ΤΡΕΙΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΤΟ 1917

II. ΤΡΕΙΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ
Πιό κάτω παραθέτουμε άποσπάσματα άπό τις περιγραφές πού μας έδω¬σαν τρεις αυτόπτες μάρτυρες του όκτωβριανου πραξικοπήματος.
Ό πρώτος μάρτυς είναι ό γάλλος Ζάκ Σαντούλ, δικηγόρος, ό όποίος κα¬τά τήν έποχή τοϋ πραξικοπήματος υπηρετούσε στην ΓΤετρούπολι ως λοχαγός μέλος της γαλλικής στρατιωτικής άποστολής Ό Σαντούλ είχε και τότε Ιδέες άκρως άριστερές και πέθανε τό 1957 μέλος τοϋ Κ.Κ. Γαλλίας.
Ό δεύτερος μάρτυς είναι ό Μπόρις Κριτσέφσκυ, ρώσος έπαναστάτης σο¬σιαλιστής καί συνδικαλιστής πού ζούσε έξόριστος στην Γαλλία και τόν "Οκτώ¬βριο τού 1917 έστάλη στήν Πετρούπολι σάν άνταποκριτής τής έφημερίδος «Ού- μανιτέ», οργάνου τοΰ σοσιαλιστικού τότε και μετά τού κομμουνιστικού κόμ¬ματος.
Ό τρίτος μάρτυς είναι ό Ν. Σουχάνωφ στέλεχος τών μενσεβίκων ό ό- ποίος προσχώρησε στούς μπολσεβίκους και έγραψε τΙς έπτάτομες «σημειώσεις γιά τήν έπανάστασι» πού τΙς έπαίνεσαν ό Λένιν καί ό Τρότσκυ. Τό 1931 ό Σουχάνωφ συνελήφθη, κατεδικάσθη άπό σοβιετικό δικαστήριο σέ δεκαετή δεσμά καί έξηφανίσθη.

1. Ή περιγραφή τοΰ Ζάκ Σαντούλ
Τό κίνημα τών μπολσεβίκων έξαπε- λΰθη απόψε. Άπό τό δωμάτιό μου άκου- σα μερικές μάκρυνες τουφεκιές. Σήμερα τό πρωΐ ό δρόμος είναι ήρεμος αλλά στο ξενοδοχείο «Άστόρια» δπου διαμένουν αρ¬κετές εκατοντάδες ρώσοι αξιωματικοί και τα περισσότερα μέλη τών συμμαχικών ά- ποστολών ή κυβερνητική φρουρά αντικα¬ταστάθηκε χωρίς έπισόδεια άπό Ινα άπό- σπασμα μπολσεβίκων...
"Ωρα μέ τήν ώρα μαθαίνουμε δτι οί σιδηροδρομικοί σταθμοί, ή κρατική τρά¬πεζα, τά τηλέγραφα, τά τηλέφωνα, τά πε¬ρισσότερα υπουργεία, πέφτουν τό 2να μετά τό άλλο στά χέρια τών κινηματιών. Τι κάνουν λοιπόν τά κυβερνητικά στρατεύ¬ματα ;. . .
Επιστρέφοντας στήν αποστολή μετά άπό τό γεΰμα σκόνταψα σέ τέσσερα δδο- φράγματα που τά κατείχαν Ισχυρά άπο¬σπάσματα. Μπολσεβίκοι; Κυβερνητικοί; Άδΰνατο νά μάθη κανείς! Μήπως τό ξέ¬ρουν καί οι ίδιοι οί στρατιώτες. Κάποιο; άπό εμάς ρώτησε Ιναν άπό αυτούς και ο- κεΐνος άπάντησε δτι τόν τοποθέτησε έκεϊ ή έπιτροπή τοΰ συντάγματός του αλλά δεν ήξερε νά μας ξεκαθαρίση αν είναι κατά ή υπέρ τής προσωρινής κυβερνήσε¬ως.
Τό απόγευμα δλα τά σταυροδρόμια φρουρούνται άπό κοκκινοφρουρούς. Παν¬τού κυκλοφοροΰν περίπολοι και μερικά θωρακισμένα αυτοκίνητα. 'Εδώ κι' εκεί α¬κούγεται κανένας πυροβολισμός. Μέ τόν πρώτο πυροβολισμό τά πλήθη τών περιέρ¬γων πέφτουν πρηνηδόν ή κρύβονται στις πόρτες καί στούς τοίχους αλλά ή περιέρ¬γεια είναι Ισχυρότερη καί σέ λίγο γελών¬τας πηγαίνουν νά δουν τί έγινε.
