικτόν, έδώ ή άλλοΰ, εις μίαν συνοικίαν γηγενών ή εις ένα συνοικισμών προσφύγων. Δέχεται ό κ. Παπανδρέου;... Τον συμβουλεύομεν νά δεχθή. Διότι θά είναι άδικον, έπίδοξος αύτός διάδοχος, νά χάση, πριν κενωθή ό Θρόνος, τό Στέμμα.

13 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933

ΠΡΟΚΛΗΣΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ
Ό βουλευτής Καβάλας κ. Στ. Νικολαΐ δης έγραψε χθες ύπό τον τίτλον «Καλαμαριά ή Συναγωγή;» άρθρον σπουδαΐον, διά τοΰ οποίου μας ένθυμίζει άφ' ένός τήν πρό τίνος συμμαχίαν μας μέ τούς έν Θεσσαλονίκη Ίσραηλίτας και άφ' έτέρου τήν έξ ύπαιτιότητός μας —όπως λέγει— καταστροφήν τοΰ έν Μικρασία Ελληνισμού. Ταΰτα εις άλλον τόνον ειχε γράψει εις άλλην εφημερίδα ό κ. Γεώργιος Παπανδρέου και ταΰτα ήκούσαμεν άλλοτε, άκούομεν τώρα και θ' άκούωμεν άκόμη έπί πολύ, άφοΰ ή Αλήθεια δέν έχει δυστυχώς άλλο μέσον διά νά έπιβληθή έκτος τοΰ καιροΰ. Τώρα όμως πρέπει, έστω και χωρίς άποτέλεσμα, ν' άπαντή σωμεν και εις τον κ. Νικολαΐδην, τό μέν διότι είναι βουλευτής Καβάλας και συνεπώς εχομεν μαζί του κάποιον λογαρια- σμόν έκκρεμή, τό δέ διότι, άφοΰ κατ' αύτάς εχομεν ομαλότητα, άξίζει τον κόπον, διά νά περνά ή ώρα, νά συζητήσωμεν.
"Ας άρχίσωμεν λοιπόν άπο τον έκκρεμή μας λογαριασμόν. '0 κ. Νικολαΐδης εϊναι βουλευτής Καβάλας, βενιζελικός, μας ένθυμίζει τήν ίστορίαν, και κάπου γράφει: «Όλον αύτό τό μεγαλούργημα (τό μεγαλούργημα τής Μεγάλης Ελλάδος τήν οποίαν ήμεΐς παρεδώσαμεν εις τούς Τούρκους) ύπήρξεν έργον τοΰ Έθνους όταν ώδηγεΐτο άπο τον έθνάρχην του ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ». Εις τον κ. Νικολαΐδην λοιπόν εχομεν νά παρατηρήσωμεν ότι άν έν ονόματι τής ' Ιστορίας μάς έπιτίθεται, ών βουλευτής Καβάλας αύτός, ή ιστορία ή ιδική μας λέγει και κάτι άλλο, τό όποιον αύτός λησμονεί. Λέγει ότι ό έθνάρ χης κ. Ε. Βενιζέλος διά τής άπο 17 Ιανουαρίου τοΰ 1915 έπιστολής του προς τον βασιλέα Κωνσταντΐνον προέτεινε έ- νυπογράφως τήν παραχώρησιν τής Καβάλας —τοΰ κ. Στ. Νικολαΐδου— εις τούς Βουλγάρους, γράφων έπί λέξει αύτά:
«...Ή παραχώρησις τής Καβάλας προς τούς Βουλγάρους είναι βεβαίως θυσία όδυνηροτάτη, αισθάνομαι δέ αίσθημα βαθυτάτου ψυχικού άλγους εί- σηγούμενος αύτήν. Τό παραχωρηθη σόμενον ϋφ' ημών τμήμα — Καζάδες Σαρή Σαμπάν, Καβάλας και Δρά μας— δέν έχει έπιφάνειαν μεγαλυτέραν τών 2000 τετραγωνικών χιλιομέτρων κατ' έκτασιν, επομένως αντιπροσωπεύει μόλις τό έκατοστόν τών έν Μικρασία ανταλλαγμάτων».
Καταλείποντες λοιπόν τήν ούσίαν τοΰ θέματος, τό άν δηλαδή έπρεπε κανείς νά είναι ή νά μή είναι τρελλός διά νά προ τείνη τήν παραχώρησιν τών εύφορωτάτων αύτών έπαρχιών, αί όποΐαι συνέχονται μέ τήν Ελλάδα, διά νά τρέχη νά παραλαμβάνη τά άνταλλάγματα τής Μι κρασίας, καταλείποντες αύτήν, έρωτώμεν τον κ. Νικολαΐδην: Αύτός τούλάχι στον, Καβαλιώτης, δέν έντρέπεται νά δια κηρύττη έαυτόν βενιζελικόν και ν' άπο καλή τον κ. Ε. Βενιζέλον έθνάρχην, άφοΰ, άν έπεκράτει τότε, εις τά 1915, ή πολιτική τοΰ έθνάρχου αύτοΰ, θά ήτο αύτός βενιζελικός εις τήν Σόφιαν και βουλευτής τοΰ έθνάρχου εις τήν Σοβράνιε;... Ίστορίαν θέλει ό κ. Νικολαΐδης. Άλλα αύ τό τί είναι; Μυθιστόρημα μήπως ή ιστορία; Ιστορία, άλλ' ή όποία έλησμονήθη, όπως λησμονούνται τά πάντα είς τον τόπον αύτόν.
Μετά τον λογαριασμόν μας όμως αύτόν —τον όποιον ό κ. βουλευτής ας τακτοποιήση— άς ελθωμεν εις τό θέμα. Ό κ. Νικολαΐδης μας λέγει: «Αποτελούν οί πρόσφυγες πληθυσμόν άμόρφωτον και μή έχοντα πολιτικήν συνείδησιν; Κάμνετε λάθος. Άλλα τί είναι τότε οί γύρω της Αττικής πληθυσμοί, οί έπιμένοντες με πεισμοσύνην θαλασσοστράκου να έχουν ώς μητρικήν των γλώσσαν τήν γλώσσαν των Γκέγκηδων; Διατί οί άλβανόφωνοι τής Αττικής έχουν περισσότερα προσόντα δια τήν έκτίμησιν τής πολιτικής ζωής του τόπου από τους πρόσφυ¬γας τής Καλαμαριάς; Άλλα μήπως ή Αττική δεν καταψηφίζει συστηματικά ά- πό εικοσαετίας και πλέον τον Βενιζέ λον;...» Άπαντώμεν: Οί «άλβανόφωνοι» τής Αττικής έχουν περισσότερα προσόν¬τα είς τήν έκτίμησιν του πολιτικού βίου τής χώρας διότι είς τά 1909, έχοντες έκα¬στος έξ αύτών στενάς, συγγενικάς σχεδόν σχέσεις μέ τούς παλαιούς πολιτευομέ- νους, έξυπηρετούμενοι είς όλα των τά συμφέροντα διά τής υπό κατηγορίαν τότε συναλλαγής, ήκουσαν αύτοί, άπλοΐκαί άμόρφωτοι χωρικοί, τήν κραυγήν τής Ελλάδος, ή όποία παρουσιάζετο ώς Στρατιωτική Έπανάστασις, και ύψούμενοι ύπέρ τά συμφέροντά των και έαυτούς, κατεμαύρισαν όλους τούς παλαιούς πο- λιτευομένους —κατεμαύρισαν δισχίλιοι κουμπάροι τον Δημήτριον Ράλλην— έφώναξαν μαζί μέ όλους μας τότε «Κάτω ή Συναλλαγή!...)) δηλαδή κάτω τά συμφέροντα, κάτω ό κομματάρχης, κάτω τό κόμμα, και έφεραν αύτοί τον κ. Έλευθέριον Βενιζέλον. Ήπατήθησαν όπως ή- πατήθημεν δλοι; Και μετενόησαν δπως μετενοήσαμεν; "Αλλο ζήτημα. Τό ότι δμως, αλβανόφωνοι αύτοί, δπως τούς θέλει ό κ. Νικολαΐδης, έθεσαν κατά μέρος κάποτε τά συμφέροντα των διά νά άκο- λουθήσουν μίαν φωνήν, ένα κήρυγμα, ένα πολιτικόν ό όποιος ένομίζετο δτι θά ύ- πηρετήση τον τόπον, τοΰτο δέν άποτελεΐ άπόδειξιν, πρώτα τοϋ δτι έχουν συνείδη¬σιν έθνικήν και δεύτερον τοϋ δτι δέν κα- τεψήφισαν κατά σύστημα τον κ. Έλευθέ- ριον Βενιζέλον, άλλ' οτι τον έψήφισαν ώς έλπίδα και τον καταψηφίζουν ώς πλά νην;...
