Ασυναρτησίες ενός βετεράνου ΕΠΟΝίτη

Παρακάτω είναι μια ανάλυση της συνέντευξης κάποιου κυρίου ονόματι Γεώργιος Χριστοδουλάκης στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα.Ο συγκεκριμένος ηλικιωμένος διατέλεσε κατά την διάρκεια της Κατοχής μέλος της ΕΠΟΝ.Η αντιστασιακή του δραστηριότητα είχε ως αποτέλεσμα να συλληφθεί από τις δυνάμεις Κατοχής και να φυλακιστεί για έξι μήνες.Μπορεί ο αξιότιμος κ.Χριστοδουλάκης πχ να μην έλαβε μέρος σε κάποια μάχη (τουλάχιστον ο ίδιος δεν αναφέρει κάτι τέτοιο) είχε όμως ενεργό ρόλο,όσο μπορoύσε,ως ΕΠΟΝίτης και αξίζει τον σεβασμό των νεωτέρων.

Αυτό όμως δεν του επιτρέπει να εκστομεί ανακρίβειες που αγγίζουν τα όρια της ασυναρτησίας όπως θα δούμε παρακάτω.Έν μέρει δικαιολογείται:λίγο το προχωρημένο της ηλικίας,λίγο η προσήλωση σε μονολιθικές αλήθειες, ακόμα και το γεγονός ότι μπορεί να πιστεύει αυτά που λέει (δεν πρέπει να αποκλείεται βέβαια και η πιθανότητα να λέει συνειδητά ψέματα) του δίνουν ένα ελαφρυντικό.Η ανάλυση που ακολουθεί δεν είναι μια προσωπική επίθεση στον κ. Χριστοδουλάκη ούτε γίνεται με σκοπό να πληγεί η φήμη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αλλά ώστε να αντιληφθούν όσοι πιθανόν διαβάσουν τη συνέντευξη αυτή στο Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα,τα λάθη και τις ανακρίβειες ώστε να μην αναπαράγονται αυτές ως η ''απόλυτη αλήθεια'' στο διαδίκτυο όπως βλέπουμε να συμβαίνει με άλλα παρόμοια θέματα.

Ας περάσουμε όμως τώρα στην ανάλυση των επίμαχων σημείων της συνέντευξης του κ.Χριστοδουλάκη:

α)Με την ψιλή

''Χριστοδουλάκης:Η δράση μου ήταν σε παράνομο μηχανισμό, δηλαδή σε τυπογραφεία, σε, να το πω, σε ομάδες, ήμουνα σε μια ομάδα, πώς να την πούμε τώρα; Δράση ρε παιδάκι μου.
Δημοσιογράφος:Τι κάνατε δηλαδή;

Χριστ:Τι κάναμε. Δηλαδή, ήταν και οι άλλοι οι συνεργάτες των Γερμανών ή κορίτσια που συνεργαζόντουσαν με τους Γερμανούς και άτομα. Πρώτα από όλα κουρέψαμε εκεί αυτές που δουλεύανε και συνεργαζότανε με τους Γερμανούς. Κορίτσια, δυο, τρία από την γειτονιά μου. ''

*Είναι γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί που θα θεωρούσαν ως ανάξιο λόγου το να αναφέρουν ως δράση το ότι ξύρισαν γουλί μερικές κοπέλλες απο την γειτονιά τους και ας ήταν ερωμένες ή πληροφοριοδότισσες των Γερμανών.Εξάλλου για αυτήν την δουλειά θα μπορούσαν να επιστρατευτούν γυναίκες που ήταν οργανωμένες στην ΕΑΜική Αντίσταση.