Μπροστά στο Σμόλνυ δπου είναι ή εδρα τοΰ επιτελείου τών μπολσεβίκων βρί¬σκονται πολλές μονάδες έρυθροφρουρών καί στρατιωτών. Στούς κήπους έ'χουν το¬ποθετηθεί μυδραλλιοβόλα καί ανάμεσα στις κολώνες τής προσόψεως μερικά κα¬νόνια. Ή πόρτα είναι κλεισμένη γερά. Έ- κεϊ συναντώ τά μέλη τής επαναστατικής επιτροπής Κάμενεφ, Σταπλά>φ. Λαπίνσκι καί ά'λλους πού μιλούν γαλλικά καί είναι ευτυχείς καί πολυάσχολοι. Μοΰ διηγούν¬ται τις επιτυχίες τους. "Ολες οί διοικήσεις έχουν περάσει στά χέρια τους. Ή προσο)- ρινή κυβέρνησις πολιορκείται στά χειμε¬ρινά ανάκτορα...
Είναι ή ώρα 8 τό βράδυ. Στήν περιο¬χή τών χειμερινών ανακτόρων. Ακούγον¬ται πολλοί πυροβολισμοί• ■ .
Οί μπολσεβίκοι είναι ολο καί περισσό- τερο ενθουσιασμένοι. Οί μενσεβϊκοι είναι μάλλον σκυθρωποί. Δέν έχουν αύτοπεποί- ϊ)ησι. Δεν ξέρουν τί νά άποφασίσουν. Στήν πραγματικότητα μέσα σ' δλον αυτό τόν κόσμο δέν φαίνεται νά υπάρχουν πα¬ρά μόνο οί μπολσεβίκοι πού νά είναι άν¬θρωποι τής δράσεως μέ πρωτοβουλία καί μέ θάρρος. . .
Σήμερα τό πρωί (Σ.σ. 8 Νοεμ. 1917 1 πηγαίνοντας στήν αποστολή είδα νά ψα¬ρεύουν στον ποταμό Μόϊκα τό πτώμα τοΰ στρατηγού Τουμάν<οφ υφυπουργοί» τών στρατιωτικών, πού οί στρατιώτες συνέλα¬βαν τήν νύκτα καί τόν σκότο)σαν μέ τις Ξιφολόγχες τους. Τόν βάζουν γελώντας πάνω σ' ενα κάρρο σέ μιά αστεία στάοι καί τόν παίρνουν. . .
Οί ειδήσεις είναι καλές γιά τους μπολ¬σεβίκους. Τά χειμερινά ανάκτορα βομβαρ¬δίστηκαν, κυριεύτηκαν καί λεηλατήθηκαν. "Ολα τά έργα τέχνης, έπιπλα, χαλιά, πί¬νακες, κατεστράφηκαν μέ αγριότητα. Ό λόχος γυναικών πού τά υπεράσπιζε αιχμα¬λωτίσθηκε καί οί δυστυχείς πού τόν άπο-τελούσαν βιάστηκαν δσο είναι δυνατόν νά βιαστή μιά γυναίκα. Τά περισσότερα μέ¬λη τής κυβερνήσεως συνελήφθηκαν. Ό Κερένσκυ δραπέτευσε. Ό στρατός είναι στά χέρια τών επαναστατών. . .
Ή Δοΰμα, οί επιτροπές τών σοβιέτ, τά κόμματα τών σοσιαλεπαναστατών, σοσιαλ¬δημοκρατών καί λαϊκών σοσιαλιστών κα¬ταδικάζουν τό πραξικόπημα. Άλλά κανείς τους δέν ενεργεί, κανείς τους δέν κάνει τίποτα. . .
Π αρακολουθώντας τις συνεδριάσεις τοΰ συνεδρίου τών Σοβιέτ έντυπωσιάσθη- κα άπό τήν ψυχραιμία καί τήν χωρίς ρη- τορία εύγλωττία τοΰ Λένιν τοΰ Τρότ- σκυ καί τοΰ Κάμενεφ πού ξέρουν νά πα¬ρασύρουν τό άκροατήριό τους ώς τόν πιό έξαλλο ενθουσιασμό χωρίς ποτέ οί ίδιοι νά παρασύρονται άπό συγκίνησι.
