Στη Μόσχα βρίσκεται το εβραικό αρχείο Θεσσαλονίκης

ΙΣΤΟΡΙΑ. Εθνική Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος η σημερινή. Ωστόσο, υψίστης σημασίας γεγονός για τον εβραϊκό πληθυσμό της Ελλάδος αποτελεί ο επαναπατρισμός του Ελληνικού Εβραϊκού Αρχείου που φυλάσσεται στη Μόσχα επί 65 περίπου χρόνια.

Η επιστροφή του στη Θεσσαλονίκη απ’ όπου αφαιρέθηκε κατά τη γερμανική κατοχή (1941) για να μεταφερθεί (1945-46) από τις σοβιετικές δυνάμεις στο Ρωσικό Στρατιωτικό Αρχείο αποτελεί χρόνιο αίτημα τόσο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης όσο και της χώρας, καθώς η μελέτη των χιλιάδων εγγράφων του θα ξαναγράψει ενδεχομένως την ιστορία για την ακμάζουσα προπολεμικά «Madre de Israel» Θεσσαλονίκη αλλά και άλλες εβραϊκές κοινότητες.

Οι διαπραγματεύσεις για τον επαναπατρισμό των Ελληνικού Εβραϊκού Αρχείου βρίσκονται σε καλό δρόμο. Τον Απρίλιο αναμένεται στην Αθήνα ρωσική αντιπροσωπεία για να ρυθμιστούν οι πρακτικές λεπτομέρειες ώστε εντός του έτους να κλείσει το θέμα που εκκρεμεί εδώ και 10 χρόνια.

Κατά τη δεκαετία αυτή η ελληνική διπλωματία έθετε πάντα την επιστροφή του Αρχείου στην ατζέντα των συνομιλιών με τη Μόσχα. Η θέση της χώρας στο θέμα παραμένει σταθερή: Θεωρεί ηθικό και δίκαιο το αίτημα της επιστροφής ενός αρχείου το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να μπαίνει στη βάση της ανταλλαγής με οποιοδήποτε αντικείμενο.

Το συγκεκριμένο αρχείο, όπως σχολιάζει παράγοντας που έχει εμπλακεί στις διαπραγματεύσεις, αφορά θύματα των Γερμανών, το οποίο παρά τη θέληση της Ελλάδας κρατούσε η Μόσχα και δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει γνωστό αν δεν συνέβαιναν τα συνταρακτικά γεγονότα (πτώση τείχους Βερολίνου) που συγκλόνισαν ολόκληρο τον κόσμο. Εβραϊκά αρχεία άλλων χωρών που φυλάσσονταν στη Μόσχα έχουν ήδη επιστραφεί (Γαλλία, Βέλγιο, Αυστρία, Ολλανδία) ανοίγοντας τον δρόμο και στην Ελλάδα.

Το υλικό του Αρχείου

Το υλικό του Ελληνικού Εβραϊκού Αρχείου αριθμεί 350 φακέλους για τη Θεσσαλονίκη εκ των οποίων οι 200 αφορούν άλλες ελληνικές εβραϊκές κοινότητες. Δημόσια έγγραφα, αλληλογραφία της Κοινότητας με φορείς της πόλης, πίνακες μετοχών, κτηματόγραφα, δηλώσεις γάμων, βαφτίσεων και θανάτων αποτελούν έναν αφάνταστο θησαυρό γνώσεων για την παρουσία των Εβραίων πριν εξοντωθούν στα στρατόπεδα του θανάτου στην Πολωνία, όπου εκτοπίστηκαν 49.000 μέλη της Κοινότητας.

Το Αρχείο παραμένει στο σύνολό του αναξιοποίητο και η μελέτη του θα δώσει πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των Εβραίων, τη μετανάστευσή τους στο Ισραήλ, την ένταξη της Κοινότητας στο ελληνικό κράτος, εξηγεί ο διευθυντής του Εβραϊκού Μουσείου, κ. Βαγγέλης Χεκίμογλου.

Ζήτημα, ωστόσο, αποτελεί η γλώσσα καθώς μέρος του Αρχείου είναι γραμμένο στην ισπανοεβραϊκή (σεφαραδίτικη) με ράσι (εβραϊκούς χαρακτήρες). Γνώστες της γλώσσας αυτής δεν υπάρχουν στην Ελλάδα και ήδη η Ισραηλιτική Κοινότητα σε συνεργασία με το ΙΜΧΑ ερευνούν το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός τμήματος που θα εκπαιδεύσει επιστήμονες στη συγκεκριμένη γραφή.

Προπολεμικά εβραϊκά αρχεία της Θεσσαλονίκης βρίσκονται διασκορπισμένα στην Ιερουσαλήμ, στο Yivo της Νέας Υόρκης, στη Θεσσαλονίκη και το μεγαλύτερο μέρος τους στη Μόσχα, διευκρινίζει ο κ. Πολ Χάγουελ, μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας για την επιστροφή του εβραϊκού αρχείου από τη Μόσχα. «Ο επαναπατρισμός του από τη Μόσχα έχει ιδιαίτερη σημασία. Αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά όλης της χώρας».

Ντοκουμέντα

Σποραδικά, το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης που προσελκύει εκατοντάδες τουρίστες από το Ισραήλ, φέρνει στο φως ντοκουμέντα που κατάφεραν να διασώσουν και να συγκεντρώσουν Ελληνες Εβραίοι. Την καθημερινή τους ζωή πριν από την Κατοχή στη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, την Καβάλα, την Καστοριά, ξεδιπλώνει και η έκθεση «Εβραϊκές Κοινότητες γύρω από την Εγνατία Οδό. Μια φωτογραφική περιήγηση», αφιερωμένη στη μνήμη του ερευνητή δρα Ιλαν Κάρμι (1960-1993), που φιλοξενείται στη νέα του πτέρυγα «Ανδρέα Σεφιχά» (πρώην πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας). Περίπου 66.576 Εβραίοι κατοικούσαν στη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ηπειρο για να απομείνουν μετά την Κατοχή μόλις 2.576. Σήμερα η Θεσσαλονίκη αριθμεί 1.500 Εβραίους. Εκατό περίπου από αυτούς διατηρούν ακόμη ζωντανές τις μνήμες του Ολοκαυτώματος.

http://www.ekathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_100094_27/01/2011_430258