β)Πιο ενδιαφέρον

''Χριστ:Είχε δημιουργηθεί ο Μπορντολής, αυτός που έβγαζε την «Έρευνα» στα Χανιά και μετά έβγαζε την «Καθημερινή», δεν ξέρω πως, είχε ιδρύσει την ΧΙΤ. Μια παράνομη οργάνωση που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Εκεί ήταν ένας Πατεράκης Χρήστος, τον οποίο ήμασταν γειτόνοι, τον πιάνω μια μέρα και του λέω ότι Χρήστο δεν κάνεις καλά, ξέρω εγώ, να τον συνετίσω, να του πω να μην ανακατεύεται με την ΧΙΤ. Αυτός επέμενε και μια μέρα τον έπιασε μια ομάδα που είχα εγώ, τέσσερις, πέντε ανθρώποι, γιατί τότες δουλεύαμε με τριάδες, δεν δουλεύαμε
μαζικά, δεν ήξερε δηλαδή δεν, ο ένας τον άλλο, τέλος πάντων. Σας ενδιαφέρουν αυτά;''
''Χριστ:Και σπάσαμε την οργάνωση αυτή. Την σπάσαμε. Δηλαδή, εμείς επικρατήσαμε σε όλα τα Χανιά, η ΕΠΟΝ. Το κέντρο της πόλης δημιούργησε, οι φοιτητές δημιούργησαν θέατρο, αυτά και τα λοιπά και τα λοιπά μέσα στην γερμανική κατοχή.
Δημ:Να σας ρωτήσω κάτι. Πείτε μου λίγα λόγια για την ΧΙΤ. Δηλαδή αυτή η οργάνωση τι σκοπό είχε;
Χριστ:Είχε σκοπό, μελλοντικό σκοπό. Να δημιουργήσει τάγματα ασφαλείας. Μετά φύγανε αυτοί, τα παρατήσανε οι Μπορτολήδες, γιατί τους και τα παρατήσανε και την δουλειά...''

*Εδώ πληροφορούμαστε κάτι πιο αξιόλογο που έχει να κάνει με τη συμμετοχή στην διάλυση μιας,μικρής απο ότι καταλαβαίνουμε,οργάνωσης που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς.Το ότι η συγκεκριμένη δοσιλογική ομάδα ήταν μικρή φαίνεται απο το ότι μερικοί ξυλοδαρμοί απο ΕΠΟΝίτες έφταναν για να διαλυθεί την συγκεκριμένη οργάνωση εις τα εξ ων συνετέθη.

γ)Χμμμμ...

''Δημ:Ήταν αργότερα που έγιναν οι Χίτες;
Χριστ:Ναι. Οι ίδιοι ήταν, αλλά εν τω μεταξύ η ΧΙΤ δεν αυτό και έγινε η ΕΟΚ. Εθνική Οργάνωση Κρήτης. Να πούμε; Με αρχηγός τον Μητσοτάκη και αρχηγός της Intelligence Service. Την πολιτική δουλειά την είχε ο Μητσοτάκης.Την στρατιωτική δουλειά την είχε ο Δήμαρχος ο Σκουλάς, ένας πρώην στρατηγός και Δήμαρχος πρώην.''

*Εδώ πληροφορούμαστε πως αφού η ΧΙΤ (δεν είναι άραγε πολύ βολικός ο συνειρμός ΧΙΤ-Χίτες δεν μπόρεσε,όπως λέει και ο λαός,να ''φτουρίσει'',ιδρύθηκε η ΕΟΚ.Δηλαδή:

α)Η γερμανόφιλη ΧΙΤ κάποιου Μπορντολή ή Μπορτολή που φιλοδοξούσε να δημιουργήσει Τάγματα Ασφαλείας στην Κρήτη διαλύθηκε απο την ΕΠΟΝ.

β)Στη θέση της ιδρύθηκε απο τους Άγγλους η ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης).

γ)Αν δεχτούμε τον συλλογισμό του κ.Χριστοδουλάκη τότε προφανώς έχουμε να κάνουμε με μια συμμαχία Γερμανών-Βρετανών με στόχο να πληγεί το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στην Κρήτη.

δ)Τα συμπεράσματα δικά σας...