2. Ή μαρτυρία τοϋ Μπ. Κριτσέφσκυ
"Εδώ καί πέντε ήμέρες, ή Πετρούπο- πολις βρίσκεται κάτω άπό τήν μπότα μιας χούφτας τολμηρών συνωμοτών. Οί δικτά¬τορες τής Πετρουπόλεως διασαλπίζουν δ¬τι έκαμαν μία έπανάστασι πού ένίκησε. Στην πραγματικότητα δμως ό Λένιν καί ό Τρότσκυ δέν ανέβηκαν στήν εξουσία μέ καμμία εργατική έξέγερσι. Δέν υπήρξε καν έξέγερσι ς. Οί εργάτες τής Πετρου- πόλεως δπως καί ό υπόλοιπος πληθυσμός της κοιμώνταν ήσυχοι κατά τήν νύκτα τής Οης προς τήν 7η Νοεμβρίου πού έδωσε τήν εξουσία στούς συνωμότες. Ό Τρότ¬σκυ τό ομολόγησε ό ίδιος γράφοντας στήν Τσβέστια τής 8ης Νοεμβρίου: «Ο/κότοί- κοι έκοιμώντο ι ιρηνικά καί δέν ήξεραν δτι εκεί• η τη στιγμή μία εξουσία διαδε¬χόταν μία άλλη εξουσία)).
Ή κατάληψις τής έξουσίας ύπήρξε έργο πραιτοριανών. ΤΗταν μία συνωμο¬σία μέ τήν πλήρη σημασία τής λέξεως παρ' δλο πού αυτή (οργανώθηκε σχεδόν φανερά κάτω άπό τήν μύτη μιας οίκτρώς άνισχύρου κυβερνήσεως. 'Λκριβώς αυτή ή παράλυσις τής έξουσίας είναι πού έπέ- τρεψε στούς μπολσεβίκους νά οργανώσουν άνοικτά τήν συνωμοσία τους χωρίς νά έ- νοχληθοΰν καί νά επιτύχουν έτσι εύκολα.
Δέν ήταν καν μία συνωμοσία ένοπλων
έ ρ γατών. *Ηταν μία συνωμοσία στρατιω¬τική πού έξετελέσθη άπό τούς μπολσεβί¬κους πραιτωριανούς τής ανέργου καί δι¬εφθαρμένης φρουράς τής Πετρουπόλεως μέ τήν βοήθεια μερικών ναυτών τού στό¬λου τής Βαλτικής.
Κίνα ι πολύ αμφίβολο αν ή φρουρά καί οί ναύτες προσελκύσθησαν άπό τις προ¬οπτικές τών μπολσεβίκων γιά «κοινωνική έπανάστασι». Εκείνο πού τούς προσείλ- κυσε ήταν μάλλον οί πιό ουσιαστικές υπο¬σχέσεις τών δημαγωγών γιά τήν άμεση ειρήνη.
Έξ άλλου ειδικά γιά τούς άνδρες τής φρουράς οί μπολσεβίκοι τούς κατέκτησαν άντι τασσόμενοι μέ λύσσα στήν άποστολή τους στο μέτωπο παρά τό γεγονός δτι τά σοβιέτ τών στρατιωτών τοΰ μετώπου ζη¬τούσαν λ'ά σταλούν επί τέλους στά χαρα¬κώματα αυτοί πού άπό τόν Φεβρουάριο τουλάχιστον δέν είχαν δει καθόλου μέτω¬πο. Τό μπολσεβίκικο σύνθημα «νά μην φύ- γη ή φρουρά τής Πετρουπόλεως» συσπεί¬ρωσε γύρω άπό τούς "συνωμότες τούς κα- λοθρεμμένους καί αναπαυμένους ενοίκους τών στρατώνων τής πρωτευούσης πού εδώ καί μήνες δέν κάνουν ούτε καν άσκήσεις καί περνούν τόν καιρό τους σουλατσάρον¬τας στούς δρόμους, πίνοντας, χαρτοπαί- ζοντας καί κυνηγώντας τις γυναίκες.