Αλλά τό θέμα —τό κύριον θέμα— πάλιν δέν είναι αύτό. Κύριον θέμα είναι εν: «ΤΟ ΑΝ ΗΜΕΙΣ Ή Ο κ. Ε. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΕΠΤΑΙΣΑΜΕΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙ ΚΗΝ ΣΥΜΦΟΡΑΝ». Διότι ό κ. Νικολαΐ δης μετά τοΰ κ. Παπανδρέου αύτό μας είπε. Ότι οί πρόσφυγες μας καταψηφίζουν και θά μας καταψηφίζουν έπειδή ημείς τούς κατεστρέψαμεν και έπειδή πα ρεδώσαμεν ήμεϊς είς τούς Τούρκους τήν Μικρασίαν, τήν οποίαν ό κ. Ε. Βενιζέλος παρέδωσε είς τούς Έλληνας. Άφοΰ λοιπόν ό κ. Παπανδρέου —Διάδοχος ών και ιστάμενος ύψηλά— δέν εδέχθη τήν πρό- κλησίν μας, κατερχόμεθα —ας μας συγχωρηθή ή έκφρασις— εύχαρίστως μέχρι τοϋ κ. Νικολαΐδου, και τον έρωτώμεν: «Τό θέμα είναι σοβαρόν και εύχάριστον. Δέχεται νά τό συζητήσωμεν;»Άν δέχεται, ας καλέση μίαν έπιτροπήν προσφύγων, ας ελθη αύτός, ας είμεθα έκεϊ και ήμεΐς καί, άν τολμά, άς άρχίση. Θά ίδή τότε, άν είναι —οπως θά είναι άσφαλώς— τίμιος άνθρωπος δτι αύτός καί οί προσφυγές του ή θά διακόψουν τήν συζήτησιν ή θά γίνουν άντιβενιζελικοί, έφ' όρου ζωής.

16 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Διά νά μάθουν ολίγας άληθείας οί πρόσφυγες Α'


Οί πρόσφυγες λοιπόν ΔΕΝ ΜΑΣ ΘΕΛΟΥΝ. Διατί;... Διότι οί πρόσφυγες ένθυμοΰν ται. Αύτό έγράψαμεν μετά τάς έκλογάς της Θεσσαλονίκης ήμεΐς καί ύπεστηρίξαμεν ότι νοθεύει τό πολίτευμά μας ή μνήμη των καί αύτό έπανέλαβον καί όσοι ηύδόκησαν νά μας απαντήσουν: «Μά¬λιστα. Δέν σας θέλουν οί πρόσφυγες», είπε ό κ. Παπανδρέου. Διατί; «Διότι έν- θυμοΰνται. Ενθυμούνται τήν νύκτα έκεί νην...» Καί έπανέλαβε ό βουλευτής κ. Νι κολαΐδης: «Βεβαίως δέν σάς θέλουν οί πρόσφυγες. Διότι δέν λησμονούν. Δέν λησμονούν τήν νύκτα έκείνην...» "Ημείς, διά νά μή ταλαιπωρηθώμεν εις παρελθοντολογικάς έκδρομάς, εΐχομεν γράψει ότι νοθείαν τοΰ πολιτεύματος μας αποτελεί αύτή αύτη ή μνήμη των, άνεξαρτήτως τοΰ άν άδικα ή δίκαια ένθυμεΐται. Ότι δέν είναι δυνατόν εις συμπαγής έκλογι- κός πληθυσμός νά ψηφίζη συμφώνως προς δ,τι έμαθε καί προς ό,τι συνέβη προ δέκα έτών, άδιαφορών προς δ,τι έκτοτε καί τώρα συμβαίνει. Άλλ' οί συζητηταί μας κατέλιπον έκθετον τήν σκέψιν αύτήν καί έπέμειναν. Εις τί;... Εις τίποτε. Εις τήν νύκτα έκείνην. Τότε λοιπόν τούς είπομεν: «Ελάτε έπί τέλους νά έξετάσωμεν τήν νύκτα έκείνην. Διά νά συνεννοηθώμεν έπ' αύτής άπ' ευθείας ήμεΐς μέ τούς πρόσφυγας είναι άδύνατον. Ήμποροΰμεν ό¬μως νά συνεννοηθώμεν μαζί σας. Λάβετε λοιπόν ύπό μάλης τήν νύκτα έκείνην, συνοδευθεΐτε άπο πρόσφυγας όσους θέλετε καί έλάτε εις μίαν αίθουσαν οιανδήποτε ίνα μονομαχήσωμεν έν δημοσία συνεδριάσει. Όπλα μας θά είναι τά έγγραφα, ή ιστορία, αί ήμερομηνίαι, οί άριθ μοί. Νεκρός δέν θά πέση κανείς —μόνον θ' άναστηθοΰν μερικοί. Καί θ' άποκατα- σταθή ή αλήθεια. Θέλετε;» Άλλ' άπήν- τησε ή σιωπή των. Καί συνοδός της προσήλθε καί μετά τάς προκλήσεις μας ή φράσις ή παλαιά: «Τί τά θέλετε, οί πρόσφυγες ένθυμοΰνται. Τήν νύκτα έκείνην...»