''Δημ:Να ρωτήσω κάτι τώρα για την ΕΟΚ. Η ΕΟΚ δεν ήταν ουσιαστικά η Ομοσπονδία, να το πω έτσι...
Χριστ:Όχι. Ήταν μια οργάνωση που την δημιούργησε σε αντίβαρο της ΕΑΜικής οργάνωσης. Δηλαδή, του ΕΑΜ. Την δημιουργήσανε οι Εγγλέζοι και βρήκανε τον Μητσοτάκη, στηριχθήκανε σε αυτά τα πράγματα. ''

*Πληροφοριακά η ΕΟΚ,η οποία ιδρύθηκε απο τον Νικόλαο Σκουλά μετά την προτροπή του Βρετανού απεσταλμένου Fielding[1],κατάφερε να ενώσει όλες τις μη κομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις του νησιού σε μια απρόσμενα αποτελεσματική συμμαχία:

α)Ενδεικτικά στην ΕΟΚ προσχώρησαν οι αντάρτικες ομάδες του Μπαντουβά,του Σατανά,η οργάνωση ''Ψηλορείτης'' του Πετρακογιώργη,οι Ανεξάρτητες Ομάδες Ανωγειων του Χριστομιχάλη Ξυλούρη,η οργάνωση του Τσιφάκη καθώς και προσωπικότητες όπως ο Κρασαναδάμης,ο Αντώνης Πετράκης,ο Μπούτζαλης κ.α.

β)Όποιος ξέρει έστω και λίγα απο την ιστορία της Αντίστασης στην Κρήτη,καταλαβαίνει εύκολα πως στην ΕΟΚ συνασπίστηκε η αφρόκρεμα των αντιστασιακών της Κρήτης,χωρίς αυτό να σημαίνει πως απο την άλλη πλευρά ο ΕΛΑΣ ήταν ανυπόληπτος.

γ)Κατά τον Beevor,η δημιουργία της συγκεκριμένης οργάνωσης γλίτωσε σε βάθος χρόνου την Κρήτη απο εκτετεμένες εμφύλιες συγκρούσεις σαν αυτές που ταλάνισαν την ηπειρωτική Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής,καθώς δεν επέτρεψε στις δυνάμεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ να εξουδετερώσουν τον ένα μετά τον άλλο αντάρτικο σχηματισμό είτε αφομοιώνοντας τον είτε διαλύοντας τον με τα όπλα[2].

δ)Χμμμμ...(2)

''Χριστ:Είναι αποδεδειγμένο αυτό που σου λέω ότι ήταν. Δεν λέμε αυτά. Δεν είναι υπερβολή δηλαδή, ήταν αρχηγός της Intelligence Service στην Κρήτη. Και εκεί στηριχθήκανε οι πράκτορες των Εγγλέζων και μας δημιουργήσανε τον Εμφύλιο Πόλεμο, τα Δεκεμβριανά και τα λοιπά. Από εκεί ξεκίνησε.''

*Αν κανείς πιστεύει πως τα Δεκεμβριανά ξεκίνησαν απο τον Μητσοτάκη και την ΕΟΚ τότε τι να πει κανείς;

''Χριστ:Ενώ μας είχε υποσχεθεί, έγινε μεταξύ ΕΑΜ και ΕΟΚ έγινε μια συμφωνία να μην δημιουργήσουμε εμφύλιο πόλεμο, να μην κοντραριστούμε, δηλαδή να μην έρθουμε σε κόντρα, ένοπλη κόντρα, την κρατήσανε ένα μήνα. Ο Μητσοτάκης, επεμβήκανε οι Άγγλοι και λένε «Τι κάνετε;» και διαλύθηκε αυτή η συμφωνία, γιατί οι πράκτορες των Εγγλέζων είχαν σχέδιο όχι να βοηθήσουν την Αντίσταση, αλλά να την διασπάσουν.''

*Η συγκεκριμένη συμφωνία έγινε στις 7 Νοεμβρίου του 1943 και άντεξε μέχρι τις 14 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.Έπαψε να ισχύει διότι τα ηγετικά στελέχη της ΕΟΚ (όπως μαρτυρά και ο αρχηγός της,Νικόλαος Σκουλάς) δυσαρεστήθηκαν με το γεγονός ότι ο Μάντακας αποχώρησε από την Κρήτη υπακούοντας στις εντολές του ΕΑΜ ώστε να αποτελέσει ένα από τα μέλη της ΠΕΕΑ[3].Πάντως είναι γεγονός ότι στην Κρήτη δεν πραγματοποιήθηκαν συγκρούσεις μεταξύ αντιστασιακών οργανώσεων ανάλογες με αυτές που έγιναν στην ηπειρωτική Ελλάδα.