Αυτά ήσαν τά κίνητρα πού ώθησαν τήν «επαναστατική φρουρά» καί τούς ναύτες νά ανταποκριθούν στο κάλεσμα τών συνω¬μοτών γιά μιά άκίνδυνη έ'φοδο εναντίον μιας άνυπερασπίστου κυβερνήσεως.
Γιά νά μασκαρέψουν τήν ύπόθεσι μέ λίγο προλαιταριακό χρώμα ό Λένιν καί 6 Τρότσκυ δέν έχουν νά παρουσιάσουν παρά μόνο τήν «κόκκινη φρουρά» πού στρατολο¬γήθηκε άπό νέους εργάτες. Ή φρουρά αύτη δμως αποτελείται έν μέρει μόνον ά¬πό εργάτες πού παρασύρθηκαν άπό τις υ¬ποσχέσεις τών μπολσεβίκων. Τό υπόλοιπο τμήμα της αποτελείται άπό στοιχεία πού στο Παρίσι τά λέμε «άπάχηδες» καί ποί' εδώ τά λένε «χούλιγκανς», δηλαδή άπό ά- λήτικα στοιχεία τού υποκόσμου πού γυρεύ- . ουν νά ψαρέψουν μέσα στά θολά νερά μιας άναστατώσεως.
Οί εργάτες τής Πετρουπόλεως δέν εί¬
ναι άξιοι τής κατηγορίας δτι άνεμείχθη- σαν στο πραξικόπημα τών μπολσεβίκαη-».
• «Ούμανιτέ» 12 Νοεμβρίου 1917).
3. Ή μαρτυρία τοϋ Ν. Σουχάνωφ
Οί άποφασιστικές ενέργειες τής στρα¬τιωτικής επαναστατικής επιτροπής άρχι¬σαν στις 2 τά ξημερώματα τής 25ης "Ο¬κτωβρίου (7 Νοεμβρίου).
Καμμία άντίστασις δέν έξεδηλώθη. Μικρές μονάδες πού βγήκαν άπό τούς στρατώνες κατέλαβαν σιγά - σιγά τά ε¬πίκαιρα σημεία τής πόλεως. ΟΙ επιχειρή¬σεις έμοιαζαν περισσόερο μέ μία άλλαγή φρουράς. Δέν υπήρξε ούτε ενας νεκρός. Ή πόλις ήταν ήρεμη. Τόσο τό κέντρο οσο καί τά προάστεια τής πόλεο^ς ήσαν βυθι¬σμένα στον ύπνο καί δέν αντελήφθησαν τί γινόταν μέσα στήν ησυχία αυτής τής κρύας φθινοπωρινής νύκτας.
Οί στρατιώτες συμπεριφέρθηκαν χιυ- ρίς κανένα ενθουσιασμό. Ή φρουρά τής Πετρουπόλεως δέν είχε καμμιά επιθυμία νά πολεμήση ή νά θυσιασθή. Άπό τις 200 χιλ. άνδρες τής φρουράς είναι ζήτημα αν κινήθηκε τό £να δέκατο. Πιθανώς μάλι¬στα αυτοί πού έκινήθησαν ήσαν πολύ λι¬γότεροι.
Οί προμαχώνες τών Χειμερινών Ανα¬κτόρων, εδρα τής Κυβερνήσεως, ήσαν κε¬νοί. Ή κυβέρνησις δέν είχε καμμία δυνα¬τότητα αμύνης. Μάλιστα δ πως λένε αυ¬τόπτες μάρτυρες ακόμη καί οί δύο σκο¬ποί δέν βρίσκονταν μπροστά στήν είσοδο.
Αυτό συνεχίσθηκε δλη τή νύκτα καί τήν άλλη ήμέρα τό πρωΐ. "Οταν ξημέραν σε λιγοστά στρατεύματα παρατάχθηκαν σέ (ορισμένους δρόμους. Ό σκοπός τοΰ κι¬νήματος δέν ήταν ξεκάθαρος. Ό στρατός είχε περισσότερο τό ύφος μιάς άστυνομι- κής δυνάμεως παρά μιάς μονάδος μάχης. Δέν πολιορκούσε τά Χειμερινά Ανάκτορα. Απλώς τά έκύκλωνε. Καί εκτελούσε αυτό τό εργο χλιαρά, μέ νοοθρότητα, χωρίς νά ξέρη καλά - καλά περί τίνος πρόκειται.
