Τι πραγματικά συνέβη την 4η Αυγούστου 1936

του Χρήστου Παππά από την ιστοσελίδα Π.Σ. ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΙ
Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 έκλεισε μια κοινοβουλευτική περίοδος πολιτικής διακυβερνήσεως είτε με τη μορφή της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας είτε με τη μορφή της Προεδρευομένης Δημοκρατίας, είτε ακόμη με τη μορφή της Στρατιωτικής Δικτατορίας, π.χ. δικτατορία Πλαστήρα ( 1922 ), δικτατορία Πάγκαλου ( 1926 ).

Ο Ιωάννης Μεταξάς κληθείς από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ ανέλαβε την πρωθυπουργία τον Απρίλιο του 1936 και στις 16 Απριλίου πήρε πανηγυρικά ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή. Και τα δύο κόμματα, Λαϊκό και Φιλελεύθερο (Βασιλικοί και Βενιζελικοί ), κυριολεκτικώς τον υπερψήφισαν με 241 ψήφους υπέρ, 16 κατά και 4 αποχές, βλέποντας στο πρόσωπό του τον ηγέτη εκείνο ο οποίος θα μπορούσε να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο και τον διχασμό στον οποίο εκείνα την είχαν φέρει. Ο απόστρατος στρατηγός Μεταξάς, ηγέτης της Βασιλικής παρατάξεως κατά την περίοδο του Διχασμού, ήταν αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων το οποίο είχε λάβει ποσοστό 3,94% κατά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936. Παρ’ όλα αυτά υπερψηφίστηκε και έτυχε παλλαϊκής αναγνωρίσεως, που μπορεί να κατανοήσει οποιοσδήποτε αναγνώσει τουλάχιστον τις εφημερίδες του Ιανουαρίου 1941, τότε που πέθανε ο Μεταξάς, ή θα διαπιστώσει εάν παρακολουθήσει από τα «επίκαιρα» της εποχής τη συμμετοχή του λαού στην κηδεία του (βεβαίως τα αφιερώματα σε εκείνη την ιστορική περίοδο που γίνονται σε τηλεοπτικές εκπομπές επιμελώς προνοούν να μην μεταδίδουν τις σκηνές αυτές).

Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936 οι δύο κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις δεν μπορούσαν να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση και ρυθμιστής στις εξελίξεις αναδείχθηκε το Κ.Κ.Ε., το οποίο δια πρώτη φορά ήρθε σε συμφωνία με αστικό κοινοβουλευτικό κόμμα στις εκλογές για το Προεδρείο της Βουλής με το περίφημο «Σύμφωνο» Σοφούλη-Σκλάβαινα. Ο κομμουνισμός έχοντας τις ρίζες του στην εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης ήδη είχε δράσει αντεθνικά κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία της οποίας «όχι μόνο χάρηκε την ήττα, αλλά και την επεδίωξε». Το Κ.Κ.Ε. βλέποντας έναν αντικομουνιστή ηγέτη στην εξουσία, αρχίζει τις κινητοποιήσεις εναντίον του Μεταξά με αποκορύφωμα τις ταραχές που ξέσπασαν στη Θεσσαλονίκη το Μάιο του 1936, με αφορμή την απεργία των καπνεργατών.

Ο Μεταξάς δείχνει για πρώτη φορά τον δρόμο που θα ακολουθήσει. Αφού επιβάλει την τάξη, ορίζει νέα ημερομίσθια και καθιερώνει για πρώτη φορά στα εργατικά πράγματα τον όρο της υποχρεωτικής διαιτησίας. Οι προσπάθειες όμως των κομμουνιστών εναντίον του Μεταξά, του οποίου τα φιλεργατικά αισθήματα θα μπορούσαν να τους στερήσουν την πολιτική πελατεία, δεν σταματούν αλλά εντείνονται και συνεπικουρούνται και από δηλώσεις πολιτικών αρχηγών όπως αυτή του Σοφούλη που έλεγε ότι μετά το πέρας της πεντάμηνης εξουσιοδότησης που πήρε ο Μεταξάς τον Απρίλιο του ’36 θα πάψει η υποστήριξη στο πρόσωπό του.