*Όσο για τον αστείο ισχυρισμό πως η ΕΟΚ δεν βοήθησε αλλά διέσπασε την Αντίσταση στην Κρήτη:

α)15/8/1943:επίθεση Γερμανών κατά ομάδας Πετρακογιώργη και σφοδρή μάχη στα Βορίζια Ηρακλείου στη θέση Τραχήλι.Ο Πετρακογιώργης διέφυγε με 7 άνδρες.Στη μάχη οι Γερμανοί έχασαν 13 άντρες.Απο την πλευρά τους οι αντάρτες είχαν και αυτοί σοβαρές απώλειες που ανέρχονταν σε 10 νεκρούς και 1 τραυματία.Αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης ήταν τα σκληρά αντίποινα που εφάρμοσαν οι δυνάμεις κατοχής στα Βορίζια.[4]

β)19/4/44:επίθεση ομάδας Πετρακογιώργη σε γερμανική φρουρά.Σε αυτή τη σύγκρουση οι Γερμανοί είχαν 8 νεκρούς.

γ)14-15/8/1944:μάχη στη Μαδαρή Καμαρών με σκοπό να εμποδιστούν τα στρατεύματα του Αντ/ρχη Πεζικού Κρούτζερ να ενωθούν από τα νότια του Ψηλορείτη με τις υπόλοιπες γερμανικές δυνάμεις που βρισκόταν ήδη στα Ανώγεια.Αναγκαστική σύμπτυξη των ανταρτών λόγω της χρήσης πυροβολικού απο τον εχθρό.

δ)22/7/44:ομάδα του καπετάνιου και αρχηγού των Α.Ο.Α. Μιχάλη Ξυλούρη επιτίθεται σε γερμανικό φυλάκιο στις Δάφνες Ηρακλείου.Απώλειες Γερμανών:15 νεκροί.

ε)8/8/44:ενέδρα μικτής δύναμης Βρετανών,ομάδας Ξυλούρη (αρχηγός του αποσπάσματος ήταν ο Νικόλαος Σταυρακάκης) και Ρώσων αυτόμολων σε γερμανική δύναμη στη Δαμάστα Ηρακλείου.Απώλειες εχθρού:8 νεκροί (4 Γερμανοί,3 Ιταλοί και 1 Έλληνας),16 τραυματίες και 8 εκτελεσμένοι (6 Ιταλοί,1 Γερμανός και 1 Έλληνας).[5]

στ)11/9/44:ενέδρα,απο κοινού με ΕΛΑΣ,σε γερμανικές δυνάμεις στους Αποστόλους Ρεθύμνης.Οι Γερμανοί είχαν 16 ή 17 νεκρούς και αρκετούς αιχμάλωτους.

ζ)8/12/44:επίθεση Γερμανών κατά Βρετανικού Στρατηγείου στον Βαφέ.Μάχη με σώμα Πατεράκη.Απώλειες Γερμανών:5 νεκροί και αρκετοί τραυματίες.

η)12/9/43:επιχείρηση 2000 Γερμανών κατά δυνάμεων Μπαντουβά στη Βιάννο.Υποχώρηση ανταρτών.Απώλειες Γερμανών:λιγότεροι απο 20 νεκροί και 13 εκτελεσμένοι[6].Σύμφωνα με την αναφορά του Μανώλη Μπαντουβά στο ΓΕΣ,σε αυτήν την μάχη οι αντάρτες είχαν 14 νεκρούς και 22 τραυματίες[7].Αξίζει να αναφερθεί πως μετά απο αυτή την μάχη έσπασε το γυαλί στις σχέσεις Μπαντουβά-Ποδιά καθώς ο Ποδιάς δεν συμμετείχε στην μάχη όπως είχε σχεδιαστεί,αφήνοντας τον προστάτη του εκτεθειμένο.Ο Μπαντουβάς ήταν ο άνθρωπος που τον προστάτευε και παλαιότερα απο τις Αρχές καθώς ο Ποδιάς είχε κατηγορηθεί για παιδεραστία και φόνο.