Πρέπει λοιπόν, έστω καί μόνοι, νά έξετάσωμεν τήν ΝΥΚΤΑ ΕΚΕΙΝΗΝ. *
* *
Είναι άδύνατον, έκτος άν δαπανηθούν προς τοΰτο σελίδες όλαι έφημερίδος, νά έξετασθή τό ιστορικόν τών προς τήν Ελλάδα προτάσεων τών Συμμάχων ίνα έ ξέλθη τής ούδετερότητος κατά τό 1915 καί τό 1916. Δύναται όμως νά λεχθή δτι άπέναντι τών οιωνδήποτε αύτών προτάσεων, κατά τάς όποιας μάς προσεφέρετο άορίστως άλλοτε ή Κωνσταντινούπολις, άλλοτε ή Σμύρνη καί ή Μικρασία ολόκληρος καί άλλοτε ό ούρανός μέ τά άστρα, πολιτική τοΰ μέν κ. Ε. Βενιζέλου ήτο ή άνευ οιουδήποτε όρου καί έπί άμέ σω άκόμη θυσία έκ μέρους μας αποδοχή των —όπως λ.χ. ή έκχώρησις τής Καβά¬λας εις τούς Βουλγάρους— πολιτική δέ τοΰ Βασιλέως Κωνσταντίνου καί τής έπειτα Κυβερνήσεως τών Αθηνών, ή ά ποδοχή τών προτάσεων αύτών, ή έξοδος δηλαδή τής Ελλάδος παρά τό πλευρόν τών Συμμάχων ύπό δρους σαφείς, των οποίων θεμελιώδης ήτο, άντί όλων αύτών τών ανταλλαγμάτων, ή έξασφάλισις τούλάχιστον της έδαφικής μας άκεραιότητος. Οί Σύμμαχοι λοιπόν, οί όποιοι φλυαροΰντες καί ψευδολογοϋντες, άφ' έ- νός διά τών έδώ πρέσβεών των, άφ' έτέρου δέ διά του αντιπροσώπου των κ. Ε. Βενιζέλου, προσέφερον λαγούς μέ πετραχήλια, δέν ήθέλησαν έν τούτοις ποτέ, οσάκις προσεκλήθησαν, νά έκδηλωθούν προς τούτο σαφώς, ούδέ τήν έδαφικήν μας άκεραιότητα ν' άσφαλίσουν. Ούτω, κατόπιν τών όσων έγιναν έν Ελλάδι άπο τοϋ 1915μέχρι τοΰ 1917,έξήλθομεν τής ούδετερότητος ύπό τον κ. Ε. Βενιζέλον, παρά τό πλευρόν τών Συμμάχων, ΑΝΕΥ ΟΡΩΝ. Εις τον άγώνα αύτόν τον συμμαχικόν, ή Ελλάς τοΰ κ. Ε. Βενιζέλου έδωσε άπο τής στιγμής κατά τήν οποίαν εισήλθε, ό,τι διέθετε, ό,τι είχε. Έδωσε τά χρήματά της, τούς άνδρας της, τήν ήσυχίαν της, τήν γαλήνην της, τό καθεστώς της καί έφθασε μέχρι καί τών πάγων τής Ούκρανίας διά νά εύχαριστήση τούς αύθέντας αύτούς ύπέρ τών οποίων έμάχετο. Έτελείωσε λοιπόν ό πόλεμος κατά τό 1918, ή άνακωχή ύπεγράφη, μία ιαχή παγκοσμίου χαράς ύπεδέχθη τό τέλος του καί, ένώ τά ήττημένα κράτη κατέρρεον έν μέσω φλογών καί έπαναστά σεων, οί νικηταί έπέπιπτον βιαστικοί έπί τής περιουσίας των, ή όποία άπέμενε άδέσποτος, λεία πολέμου. Οί Γάλλοι κατέκτων έπί τέλους τήν Άλσατίαν καί τήν Λωρραίνην καί έτακτοποίουν τά παραρρήνια σύνορά των, οί Άγγλοι ήρπα ζον τάς γερμανικάς άποικίας τής Αφρικής, οί 'ϊταλοί έξηπλοΰντο μέχρι Τεργέστης, οί Ρουμάνοι έφθαναν εις τήν Δο βρουτσάν, ό γερμανικός στόλος έβυθίζε το εις τό Σκάπα-Φλόου, ό χρυσός καί τά βιομηχανικά προϊόντα τής Γερμανίας μετεφέροντο εις τούς Παρισίους, όπου τά παρελάμβανε τελών έν πατριωτική κραιπάλη ό Τίγρις, καί εις τάς Βερσαλ λίας έστήνετο ή Τράπεζα έπί τής οποίας
τό ήμισυ τοΰ πλανήτου, ό κόσμος τών ήττημένων, θά ύπέγραφε τήν θανατικήν καταδίκην του. Όλίγον άργότερον τότε, όταν μετά τάς Βερσαλλίας ήλθε καί ή ιδική μας σειρά, έκλήθη καί ό κ. Ε. Βενιζέλος, ό σύμμαχος, ό έκθεμελιώσας τον τόπον του διά νά τον φέρη παρά τό πλευρόν τών συμμάχων, ό άνατρέψας προς τοΰτο θρόνους καί στέμματα, διά νά λά βη τήν μερίδα τής νίκης. Σοφός άνθρωπος, είχε προσέλθει εις τον πόλεμον άνευ όρων. Δέν είχε ένα χαρτί, ένα έγγραφον, μίαν έπιστολήν. 'Ωμίλησε λοιπόν, ήκούσθη, έχειροκροτήθη, τον συνεχάρησαν καί τοΰ έδωσαν τήν Συνθήκην τών Σεβρών ώς άμοιβήν. Ή συνθήκη τών Σεβρών!... Καί τί δέν ήκούσαμεν! Τήν έποχήν έκείνην ή φράσις αύτή έγαλβάνιζε τό Έθνος όλόκληρον. Ητο ή Συνθήκη τών Σεβρών ή όποία ήλευθέρωνε όλους τούς ύποδούλους, ή όποία μάς έφερε μέχρι τής Ιωνίας, ή όποία έστελλε τήν κυανόλευκον εις τον Βόσπορον, ή όποία καθιέρου τήν Μεγάλην Ελλάδα, τών πέντε καί εξ θαλασσών. Άλλά κατά βάθος τί ήτο;... Τί ήτο αύτή ή συνθήκη καί ποιον ήτο τό κέρδος τό όποιον έξ αύτής άπεκόμιζε ή Ελλάς; Ή συνθήκη ήτο άπάτη, τό κέρδος κάτω τοΰ μηδενός καί όλα τά έν αύτή, παραχωρήσεις, έκτάσεις, δικαιώματα, μετεφράζοντο εις μίαν σκληροτάτην πραγματικότητα: ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΔΕΙΑΝ ΟΠΩΣ Η ΕΛΛΑΣ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΔΙΑ ΛΟΓΑ ΡΙΑΣΜΟΝ ΤΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΗ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ ΗΡΧΙΣΕ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ ΚΑΤΗΝΑΛΩΘΗ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ
ΑΛΛΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ.