Οι κομμουνιστές αναγγέλλουν γενική πανελλαδική απεργία για τις 5 Αυγούστου και όλα δείχνουν ότι αρχίζουν τις κινήσεις για την βίαια αρπαγή της εξουσίας, κάτι που συνάδει και με το πρόγραμμά τους και με την ιδεολογία τους. Η γενική απεργία και η σύσταση «λαϊκού μετώπου» είναι το πρώτο σκαλοπάτι τους προς την εξουσία.

Το βράδυ της 4ης Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς πηγαίνει στα Ανάκτορα να συναντήσει τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄. Έχει μαζί του έτοιμα τα Διατάγματα που προβλέπουν την αναστολή ορισμένων διατάξεων του Συντάγματος και τη διάλυση της Βουλής. Η μεταβολή επιτυγχάνεται ταχύτατα και αναίμακτα. Το ίδιο βράδυ συγκάλεσε εκτάκτως υπουργικό συμβούλιο και το μόνο μέτρο που πήρε ήταν να τοποθετήσει δύο Ευζώνους στην είσοδο του Υπουργείου Εξωτερικών με την εντολή να επιτρέπουν την είσοδο στους υπουργούς και να απαγορεύουν την έξοδο σε όλους. Αυτό αποτελεί έκτοτε μοναδικό ιστορικό προηγούμενο διεθνώς. Δηλαδή επιβολή δικτατορίας με δύναμη μόλις δύο στρατιωτών. Ο κοινοβουλευτισμός χρεοκόπησε και ο Μεταξάς έδωσε τη χαρακτηριστική βολή. Ενήργησε ως στρατιωτικός και ως σπουδαίος ηγέτης με συναίσθηση της δυνάμεώς του. Η αποφασιστικότης του Μεταξά απέτρεψε την εμφύλια διαμάχη και τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Το νέο καθεστώς είναι γεγονός. Από ραδιοφώνου εκφωνεί ομιλία στις 10 Αυγούστου, μια ομιλία ασυνήθιστη για τα ελληνικά πράγματα, όπου μεταξύ άλλων διαφαίνεται η μέριμνα του νέου καθεστώτος δια την νεολαία:

«Σήκω επάνω, ελληνική νεολαία. Δεν υπάρχει δια σε άλλη πραγματικότης παρά η ελληνική πατρίς, μόνον εκεί θα επανεύρεις τον εαυτόν σου. Μόνον μέσα εις τας εθνικάς παραδόσεις θα επανεύρης τον προορισμόν σου. Μόνον μέσα εις τον ελληνικόν πολιτισμόν θα επανεύρης τα ιδανικά σου και τα όνειρά σου. Χωρίς αυτά δεν ημπορείς να ζήσης, ελληνική νεολαία. Μόνον εκείνα τα οποία σου εδημιούργησεν η ελληνική ιστορία αποτελούν το σώμα σου και την ψυχή σου.Τα ξένα κατασκευάσματα, με τα οποία ηθέλησαν να σε παρασύρουν οι αγύρται με τους παράφρωνας ρωμαντισμούς των, είναι ψεύτικα δια σε και αποτελούν δηλητήριον. Διότι, εννόησέ το, δεν μπορείς να ζήσης αλλέως παρά ελληνικά μέσα εις την φυλήν σου και μόνον εκεί μέσα θα εύρης τον λόγον και τον προορισμόν της υπάρξεώς σου, Και τότε θα ιδής ότι θα επανεύρης την χαράν και την αισιοδοξίαν, αι οποίαι σου έλειψαν. Και όταν θα τας επανεύρης, θα ιδής με τι ευκολίαν θα υπερπηδήσης τα εμπόδια και τας δυσκολίας της ζωής και τι μέλλον θα παρασκευάσης και δια τον εαυτό σου και δια την Ελλάδα, εις την οποίαν ανήκεις αναποσπάστως».