θ)4/10/43:νικηφόρα μάχη ανταρτών Μπαντουβά με μικτή αναγνωριστική γερμανοιταλική περίπολο στην περιοχή του λόφου Τσιλιβδίκα.Στην μάχη συμμετείχαν και άντρες του Σατανά.

ι)15/9/44:ομάδα του σώματος Ξυλούρη (Α.Ο.Α) εξοντώνει στον Ψηλορείτη γερμανική περίπολο.Απώλειες Γερμανών:14 νεκροί[8].

*Όλα τα παραπάνω στοιχεία πιστοποιούν περίτρανα την γελοιότητα του επιχειρήματος πως η ΕΟΚ δεν ωφέλησε την Αντίσταση στην Κρήτη.

''Χριστ:Εμείς ζητήσαμε σαν οργάνωση να παραδοθούνε. Να παραδοθούνε σε μας, στο ΕΑΜ. Να παραδοθούν στο ΕΑΜ. Μεσολάβησε η Intelligence Service, οι πράκτορες των Εγγλέζων και λέει ότι αυτοί θα σας σφάξουν, θα σας κάνουν, ενώ εμείς είχαμε πιάσει αιχμαλώτους Γερμανούς και βγάλανε ανακοίνωση αυτή ότι ξέρεις, περνάμε καλά και αυτά που λένε είναι ψέματα. Και δεν παραδοθήκανε σε μας, περιμένανε να έρθουν οι Εγγλέζοι να τους παραλάβουν.
Πραγματικά και έτσι έγινε. Όπως ήταν ατόφιος ο οπλισμός τους, μια μέρα μαζευόντουσαν στην Σούδα, παραδίδανε τα όπλα τους σε σωρούς έτσι, τα ρούχα τους και τους είχαν έτοιμα ρούχα εγγλέζικα, με την γερμανική σημαία εδώ, μαύρο και κόκκινο, έγραφε γερμανικά ή εγγλέζικα «αιχμάλωτοι». Εδώ είχαν μια. Και τους βάζανε στα βαπόρια και φύγανε χωρίς να ανοίξει μύτη Γερμανού.Ήταν η μεγαλύτεροι εγκληματίες εκεί που κάψανε όλη την Κρήτη, φύγανε από εκεί χωρίς να τους ενοχλήσει άνθρωπος. Τους φυλάγανε οι Εγγλέζοι. Οι άνθρωποι που κάψανε τα
Μεσκλά, όλη τα Μεσκλά, του Αλικανού, εκτελέσανε ομαδικά, πήρανε την περιουσία του Κρητικού λαού, μόνοι τρεις δικαστήκανε σαν οικονομικοί δοσίλογοι από όλη αυτή την φασαρία. Από όλο αυτό το δράμα που πέρασε ο Κρητικός λαός. Και έτσι το Μάη του 1945, στις 4 του Μάη παραδοθήκανε στους Εγγλέζους και φύγανε ανενόχλητοι, όπως σου είπα για την Αφρική.''