* *
Έν τούτοις, ό πόλεμος ήτο συμμαχικός. Καί θά ήτο καί θά έξηκολούθει νά είναι συμμαχικός, λέγουν οί Φιλελεύθεροι, άν δέν παρεφρόνει ό έλληνικός λαός καί δέν έπανέφερε τούς παλαιούς πολιτικούς καί τον Κωνσταντΐνον. Άλλ' έδώ άς μάς έπιτραπή μία έρώτησις: Όταν λέγωμεν πόλεμος «συμμαχικός», τί έννοοϋμεν;... Έννοοΰμεν κάποιαν έκ μέρους όλων κα ταβολήν προς έπίτευξιν ώρισμένου σκοπού. Ή καταβολή λοιπόν αύτη, προκειμέ¬νου περί πολέμου, ποία ήδύνατο τότε νά είναι;... Νά είναι καταβολή εις στρατιώ- τας ή χρήμα ή ύλικόν. Έρωτώμεν λοιπόν: Πόσους στρατιώτας, πόσα χρήματα καί τί ύλικόν ελαβεν ό κ. Ε. Βενιζέλος άπο τής ήμέρας καθ' ήν υπεγράφη ή ά- νακωχη —έτελειώθη δηλαδή ή ύπόθεσις τών Συμμάχων— μέχρι τής ήμέρας καθ' ήν ήλθε τό Νοεμβριανόν καθεστώς; Αντί άπαντήσεως όμως έκ μέρους τών ά πόντων συζητητών μας, φθάνουν τά κείμενα. Καί τά κείμενα λέγουν ότι όχι μόνον δέν έλαβε τίποτε ό κ. Ε. Βενιζέλος, όχι μόνον κατά τό 1919 ήναγκάσθη νά έκδώση διπλά έσωτερικά δάνεια διά νά έπαρκέση εις τάς πολεμικάς του άνά γκας, οχι μόνον δέν έλαβε κατά τήν διάρκειαν τοΰ όλου πολέμου περισσότερα ήμών υλικά —διότι ήμεΐς έλάβομεν άφθονα άπο τοΰ 1920 καί έντεΰθεν— άλλά κάποτε έδωκε. Έδωκε τά χρυσά έκατομμύρια τής Τραπέζης εις τον στρατόν τοϋ Σαράιγ,(1) τά όποια πρό τίνος ήναγκάσθη νά συμψηφίση εις τάς διασυμμαχικάς άπαιτήσεις. Άλλά θά μάς ειπούν: Θά έλάμβανε τάς πιστώσεις, αύτάς τάς οποίας έδήλωσαν οί Σύμμαχοι ότι δέν δίδουν έπειδή έπανήλθε ό Κωνσταντίνος. Άλλά δέν θά έλάμβανε τίποτε. Δέν θά έλάμβανε τίποτε διότι οί Σύμμαχοι αύτάς τάς πιστώσεις τάς ύπεσχέθησαν μέν κατά τό διάστημα τοΰ πολέμου των, δέν τάς έδωσαν δέ, διότι είχε ή δουλειά των τελειώσει. Άπόδ'ειξις τούτου καί άπό- δειξις τοϋ ότι ό βασιλεύς Κωνσταντίνος καί ή έπάνοδός του ούδέν έσχον τό κοινόν μέ τήν κακοπιστίαν αύτήν, είναι τό ότι τάς πιστώσεις αύτάς, ζητουμένοις μέ άπόγνωσιν καί μέ ικεσίας, ήρνήθησαν οί Σύμμαχοι καί εις τον Βενιζέλον άπο τά 1918 εως τά 1920. Καί εις τον Πλαστήραν άπο τά 1922 έως τά 1923. Καί εις τον Καφαντάρην, τον Παπαναστασίου, τον Σοφούλην καί τον Μιχαλακόπουλον άπο τοΰ 1923 έως τά 1925. Καί εις τον Πάγκαλον τό 1925. Καί εις τον Κονδύλην τό 1926, εις τήν Οίκουμενικήν τό 1927 καί εις τον Συνασπισμόν καί εις τον κ. Βενιζέλον πάλιν εις τά 1928. Δι' όλα αύτά τά έτη ήμεΐς έπταίσαμεν, ήμεΐς καί ό Βασιλεύς Κωνσταντίνος, ό όποιος ειχε έκθρονισθή καί ειχε άποθάνει;... Ιδού λοιπόν ότι μέ χρονολογίας καί άριθμούς διαπιστούται τοΰτο: "Οτι οί Σύμμαχοι δέν ήρνήθησαν εις ήμάς τήν οίκονομικήν άρωγήν των, άλλά καί εις τον κ. Βενιζέλον, εύθύς ώς αύτός έχρειάσθη τήν οίκονομικήν αύτήν άρωγήν διά τάς πραγματικάς ά νάγκας τής Ελλάδος. Άρα οικονομικώς δέν έβλαψε ή μεταβολή τής 1ης Νοεμβρίου. Δέν έβλαψε όμως καί εις άνθρώπινον ύλικόν διότι συμμαχικόν στρατόν εις τήν Έπιχείρησιν τής Μικράς Ασίας ό κ. Βενιζέλος δέν ΕΙΧΕ. Δέν είχε;... Άλλά τί σημασίαν έχει αύτό; λέγουν οί Φιλελεύθεροι- τήν έποχήν καθ' ήν έκυβέρνα ό Βενιζέλος, οί Άγγλοι ήσαν εις τήν Νικομήδειαν, οί Γάλλοι εις τήν Κιλικίαν, οί Ιταλοί εις τήν Άττάλειαν καί ήμεΐς εις τήν Σμύρνην. Συνεπώς ύπ' αύτούς τούς όρους ή κατοχή ήτο συμμα¬χική καί δέν ήτο δυνατόν νά πάθωμεν τότε ό,τι άργότερα χωρίς τούς συμμά¬χους έπάθαμεν. Λοιπόν έρωτώμεν: ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ, ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΕΚΑΜΑΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΙΔΙΚΗΝ ΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΕΘΝΙΚΗΝ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΒΕΝΙΖΕΛΙΚΗΝ;... Οί Ιταλοί λ.χ. οί όποιοι έπήγαν εις τήν Άττάλειαν καί οί όποιοι άργότερον τήν εγκατέλειψαν, τήν έγκατέλειψαν διότι έχασεν ό Βενιζέλος εις τάς έκλογάς; Οί Άγγλοι δι' αύτόν τον λόγον άφήκαν τήν Νικομήδειαν; Οί Γάλλοι δι' αύτόν τον λόγον έδέχθησαν «κατόπιν μυρίων έξευτελισμών τούς οποίους
υπέστησαν έν Τουρκία» να έγκαταλείψουν τήν Κιλικίαν και νά υπογράψουν την συνθήκην τοϋ Φραγκλίνου Μπουϊγιον ;(2) Άλλα καλλίτερον να ρίψωμεν εν βλέμμα εις τα άπομένοντα κείμενα... —- και ας συνεχίσωμεν αΰριον.
1. Βλ. τό άρθρο «Ό Σαράϊγ», 25 Μαρτίου 1929, και τήν υποσημείωση.
2. Franklin Bouillon, ό Γάλλος αντιπρόσωπος, πού υπέγραψε στην "Αγκυρα, στις 7 'Οκτωβρίου 1921, τη συμφωνία της χώρας του μέ τον Κεμάλ, ή όποια ρύθμιζε τις λεπτομέρειες της οριστικής αποχωρήσεως τοϋ γαλλικού στρατού από τήν Κιλικία. Βλ. και υποσημείωση 1 στό άρθρο «Γενναίοι έπαναστάται, πολϊται νομιμόφρονες», 15 Νοεμβρίου 1921.

17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Δια νά μάθουν ολίγας αληθείας οί πρόσφυγες
Β'

Λέγουν —οί Φιλελεύθεροι πάντοτε— ότι ή Μικρασιατική πολιτική των Συμμάχων και ειδικώς τής Γαλλίας, ή έμφανώς φιλότουρκος, μετά τήν λήξιν τοϋ ίδικοϋ των πολέμου ώφείλετο εις τήν έν Ελλά¬δι μεταβολήν, και λέγουν άκόμη ότι εις αύτήν —τήν έν Ελλάδι μεταβολήν— ώφείλετο τό ότι δέν μας έδωσαν χρήματα. 'Αλλ' αύτά είναι ψεύδη. 'Αλήθεια δέ είναι ότι άφ' ης ή Ελλάς κατήλθεν εις Σμύρ- νην τής έδηλώθη παρά πάντων σαφώς, και ΰπό του κ. Πουανκαρέ άκόμη σαφέστερα, ότι δέν εχει νά λάβη εις ένίσχυσιν οΰτε μίαν δραχμήν ούτε ένα μολυβένιον στρατιώτην. Τοΰτο, βρενθυόμενος κάπως, άνομολογεϊ και ό τότε πρεσβευτής έν Παρισίοις κ. Ρωμάνος, ό όποιος λέγει εις τήν «Ματέν» τής 6ης 'Ιουνίου τοΰ
1920:
— Διά νά μείνωμεν εις τήν Σμύρνην δέν έσκέφθημεν νά ζητήσωμεν ούτε ένα στρατιώτην, ούτε ένα έκατομμύριον!