Η μεταβολή έτυχε της λαϊκής αποδοχής και επανατοποθέτησε τα πράγματα στη σωστή του βάση. Το κράτος έγινε κράτος, η νεολαία απέκτησε όραμα και ιδανικά και η εργατική και η αγροτική τάξη ξέφυγε από τα νύχια των εργατοπατέρων – αγροτοπατέρων πολιτικάντηδων και του διεθνούς κομμουνισμού, και βρήκε στο πρόσωπο του Μεταξά έναν αρωγό των δικαίων της. Επί 4ης Αυγούστου καθιερώθηκε η κοινωνική ασφάλιση και ιδρύθηκε το Ι.Κ.Α. Καθιερώθηκε το 8ωρο και επεβλήθη η άδεια των εργαζομένων. Η Ελλάς συμμετείχε στο υπό τη γερμανική αιγίδα πρόγραμμα «Χαρά και Εργασία». Καταπολεμήθηκε και εξαρθρώθηκε ο κομμουνισμός. Ιδρύθηκε το Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας.Εκσυγχρονίσθηκαν οι Ένοπλες Δυνάμεις. Ο Μεταξάς με τον διορατικό στρατιωτικό νου του έβλεπε τον μεγάλο πόλεμο που ερχόταν στην Ευρώπη και προετοιμάστηκε γι’ αυτόν. Κορυφαίο έργο του καθεστώτος ήταν η οργάνωση της νεολαίας σε πανελλαδικό πλαίσιο σε έναν οργανισμό, την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, την θρυλική Ε.Ο.Ν. Οι νέοι της Ε.Ο.Ν. θα ήσαν οι δημιουργοί του έπους του 1940. Ο Μεταξάς στο θέμα της Ε.Ο.Ν. είχε δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα. Το εθεώρη προσωπικό του έργο, έργο ζωής. Ομοίως καλλιεργήθηκαν και προστατεύτηκαν τα γράμματα και οι τέχνες. Οι κολοσσοί των γραμμάτων και των τεχνών του Μεσοπολέμου ύμνησαν και έκλαψαν για τον θάνατο του Μεταξά. Το νέο καθεστώς βεβαίως δεν εχαρακτηρίζετο μόνο από τις επηυξημένες εξουσίες του πρωθυπουργού ή Αρχηγού και Εθνικού Κυβερνήτου. Υπήρχε και έτερος ισχυρός πόλος εξουσίας, το Παλάτι. Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ έβλεπε την 4η Αυγούστου σαν μία προσωρινή μεταβολή και δεν ενστερνίζετο τις ιδέες του Ιωάννη Μεταξά. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ε.Ο.Ν. έφερε αρκετά προσκόμματα. Πολύ δε περισσότερο κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής έφερε αντιρρήσεις και άφησε λίγα περιθώρια ελιγμών στον Μεταξά.

Τα χαρακτηριστικά της 4ης Αυγούστου ομοίαζαν με τα χαρακτηριστικά τόσον του ιταλικού Φασισμού όσο και του γερμανικού Εθνικοσοσιαλισμού. Μόνο που το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν προήλθε από τον πολιτικό αγώνα ενός επαναστατικού κινήματος ή κόμματος όπως συνέβη σε Ιταλία και Γερμανία. Βεβαίως ο Μεταξάς, αν μελετήσει κανείς τις σκέψεις του στα κείμενά του, τους λόγους του και πολύ περισσότερο στο τετράδιο σκέψεων και το ημερολόγιό του, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένας συντηρητικός επαναστάτης.