Στις 9 ή ώρα ό Κερένσκυ συνεκάλεσε επειγόντως τό υπουργικό συμβούλιο στο ε¬πιτελείο. Κανείς δέν προστάτευε τό επι¬τελείο. Ό κόσμος μπαινόβγαινε εκεί ελεύ¬θερα. Κανείς δέν ήξερε ποιοι είναι αυτοί
πού μπαίνουν καί γιά πιο σκοπό. Κανείς δέν τούς ζητούσε άδειες εισόδου ή ταυτό¬τητες. Θά μπορούσε κάλλιστα νά είναι άν¬θρωποι τών μπολσεβίκων καί νά αιχμαλω¬τίσουν χωρίς δυσκολία τά μέλη τής κυβερ¬νήσεως καί τού επιτελείου. Αυτό δμως δέν συνέβη.
Ό πρόεδρος τής κυβερνήσεως βρισκό¬ταν στο επιτελείο. Κανείς όμως δέν ή- ξες>ε πού βρίσκεται". Βέβαια ό άξιωματι- κός τής υπηρεσίας θά έπρεπε νά τό ξέρη αλλά δέν βρισκόταν στή θέσι του.
Ό Κερένσκυ είχε έγκατασταθή στο γραφείο τού αρχηγού τού επιτελείου. Στήν πόρτα δέν βρισκόταν ούτε υπασπιστής, ού- τε φρουρός, ούτε κλητήρας. "Οποιος ήθε¬λε μπορούσε νά μπή καί νά συλλάβη τόν πρόεδρο τού υπουργικού συμβουλίου.
Ό Κερένσκυ πηγαινοερχόταν φορών¬τας τό παλτό του. Κάλεσε τούς υπουργούς γιά νά τούς δώση οδηγίες. Είχε βρει ένα δανεικό αυτοκίνητο καί θά έφευγε για νά συναντήση τά πιστά στήν κυβέρνησι στρα¬τεύματα...
Στούς δρόμους επικρατούσε ζωηρότης αλλά κανείς δέν ήταν άνήσυχος. Πουθε¬νά δέν έγίνοντο συγκρούσεις.
Στον Μόϊκα σκόνταψα πάνω σέ μία ζώνη στρατιωτών πού έφραζαν τόν δρό¬μο. Οί στρατιώτες μέ ΰφος βαρυεστημένο έβρίσκοντο σέ στάσι αναπαύσεως άρκετά μακρυά ό ένας άπό τόν άλλον. Αυτή ή ζου¬ν η δέν είχε τίποτα τό τρομερό ακόμη καί γιά τό άοπλο πλήθος. Ή μοναδική δου¬λειά της ήταν νά μήν άφίνη κανένα νά περνάη. Έγώ επέμεινα νά περάσω. Ό δι¬οικητής, ένας νεοσύλεκτος, πλησίασε. Εί¬χα πάνω μου πολλά χαρτιά αλλά τού έ'δει- ξα τήν ταυτότητά μου ώς μέλους τού άν- τεπαναστατικού προκοινοβουλίου. Καί ο διοικητής ικανοποιήθηκε καί μέ άφισε Λ'ά περάσω! Επέμεινε μάλιστα νά μού δώση καί συνοδεία γιατί δπως μού είπε πιό κά¬τω θά έβρισκα άλλη ζώνη. Έγώ δέν δέ¬χθηκα συνοδεία καί δέν συνάντησα πιό κά¬τω καμμία άλλη ζώνη. Πριν μέ άποχαι- ρετήση ό διοικητής μού είπε: «Αυτά πού γίνονται είναι άκατανόητα! Μας έ'δωσαν διαταγή νά έ'λθουμε έδώ. 'Αλλά γιατί κα¬νείς δέν τό ξέρει. "Ολα αυτά είναι πολύ περίεργα!». . •
Τό ηθικό τών μονάδιον ήταν πολύ χα¬μηλό καί χωρίς καμμία άμφιβολία θά διελύοντο στήν πρώτη τουφεκιά. Κανείς δμως δέν σκέφθηκε λ'ά ρίξη αυτήν τήν τουφεκιά.