'Αλλ' ή πολιτική τής Γαλλίας; Ή έγ κατάλειψις τής Κιλικίας; Ή συνθήκη τοϋ Φραγκλίνου Μπουϊγιόν(1) δέν ήτο καθαρώς άντικωνσταντινική;... Όχι. "Ητο καθαρώς φιλογαλλική και ήρχισε πολύ προ τής έν Ελλάδι μεταβολής. Τούτου άπόδειξις: πολύ προ τοΰ Νοεμβρίου τοΰ 1920 ό Γεώργιος Πικώ, ύπατος άρμοστής τής Γαλλίας έν Συρία, άνέλαβεν έν ονόματι τής Γαλλικής Κυβερνήσεως διαπραγματεύσεις μέ τον έκτοτε ούσιαστικόν Κυβερνήτην τής Τουρκίας Κεμάλ. Ότι αί διαπραγματεύσεις έγιναν εις τό Σιβάς, ότι ό Κεμάλ άνεγνώρισε τότε εις τούς Γάλλους οίκονομικήν έπιρροήν εις όλην τήν «Άνατολίαν» ΚΑΙ ΟΤΙ ΕΚΤΟΤΕ Η ΓΑΛΛΙΑ ΕΔΕΧΕΤΟ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΝ ΚΙΛΙΚΙΑΝ. 'Αλήθεια έπίσης είναι ότι άργότερα, εις τάς 21 'Ιουνίου τοΰ 1920, ήρχισε τάς έργασίας του τό Συνέδριον τής Βουλώνης, τό όποιον έμελλε ν' άσχοληθή μέ τήν «έπιβολήν τών Συμμαχικών Συνθηκών» και ότι τήν ιδίαν νύκτα ό κ. Ρωμάνος έτηλεγράφει έδώ: «Έν πάση περιπτώσει αί διαπραγματεύσεις φέρουν εις φώς μίαν κεφαλαιώδη άλή θειαν (une verite capitale): Ότι τήν έκτέ- λεσιν τών έν Ευρώπη και 'Ασία συνθηκών μετά τής Τουρκίας θά άναλάβη Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΟΝΟΣ». Έπίσης άλήθεια είναι ότι εις τάς 5 'Ιουλίου τοΰ ιδίου έτους —τέσσαρας μήνας προ τών έκλογών— έγινεν ή συνάντησις τοϋ Σπα(2) διά τον ίδιον λόγον. Και έκεϊ, χωρίς νά γίνη ούδείς έκ μέρους τών Συμμάχων ύπαινιγμός ότι ήθελον βοηθήσει τήν Ελλάδα, ό κ. Ε. Βενιζέλος ΑΝΕΛΑΒΕ ΟΛΟΜΟΝΑΧΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΒΟΛΗΝΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ.
Τώρα πώς νά συνέχιση κανείς, διά μέσου τοΰ πλήθους τών έγγράφων, τών δηλώσεων και τών έπισήμων άνακοινωθέντων τής έποχής έκείνης, τήν προσπάθειαν όπως άποδειχθή ή εις βάρος τοΰ 'Αρχηγόΰ τών Φιλελευθέρων άλήθεια, ότι αύ- τός μόνος άνέλαβε τήν Μικρασιατικήν Έκστρατείαν και τούς κινδύνους της, ότι ούδεμίαν έσχεν αύτός έκ μέρους τών Συμμάχων βοήθειαν και ότι ούδεμιάς βοηθείας ήμεϊς, τό Μετανοεμβριανόν καθεστώς, έστερήθημεν;... Θά ήτο τοΰτο διά τούς άναγνώστας μιάς έφημερίδος έκτά κτως άνιαρόν. Θά έπρεπε δμως, άφοΰ είναι τόσον ώραία και τόσον εύαπόδεικτος ή άλήθεια, και διά χρημάτων τοΰ Δημοσίου άκόμη νά συνίστατο γραφεϊον συγκεντρώσεως τών προς άπόδειξίν της στοιχείων, και κατόπιν μελέτης και έρευνών είδικοΰ συνεργείου νά έξεδίδετο μία άληθινά Μαύρη Βίβλος τής Ελληνικής Συμφοράς. Άλλ' άς εΐπωμεν γενικώτατα: Όταν διά πρώτην φοράν έγινε λόγος περί προτάσεων τών Συμμάχων όπως δώσουν, ώς άντάλλαγμα τής έξόδου της, τήν Σμύρνην εις τήν Ελλάδα, ό κ. Πολίτης, ύπουργός τών Εξωτερικών, άνήγγειλε τό πράγμα περιχαρής εις ένα διακεκριμένον άξιωματικόν τοΰ στρατοΰ:
— Δηλαδή, είπεν αύτός, πρόκειται νά διαμελισθή ή Τουρκία;... Πρόκειται δηλαδή οί Σύμμαχοι νικώντες νά καταλάβουν και νά προσαρτήσουν εις τά Κράτη των τά καταληφθέντα έδάφη;... "Αν περί αύτοΰ πρόκειται, τότε βέβαια πρέπει νά κατέλθωμεν εις τήν Σμύρνην. "Αν όμως πρόκειται νά μείνωμεν μόνοι, νά έκτε θώμεν δηλαδή μόνοι εις ένα πόλεμον ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΝ, ό όποιος δέν θά τελειώση ποτέ, τότε καλλίτερον νά καθήσωμεν εις τ' αύγά μας...
Ήταν ή πρώτη φορά καθ' ην έλέχθη ή φράσις «πόλεμος άποικιακός», ή οποία έπέπρωτο νά έχη τόσην άπήχησιν. Γενικώτατα λοιπόν άς λεχθή τοΰτο: Ότι ήτο μωρία διά τήν μικράν Ελλάδα, τήν έχουσαν ήδη άπό ξηράς και θαλάσσης σύνορα διπλά και τριπλά, νά νομίση ότι δύναται νά έγκατασταθή ΜΟΝΗ εις τά παράλια τής Μικράς 'Ασίας οριστικώς, άπολέμως, άδιαταράκτως, και ότι δύναται νά πνίξη έκεϊ και νά στερήση πάσης άναπνοής τήν εις τά ένδότερα ζώσαν Τουρκίαν. Μωρία, τήν οποίαν κατέστησε έμφανή τό πρώτον μετά τήν συνθήκην τών Σεβρών σημειωθέν ρήγμα εις τήν παράταξιν τών Συμμάχων: Ή δήλωσις
τής 'Αμερικής ότι δέν δέχεται ν' άναλάβη τήν συμφώνως προς τήν Συνθήκην αύτήν έντολήν κατοχής τής προωρισμένης διά τό 'Αρμενικόν Κράτος έκτάσεως. Μετά τήν άποχώρησιν τής 'Αμερικής, φανερόν ήτο ότι άργά ή γρήγορα θ' άπεχώρουν και τ' άλλα Κράτη, τών όποιων ή έξάντλησις και ό κάματος δέν συνεχώ ρουν συνεχίσεις πολεμικών έπιχειρήσεων χάριν άνυπάρκτων ώφελημάτων, και ότι θά έμενε κάποτε έκεϊ κάτω ολομόναχος ή Ελλάς, διά νά είσπράξη πένθιμα και αιματηρά τά έκ τής συμμαχικής έπιχειρήσεως κέρδη.