α)Σύμφωνα με το έγκριτο βιβλίο του Μπήβορ,στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της Κατοχής,οι αντάρτικες οργανώσεις (τόσο ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όσο και οι ομάδες της ΕΟΚ) ήταν κατά κανόνα ανελέητες με τους οπλίτες των στρατευμάτων Κατοχής που έπεφταν στα χέρια τους.
Ειδικότερα όσον αφορά τον ΕΛΑΣ,για τον οποίο ο κ.Χριστοδουλάκης διαρρηγνύει τα ιμάτιά του πως οι αιχμάλωτοι καλοπερνούσαν (ποιος ξέρει κάτω υπό ποιες πιέσεις έβγαλαν την ανακοίνωση ότι περνούσαν καλά οι Γερμανοί αιχμάλωτοι εκτός και εάν η συγκεκριμένη ανακοίνωση είναι έργο αυτόμολων) μπορούμε να δώσουμε τα παραδείγματα της συμπλοκής του ΕΛΑΣ με ομάδα Σουμπερτιανών στα Μεσκλά Χανίων στις 1/1/1944 όπου πέραν των 3 εχθρών που σκοτώθηκαν κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών άλλοι 5 εκτελέστηκαν αφού πρώτα ανακρίθηκαν[9],το μπλόκο στους Μαργαρίτες Ρεθύμνου όπου αιχμαλωτίστηκαν 4 Γερμανοί στρατιώτες οι οποίοι εκτελέστηκαν αργότερα[10],την περίπτωση της αιχμαλωσίας της μικρής ένοπλης δύναμης του επιλοχία Olennauer στα Ανώγεια Ρεθύμνης όπου οι αντάρτες εκτέλεσαν ακόμα και τον σκύλο του επιλοχία[11] αλλά και της μάχης απο κοινού με εθνικιστές αντάρτες στους Απόστολους Ρεθύμνου στις 11/9/44 εναντίον γερμανικής δύναμης όπου πέραν των 16 ή 17 νεκρών της μάχης,9 αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν απο τους ΕΛΑΣίτες[12].
Πρέπει να σημειωθεί βεβαίως ότι και οι αιχμάλωτοι των ανταρτών της ΕΟΚ συνήθως δεν είχαν καλύτερη μοίρα.Άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός ότι οι Κρητικοί αντάρτες αρκετές φορές σκότωναν και στρατιώτες οι οποίοι είχαν πραγματικά λιποτακτήσει απο τον γερμανικό στρατό και έρχονταν στα λημέρια των ανταρτών με σκοπό να ενταχθούν σε αυτούς.
Oπότε με βάση αυτά τα δεδομένα δεν θα πρέπει να αναρωτιέται κανείς γιατί οι Γερμανοί προτίμησαν να παραδοθούν στους Άγγλους.Ήταν κάτι το αυτονόητο και δεν χρειάζονται θεωρείες συνωμοσίας για να εξηγηθεί το γιατί άραγε οι Ναζί δεν παραδόθηκαν στον ΕΛΑΣ.

β)Πάντως ένας ακόμα λόγος για τον οποίο σίγουρα θα δυσαρεστήθηκε ο κ.Χριστοδουλάκης με το γεγονός ότι οι Γερμανοί παραδόθηκαν στους Άγγλους και όχι στον ΕΛΑΣ είναι το ότι ο οπλισμός τους πέρασε στα χέρια των Άγγλων και όχι στους ΕΛΑΣίτες.Μπορεί στην Κρήτη να μην υπήρχαν οι εκτεταμένες εμφύλιες συγκρούσεις που διαδραματίστηκαν στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι σχέσεις ΕΛΑΣ-ΕΟΚ ήταν ρόδινες,καθώς υπήρξαν στιγμές έντασης (κυρίως όταν άρχισαν να αποχωρούν οι γερμανικές δυνάμεις) αλλά και μάχες.

*η ανάλυση και κριτική της συνέντευξης έγινε με βάση κυρίως τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο ''Κρήτη-Η μάχη και η Αντίσταση'' του Άντονι Μπήβορ.Εάν έχετε παρατηρήσει οποιοδήποτε λάθος μην διστάσετε να σχολιάσετε.

*η συνέντευξη υπάρχει ολόκληρη εδώ http://www.rwf.gr/interviews_senaria-new.php?id=201&interview=1&interview_id=893

Παραπομπές

[1]Βeevor:''Κρήτη-Η μάχη και η Αντίσταση'',σελ 356,εκδόσεις Γκοβόστη
[2]Βeevor,σελ 390
[3]Νικολάου Σκουλά:''Συνοπτικόν ιστορικόν της ΕΟΚ'',σελ 5
[4]Beevor,σελ 403
[5]ΓΕΣ:Αρχεία Εθνικής Αντίστασης,6ος τόμος,σελ 63,71,84,εκδόσεις ΔΙΣ,1998
[6]Beevor,σελ 418-19
[7]ΓΕΣ:6ος τόμος,σελ 138
[8]Beevor,σελ 455
[9]Βeevor,σελ 432 και Νίκου Περακάκη:''Ήρωες και Μάρτυρες'',σελ 231,εκδόσεις Μυλοπόταμος,Αθήνα 1979
[10]Βeevor,σελ 449
[11]Βeevor,σελ 450
[12]Βeevor,σελ 454-55

http://istorika-ethnika.pblogs.gr/2010/03/asynarthsies-enos-beteranoy-eponith.html