Όταν έφθασα μπροστά στά άνάκτο- ρα τής Μαρίας, έδρα τού προκονοβουλίου, είδα ένα καμιόνι σταματημένο μπροστά στήν είσοδο. Εκεί βρισκόταν μιά ομάδα άπό καμμιά δεκαπενταριά ναύτες καί κόκ¬κινους φρουρούς. "Ενας μέ άναγνίόρησε καί τότε μέ τριγύρισαν καί μού είπαν δτι διέλυσαν τό προκοινοβούλιο. Κουβεντιά¬σαμε φιλικά καί μέ ρώτησαν μήπως ξέ- ρω πού βρίσκεται ή κυβέρνησις. "Ηθελαν νά συλλάβουν τούς υπουργούς αλλά δέν ήξεραν πού ήσαν...
Ή κυβέρνησις συνεδρίαζε σέ ένα ή¬συχο διομάτιο τών Χειμερινών Ανακτό¬ρων πνιγμένο μέσα στο ήμίφως. Οί Κοζά¬κοι πού φρουρούσαν τά Ανάκτορα τά πα¬ράτησαν καί έφυγαν. Δέν έμεναν για λ'ά τά υπερασπισθούν παρά μόνο λίγοι ευέλ¬πιδες καί ένα εθελοντικό σώμα άπό γυναί¬κες. Οι ύπουργοί έδο^σαν διαταγή νά μη πυροβολούν παρά μόνο στον αέρα.
Οί μπολσεβίκοι προχώρησαν επανει¬λημμένως προς τά Ανάκτορα άλλά κά¬θε φορά, μόλις οι ευέλπιδες πυροβολού¬σαν στον άέρα, ύποχωρούσαν. . .
Ξαφνικά ακούσθηκαν τουφεκιές μέσα στά ίδια τά Ανάκτορα. Καμμιά τριαντα¬ριά έλ'οπλοι μπολσεβίκοι είχαν διεισδύσει μέσα στις αίθουσές του άλλά αφοπλίσθη¬καν καί αιχμαλωτίσθηκαν.
Μερικοί ναύτες σκαρφάλωσαν σέ ?να τείχος τών άνακτόρ(ον καί άπό εκεί πέτα¬ξαν μέσα δύο βόμβες πού έσκασαν κον¬τά στά διαμερίσματα δπου έμενε άλλοτε ό τσάρος. Άπό τις βόμβες τραυματίσθη¬καν ελαφρά δύο ευέλπιδες. Οί ναύτες συ- νελλήφθηκαν.
Οί γυναίκες τής φρουράς άρχισαν νά φεύγουν. Οί πολιορκηταί άφιναν οποίον υπασπιστή τών Ανακτόρων ήθελε νά φύ- γη. . •
Ή σύγκρουσις άρχισε νά πέρνη τήν μορφή πραγματικής μάχης χωρίς πυρο¬βολισμούς στον άέρα. Οί ευέλπιδες μιάς στρατιωτικής Ακαδημίας απεφάσισαν να αποχωρήσουν καί έφυγαν. Κανείς δέν τους: κράτησε. . .'.
Γιά άλλη μιά φορά λίγοι μπολσεβίκοι μπήκαν μέσα στά Ανάκτορα καί αφοπλί¬σθηκαν. "Αρχιζε κανείς νά διερωτάται αν μέσα στά Ανάκτορα ήσαν περισσότεροι οι ύπερασπισταί των ή οί αιχμάλωτοι τους.
Οί πυροβολισμοί πλήθαιναν καί πλη¬σίαζαν στήν αίθουσα τών υπουργών. Δέν υπήρχε καμμία αμφιβολία δτι οί μπολσε¬βίκοι είχαν εισβάλει στά Ανάκτορα. "Ε¬νας εύελπις μπήκε στήν αίθουσα τών υ¬πουργών καί τούς είπε. «Είμαστε έτοιμοι νά σάς υπερασπισθούμε ώς τόν τελευταίο άνδρα. Ποιές είναι οί διαταγές σας;» Καί οί υπουργοί απάντησαν. «Είναι άνώ- φελο παραδιδόμεθα. "Ας μή ύπάρξη αι¬ματοχυσία».
"Ενας εύελπις άνεκοίνωσε τήν άπό- φασι τών υπουργών στούς νικητές καί α¬νυπόμονους κ ινη ματ ί ε ς.