* * *
'Αλλά —μας λέγουν— έστω ότι είναι ορθά όλα αύτά. Μωρία ή κάθοδος είς τήν Σμύρνην. 'Αποικιακός ό πόλεμος είς τήν Μικρασίαν. Συμφορά και καταστροφή. Διατί λοιπόν όταν ήλθατε είς τά πράγματα έσυνεχίσατε τον πόλεμον άντί νά άποστρατεύσετε τήν Ελλάδα;... Διότι δέν ήδυνάμεθα νά έγκαταλείψωμεν θεληματικώς τούς «άπελευθερωθέντας» άπό τήν άνοησίαν τοΰ κ. Ε. Βενιζέλου έλ- ληνικούς πληθυσμούς είς τήν διάθεσιν τοΰ Κεμάλ. Διότι έπρεπε νά κάμωμεν εν έκ τών δύο: "Η νά πολεμήσωμεν, νά νικήσωμεν, νά καταστρέψωμεν τον στρατόν τοΰ Κεμάλ και νά έλθωμεν έπειτα είς συμβιβασμόν, ή νά άναθέσωμεν τήν ύπόθεσίν μας είς τάς Δυνάμεις, παραμένοντες όμως πάντοτε, μέχρις ού τό ζήτημα λυθή, έν έπιστρατεύσει. Τά έκάμαμεν λοιπόν και τά δύο. 'Αφ' ένός έσχηματί- σαμεν διά παντός τρόπου και πάση θυσία στρατόν άξιόμαχον. Άντί τών 80.000 τοΰ κ. Ε. Βενιζέλου έστείλαμεν ύπερδιακοσίας χιλιάδας στρατοΰ είς τήν Σμύρνην. Έπειτα δέ, έπί τή έλπίδι ότι δι' έξωτερικής έπιβολής θά έπετυγχάνετο μία λύσις, άνεχωρήσαμεν προς τοΰτο κληθέντες είς τό Λονδΐνον. Είς τό Λονδΐνον τί έγινε;... Άλλ' έδώ πρέπει πριν

φθάσωμεν νά παρακολουθήσωμεν διά μέσου Αγκύρας, Ρώμης και Παρίσι ων άποστολήν του Κεμάλ, νά άναγνώσωμεν τάς δηλώσεις της και νά φθάσωμεν εις τάς προτάσεις του Μαρτίου του - 1921. Θά συνεχίσωμεν λοιπόν αΰριον.

1. Franklin Bouillon,, βλ. τήν υποσημείωση 2 τοϋ προηγουμένου άρθρου.
2. Βελγική πόλη, όπου έγινε άπό τις 5 ώς τις 16 Ιουλίου 1920 διεθνής διάσκεψη, ή οποία συζήτησε τρόπους πρακτικής εφαρμογής των διατάξεων για τις επανορθώσεις.

18 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Διά νά μάθουν ολίγας αληθείας οί πρόσφυγες
Γ'

Νά διακόψωμεν;... "Ας διακόψωμεν προς στιγμήν τό ταξίδιόν μας μέχρι Λονδίνου διά ν' άπαντήσωμεν άμέσως είς τον «Ήμερήσιον Κήρυκα» και τά όσα μας έγραψε χθές. Ό «'Ημερήσιος Κήρυξ» μας λέγει περίπου: «Καλά, λέτε δτι οί Σύμμαχοι δέν έπολιτεύθησαν ποτέ είλι κρινώς άπέναντι τής Ελλάδος και δτι ή έγκατάλειψίς της έκ μέρους των προηγήθη τής έπανόδου τοΰ Κωνσταντίνου. Διατί λοιπόν άντί νά μή φέρετε τον Κωνσταντΐνον, ούτως ώστε νά τούς ξεσκεπάσετε, τον έφέρατε και έπετρέψατε νά έχη πρόσχημα ή παλιμβουλία των;...» Άπαντώμεν: Τήν ίστορίαν δέν ένδιαφέρει αν ή παλιμβουλία των Συμμάχων είχε ή δέν ειχε πρόσχημα. Τήν ίστορίαν ένδιαφέρουν τά γεγονότα. Και τά γεγονότα —αί πράξεις τών Συμμάχων, τά έγγραφά των, αί διακοινώσεις των— λέγουν όλα οτι τίποτε άπολύτως δέν άπή- λαυσε έκ μέρους των ή Ελλάς τών Φιλελευθέρων τό όποιον νά έστερήθη ή Ελλάς τών μετά τον Νοέμβριον Κυβερνήσεων. 'Αντιθέτως μάλιστα. Οί Σύμμαχοι έφάνησαν πολύ περισσότερον έλευθέριοι είς ήμάς παρ' δ,τι ειχον φανή είς τον άνθρωπόν των, διότι είς ήμάς άν όχι άλλο έπέτρεψαν νά πολεμήσωμεν έλευθέρως, ένώ εις έκεϊνον ειχον και αύτό εμποδίσει, περιορίζοντες πάσαν δράσιν τοΰ έν Μικρασία Στρατοΰ. Θά έπρεπε όμως —λέγει ό «'Ημερήσιος Κήρυξ»— νά τούς ξεσκεπάσωμεν μή έπαναφέροντες τον Κωνσταντΐνον. 'Αλλ' έν πρώτοις τον Κωνσταντΐνον δέν τον έπαναφέραμεν, έπανήλθε. Ό Λαός, ό όποιος έψή φισε τήν Ιην Νοεμβρίου τοΰ 1920, δέν έψήφισε ήμάς, έψήφισε 'Εκείνον: τούς διωγμούς του, τά βάσανά του, τον κατεξηυτελισμένον του θρόνον. Όταν αί έκλογαί έκερδήθησαν, δέν ήκούσαμεν ήμεΐς, οί όποιοι ειχομεν άγωνισθή άπεγνωσμένον τον άγώνα έκεϊνον, τά ιδικά μας ονόματα είς τούς δρόμους. Ήκούσαμεν ένα, τό όποιον διελάλει μυριόστομος άπ' άκρου είς άκρον τής 'Ελλάδος κραυγή. Ήκούσαμεν τ' όνομά του. Αύτός λοιπόν ήρχετο. Δέν τον έφέραμεν. Δικαίωμά του ήτο νά μας καταργήση" νά τον καταργή- σωμεν όμως δέν ήτο δικαίωμά μας. Άλλ' έστω ότι ήτο δικαίωμά μας. Διατί θά τον κατηργοΰμεν;... Διότι είπον οί Σύμμαχοι δτι δέν τον θέλουν;... Άλλά —άφοΰ άλλως τε δέν ήτο δυνατόν νά μή έ πανέλθη ό βασιλεύς— διατί νά μή άνα μείνωμεν και διατί νά μή θελήσωμεν ν' άντιληφθώμεν έκ τών πραγμάτων άν έμελλε νά έπιμείνη και νά είναι έπιζημία ή έχθρότης των;... Άλλ' ή διακοίνωσις τών Συμμάχων ήτο σαφής. Μή δέν ήτο δμως σαφής και ή διακοίνωσις τών Συμμάχων —τών Μ. Δυνάμεων τοΰ 1913— ή όποια έλεγε είς τούς συνεκστρατεύσαν- τας Βαλκανικούς δτι καλά θά κάμουν νά καταθέσουν τά δπλα διότι «έν περιπτώσει νίκης των δέν θά έχουν καμμίαν ώφέ λειαν»;... Σαφής ή διακοίνωσις. Άλλ' όταν ή 'Ελλάς εύρέθη είς τό Λονδΐνον, όχι μόνον δέν έγένετό τις μνεία τοΰ περιεχο¬μένου τής διακοινώσεως αύτής άλλ' άντιθέτως: τοΰ Δημητρίου Γούναρη είπόντος είς τον Λόυδ Τζώρτζ οτι ή Κυβέρ νησις σκέπτεται νά τάξη έπί κεφαλής του έν Μικρασία στρατου τον βασιλέα Κωνσταντΐνον, ό Λόυδ Τζώρτζ απήντη¬σε έπί λέξει: — «Θά κάμετε πολύ καλα. Και θά παρακολουθήσωμεν μέ μέγα εν¬διαφέρον τήν τύχην του...»
Ή διακοίνωσις λοιπόν άπό τών πρώτων μετά τήν άποστολήν της ώρών έφάνη οτι δέν έχει ούσιαστικήν σημασίαν. Διότι μήπως ήτο ή μόνη;... Υπάρχει και άλλη διακοίνωσις, τήν οποίαν άλλοι ά γνοοΰν και άλλοι δέν ένθυμοΰνται: 'Ολίγας ήμέρας μετά τήν πρόσκλησίν μας είς τό Λονδΐνον, ή έδώ άγγλική πρεσβεία έκάλει διά τηλεφωνημάτων τούς δημο¬σιογράφους νά λάβουν γνώσιν ένός άνα- κοινωθέντος τοΰ Ρώυτερ διά τοΰ όποιου έξεφράζετο «ή βαθεΐα κατάπληξις τών έν Λονδίνω έπισήμων κύκλων διότι έπί κεφαλής τής έν Λονδίνω άποστολής έλέ- γετο ότι θά είναι ό Δημήτριος Γούναρης, ό τόσον γνωστός διά τά άντιανταντικά του αισθήματα». Ό Γούναρης τότε, συγ- καλέσας έντός τής έσπέρας τό κόμμα του, έπέμεινε νά παραιτηθή —ν' άποσυρ- Οή δηλαδή τής πολιτικής— οί φίλοι του έπανεστάτησαν κατά τής άποφάσεώς του αυτής, ό Γούναρης ύπεχώρησε και —τί συνέβη ολίγας ήμέρας άργότερον;... 'Ολίγας ήμέρας άργότερον, σχηματισθεί¬σης τής άποστολής υπό τον Καλογερό- πουλον, έκαλεΐτο προσωπικώς άπό τον πρωθυπουργόν τής 'Αγγλίας ό Γούναρης όπως μεταβή είς Λονδΐνον. Λοιπόν;... Διατί φρονεί, διά ποίους λόγους, ούσια- στικούς ή μή, φρονεί ό «'Ημερήσιος Κήρυξ» οτι θά έπρεπε άμα τη λήψει τής διακοινώσεως νά τάχάσωμεν οί έν Ελλάδι ήμεΐς και νά μή έπαναφέρωμεν τον Κωνσταντΐνον, ό όποιος άλλως τε έπανήρχετο μόνος του δυνάμει έντολής τοΰ λαοΰ και όχι κατόπιν ιδικής μας άδειας; *
* *
Και έπειτα;... Δευτέρα έρώτησις τοΰ «'Ημερησίου Κήρυκος»: «Διατί άφοΰ τά λέτε ολα αύτά, τά περί άποικιακοΰ πολέμου και άμαρτωλής έκστρατείας, διατί δέν τήν έγκατελείψατε μετά τήν Ιην Νοεμβρίου;» 'Αλλ' έδώ φθάνομεν είς τό τέλος περίπου τοΰ χθεσινοΰ μας άρθρου, συνεπώς συνεχίζομεν.
Δέν έγκατελείψαμεν τήν Μικρασιατικήν Έκστρατείαν διότι δέν ήτο δυνατόν νά τήν έγκαταλείψωμεν. Διά νά άποσυρ θώμεν εκείθεν έπρεπε νά συμβή έν έκ τών τριών: "Η νά έγκαταλείψωμεν είς τήν τύχην των τούς έκεϊ πληθυσμούς, ή, διά τίνος διπλωματικής ένεργείας νά έλ- θωμεν είς συνεννόησιν μέ τον Κεμάλ και ν' άσφαλίσωμεν τούλάχιστον τήν αύτονομίαν των, ή νά συνεχίσωμεν τον πόλεμον έπί τη έλπίδι οτι θά ήτο δυνατόν κατά τό διάστημα τών έπιχειρήσεων νά έπιτύχωμεν τήν λύσιν αύτήν.
Ενώπιον τών τριών αύτών λύσεων εύρισκόμενοι, έκλήθημεν διά τό έπί τούτω Συνέδριον τοΰ Λονδίνου. Πριν λοιπόν φθάσωμεν είς τό Λονδΐνον μέ τάς οιασδήποτε άπέναντι τών Τούρκων διαθέσεις μας, τί ήκούσαμεν;... Ήκούσαμεν τήν Κεμαλικήν Άποστολήν, έχουσαν ρητήν έκ τοΰ «Έθνικοΰ Συμβουλίου» έντολήν, διαλαλούσαν έπισήμως έν Άγκύρα, έν Ρώμη, έν Παρισίοις, ότι «ούδεμία συζήτησις είναι μέ τούς Έλληνας δυνατή περί ειρήνης, προ τής ΕΚΚΕΝΩΣΕΩΣ τής Μικρασίας και Θράκης». Συνεννοούμεθα;... Άλλ' ήρχισε έπί τέλους τό Συνέδριον. Και είς τί κατέληξε; Είς τίποτε. Είς στιχομυθίας μεταξύ τών μέν και τών δέ, είς στρατιωτικάς φιλονεικίας μεταξύ τοΰ άλλοτε και τότε έπιτελάρχου Σαρ- ρηγιάννη και τοΰ στρατηγοΰ Γκουρώ. Και τέλος, είς τάς περιβοήτους ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ, διά τάς όποιας το- σάκις και άπό τόσων έπισήμων στομάτων κατηγορήθημεν ότι δέν τάς έδέχθη μεν. ΤΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΛΟΙΠΟΝ ΑΥΤΑΣ ΤΑΣ ΕΔΕΧΘΗΜΕΝ. 'Ιδού δέ πώς ύπεβλήθησαν και πώς έγένετο ή άποδοχή των...