«"Ας καθήσουμε στο τραπέζι», είπαν οί υπουργοί καί έκάθισαν γιά νά έχουν τό ύφος πολυάσχολων ήγετών.
Οί πόρτες άνοιξαν διάπλατα καί α¬στραπιαία ή αίθουσα γέμισε άπό ένοπλους μέ επί κεφαλής τους τόν 'Αντόνωφ. Ό υπουργός Παλσίνσκι. έσπευσε νά τούς συναντήση: «Κύριοι, συμφωνήσαμε]*μέ του- δικό» ς σας τηλεφωνικώς. Περιμένε¬τε ένα λεπτό όεν ξέρετε ακόμη τά τελευ¬ταία γεγονότα».
Οί επί κεφαλής τών μπολσεβίκων γιά μιά στιγμή κόντεψαν νά τό πιστέψουν. Άλλά άμέσως συνήλθαν.
—«Μέλη τής κυβερνήσεως! Φώναξε ό 'Αντόνωφ. Σάς συλλαμβάνουμε. Είμαι μέλος τής στρατιωτικής επαναστατικής επιτροπής! »
—«Τά μέλη τής προσο>ρινής κυβερ¬νήσεως υποκύπτουν εις τήν δύναμι και παραδίδονται γιά νά άποφευχΟή κάθε αι¬
ματοχυσία,» απάντησε ό ύπουργός Κονο-
βάλωφ.
—«Και δέν χύσατε τό αίμα τώ> δι¬κών μας. Φώναξα» οί μπολσεβίκοι.
—«Αυτό είναι ψεύδος!» έ- κραύγασε ό ύπουργός Κιτσόκιν άγανα- κτησμένος. «Δέν πυροβολήσαμε εναντίον κανενός. Οί φρουροί μας δέν πι ροβολοϋ- σαν παρά μόνον αμυνόμενοι».
Τό πλήθος ήταν άγριεμένο, εχθρικό, εκδικητικό. Ό 'Αντόνωφ προσπάθησε νά έπιβληθή στούς στρατιώτες καί στούς ναύ¬τες άλλά δέν είχε αρκετό κύρος. Οί υ¬πουργοί προσπαθούσαν νά σπείρουν ζι¬ζάνια άνάμεσα στούς νικητές. Ό Κβόζν- τεφ μάλιστα προσπαθούσε νά τούς πείση δτι ήταν δικός τους - εργάτης.
Ή είδησις δτι ό Κερένσκυ δέν ήταν εκεί έξόργησε τό πλήθος. Μερικοί φο>να- ξαν δτι πρέπει νά σφάξουν τούς υπουρ¬γούς γιά νά μή πάνε νά βρούν τόν Κε¬ρένσκυ.
Τελικώς ύστερα άπό πολλές συζητή¬σεις, οί αιχμάλωτοι ώδηγήθηκαν προς το φρούριον τού Πέτρου καί Παύλου. Μέ¬σα στο σκοτάδι, άνάμεσα στις δύο καί τις τρεις τά ξημερώματα, μέσα άπό ένα ξα¬ναμμένο πλήθος, ή φάλαγγα τών αίχμα- λά)των υπουργών καί τών φρουρών τους πέρασε άπό τήν γέφυρα τής Τριάδος. Ή ζωή τών υπουργών κρεμόταν άπό μιά κλωστή. Άλλά πέρασαν χωρίς νά λυντσα- ρισθούν. "Ύστερα άπό 8 μήνες επαναστά¬σεως, τό φρούριο τού Πέτρου καί Παι'- λου δεχόταν μέσα στά τείχη του μιά τρίτη κατηγορία φυλακισμένων. Τόν Φεβρουά¬ριο ήσαν οί τσαρικοί λειτουργοί. Τόν Ι¬ούλιο οί μπολσεβίκοι. Καί τώρα τόν "Ο¬κτώβριο, οί φίλοι τού Κερένσκυ ή αφρό¬κρεμα τής φιλελευθέρας σοσιαλιστικής δη¬μοκρατίας. Τί θά έβλεπαν ακόμη αυτά τά απροσπέλαστα τείχη. Μιά κρύα φθι¬νοπωρινή αυγή ύψονόταν πάνω άπό τήν Πετρούπολι.