19 ΙΟΥΛΙΟΥ 1933
ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Διά νά μάθουν ολίγας αληθείας οί πρόσφυγες
Δ'

Πολλάκις κατηγορήθη ή Κυβέρνησις τοϋ 1921 διότι δέν έδέχθη τάς «προτάσεις τοΰ Μαρτίου», διότι δέν έδέχθη, δηλαδή, τάς προτάσεις τής 'Αγγλικής Κυβερνήσεως τάς υποβληθείσας είς τήν Ελλάδα και τήν Τουρκίαν κατά τήν τελευταίαν ήμέραν τοΰ Συνεδρίου. 'Αλλ' ιδού ποία είναι ή έπί τών προτάσεων αύτών άλήθεια, ιστορικώς και έγγράφως αποδεδειγμένη: Τήν τελευταίαν ήμέραν τοΰ Συνεδρίου, ό Λόυδ Τζώρτζ προέτεινεν είς τούς άντιμαχομένους νά ειρηνεύσουν, τής Τουρκίας παραμενούσης κυριάρχου έν Μικρασία, αύτονομουμένης τής Σμύρνης και τής ένδοχώρας αύτής και παραμενούσης τής Θράκης έλληνικής. Είς τοΰτο ή Τουρκική 'Αποστολή άπήντησε ότι δέν έχει έντολήν νά συζητήση έπ' αύτής και ότι ζητεϊ 40 ήμερών προθεσμίαν ίνα μεταβή είς Άγκυραν, λάβη έντολήν τής έκεϊ 'Εθνοσυνελεύσεως και έπανέλθη. Ή 'Ελληνική 'Αποστολή τότε άπήντησε ότι, παραμένουσα έλευθέρα άπό άπόψεως στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά τό διάστημα τών 40 αύτών ήμερών, θά είναι έτοιμος ν' άπαντήση άμέσως, εύθύς ώς οί Τοΰρκοι έχουν προς τοΰτο έντολήν. Ούτω τό Συνέδριον έληξε. Τήν έσπέραν όμως τής ιδίας ήμέρας ή 'Ελληνική 'Αποστολή συνέταξεν έγγραφον έμπιστευτικόν προς τον πρωθυπουργόν τής 'Αγγλίας —τό έγγραφον συνέταξεν ό κ. Σισιλιάνος— διά τοΰ όποιου έδήλου έμπιστευτικώς ότι δέχεται τάς προτάσεις τής 'Αγγλικής Κυβερνήσεως και ότι παρέχει είς τον κ. Λόυδ Τζώρτζ πληρεξουσιότητα όπως τάς άποδεχθή έκ μέρους τής Έλληνικής Κυβερνήσεως όψέποτε παρουσιασθούν έχοντες διαλλακτικός διαθέσεις οί Τοΰρκοι. Είς τό έγγραφον τοΰτο άνεφέρετο ή έπιθυμία τής Έλληνικής Κυβερνήσεως όπως τον Ύπατον Άρμοστήν τής ούτω αύτονομουμένης Σμύρνης διορίζη ό Βασιλεύς τής Ελλάδος, προσετίθετο όμως ότι θά έθυσίαζε και τήν έπιθυμίαν αύτήν ή Ελλάς προκειμένου νά είρηνεύση.
Ώς γνωστόν, αί προτάσεις αύται έμειναν άνευ άπαντήσεως έκ μέρους τών Τούρκων. Αί πολεμικαί έπιχειρήσεις ήρχισαν και έξηκολούθησαν έπί μακρόν νικηφόροι, διά νά καταλήξουν είς τήν καταστροφήν τοΰ 'Αφιόν κατά τον Αύγουστον τοΰ 1922.
Τών στρατιωτικών αύτών έπιχειρήσεων τό ιστορικόν ούτε δυνάμεθα τώρα ούτε είμεθα ίσως είς θέσιν νά γράψωμεν. 'Αρκούμεθα όμως νά σημειώσωμεν ότι άπό τής στιγμής καθ' ην άνεχώρησε ή ' Ελλάς έκ Λονδίνου δέν παρουσιάσθη ού δεμία περίστασις, ούδείς τρόπος όπως προχωρήση είς διαπραγματεύσεις ειρήνης και άπαλλαγή κατά τινα τρόπον, έ ξασφαλίζοντα τούλάχκττον τούς Χριστιανούς τής Μικράς 'Ασίας, τής μικρασιατικής έμπλοκής. Πρεσβευτικαί συναντήσεις τών Παρισίων, πρωθυπουργικαί τών Καννών, Συνέδρια τής Γενούης και πάσα σχετική προς τον πόλεμον διπλωματική ένέργεια έμεινε άνευ άποτελέσματος. Ή Ελλάς είχε έγκαταλειφθή —και ώς άπεδείξαμεν προ τοΰ Νοεμβρίου τοΰ 1920—μόνη όπως συνέχιση διά λογαριασμόν της τον πόλεμον τών Συμμάχων.
ΚαΙ έπολέμησε, έπεστρατεύθη, έδωσε ό,τι ειχε, τά τέκνα της, τήν ήσυχίαν, τά χρήματά της. Είδε τάς ήμέρας του 1920- 1922, αί όποΐαι ήρχοντο μετά τήν τριετή τυραννίαν τήν οποίαν υπέστη ό κόσμος ό όποιος ίσχυε τότε, ώς ήμέρας άγωνίας, μόχθου, προσπαθειών. Και τάς ήμέρας αύτάς είδε νά άπολήγουν είς τήν Συμφοράν τοϋ Αυγούστου, είς τήν «ήμέραν έκείνην» τήν οποίαν έκτοτε έχουν παραλάβει οί Φιλελεύθεροι και τήν περιφέρουν είς τούς προσφυγικούς συνοικισμούς ώς όπλον των και ώς έπιχείρημα. 'Αλλ' ή «ήμέρα έκείνη» τί ήτο πραγματικώς; 'Αποτέλεσμα τής έπανόδου τοΰ Κωνσταντίνου; "Οχι, καθώς είδομεν. 'Αποτέλεσμα τής έγκαταλείψεως της Μικρασιατικής 'Εκστρατείας; Ούτε. Διότι δέν ήτο ή έγκατάλειψις δυνατή. 'Αποτέλεσμα κακών έκ μέρους τοΰ Κράτους ένεργειών; 'Αδιαφορίας; 'Αστοργίας προς τήν Μικρασιατικήν ύπόθεσιν και τον πόλεμον;... Ούτε αύτό, διότι, καθώς είναι γνωστόν, έδώσαμεν δι' αύτόν και αύτήν ό,τι είχομεν.
Τίνος λοιπόν ήτο άποτέλεσμα; Ήτο άποτέλεσμα τής μωρίας, τής έκπληκτικής μωρίας τοΰ κ. Ε. Βενιζέλου όπως δεχθή έν χορδαϊς και όργάνοις, ώς πλου σίαν δήθεν μερίδα τής νίκης, τήν άδειαν τών Συμμάχων όπως συνέχιση μόνος, άνευ βοηθείας, άνευ στρατιωτών, άνευ συμμάχων, τον πόλεμον. 'Αλλ' ή ύπόθε σις αύτή ούτε γράφεται κατ' αύτόν τον τρόπον, πετώντι καλάμω, ούτε είναι δυνατόν σήμερον ν' άπασχολήση τό Κοινόν μιάς έφημερίδος, ούτε, έφ' όσον δέν γίνεται δημοσία συζήτησις έπ' αύτής, είναι δυνατόν νά παρουσιασθή έν ολαις της ταϊς λεπτομερείαις, διά νά παρουσιάση έν τέλει τήν φωτεινήν άλλά και τραγικήν ύπέρ τής συκοφαντουμένης παρατάξεώς μας άλήθειαν.
Πρέπει λοιπόν κάποτε, διά τίνος τρόπου, ή δημοσία αύτή συζήτησις νά προκληθή. Άλλά πώς;...