Στα τέσσερα και πλέον χρόνια διακυβερνήσεως Ιωάννου Μεταξά και καθεστώτος 4ης Αυγούστου η Ελλάς εγνώρισε την πρόοδο και την δόξα. Το καθεστώς του Μεταξά σύμφωνα με την πολιτική ορολογία θα χαρακτηρισθεί ως δικτατορία. Εξετάζοντας όμως επισταμένα το έργο, τις ιδέες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να γίνει σε ένα μικρό άρθρο, μας επιτρέπεται να χαρακτηρίσουμε την 4η Αυγούστου ως μια εθνική επανάσταση. Τα κείμενα και οι λόγοι του Ιωάννου Μεταξά διαπνέονται από έναν ακραιφνή εθνικιστικό λόγο με σαφή τον κοινωνικό προσανατολισμό και τις ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ο ευπατρίδης Στρατηγός Ιωάννης Μεταξάς, ο βετεράνος των πολέμων 1897 και 1912-13, ο εμπνευστής του σχεδίου εκπορθήσεως του Μπιζανίου, ο πιστός σύντροφος του Στρατηλάτη Βασιλέα Κωνσταντίνου ΙΒ’, ο εμπνευσμένος ηγέτης του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου με την κοινωνική, φιλεργατική και φιλαγροτική πολιτική, ο δημιουργός της θρυλικής Ε.Ο.Ν., ο πατέρας της νίκης και πρωθυπουργός του «ΟΧΙ» είναι για μας, τους Ελληνες Εθνικιστές της ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ, σύμβολο λαοφιλούς πατριώτη ηγέτη που μέσα σε τόσο αντίξοες συνθήκες πολιτεύτηκε με γνώμονα το εθνικό συμφέρον και μόνο αυτό, σε αντίθεση με τους σύγχρονους πολιτικάντηδες που απεργάζονται ένα δυσοίωνο μέλλον για τα συμφέροντα της Πατρίδος μας.

Από το ΤΕΤΡΑΔΙΟΝ ΣΚΕΨΕΩΝ του ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΞΑ

“Ιανουάριος του 1940.

Υπάρχουν εκείνοι που λένε ότι η προσέγγιση της Ρωσίας προς την Γερμανία εσύγχισε την κοινή γνώμη της Αμερικής, γιατί πριν εκεί κυρίαρχη το ιδανικόν της δημοκρατίας και με την προσέγγιση αυτή το ιδανικόν το δημοκρατικό δεν μπορούσε να σταθεί. Δεν μου φαίνονται σωστά αυτά.

Aς εξετάσουμε καλά-καλά τι θα πει Δημοκρατία στην Αμερική και εις τας Δυτικάς Δυνάμεις, βρίσκουμε ότι πρόκειται περί του Φιλελευθερισμού, δηλαδή του Κοινοβουλευτικού Λιμπεριαλισμού. Γιατί αλλοιώς τι εννοούμε ως Δημοκρατία; Αλλοιώς Δημοκρατία είναι και η Γερμανία και η Ρωσία και η Ιταλία ακόμα. Αυτή λοιπόν η Δημοκρατία – ή Democracy – είναι το παιδί του Καπιταλισμού. Είναι όργανο με το οποίο ο Καπιταλισμός κυριαρχεί πάνω στην λαϊκή μάζα. Είναι όργανο με το οποίο κατορθώνει ο Καπιταλισμός να παριστάνει τη θέλησή του ως λαϊκή βούληση.

Αυτό το είδος της Δημοκρατίας χρειάζεται εκλογές καθολικής μυστικής ψηφοφορίας, άρα οργανωμένα κόμματα και συνεπώς μεγάλα κεφάλαια. Χρειάζονται για τον ίδιο λόγο εφημερίδες, άρα μεγάλα κεφάλαια. Χρειάζεται εκλογική οργάνωση κάθε φορά και εκλογικούς αγώνες, άρα χρήματα. Και τόσα άλλα που απαιτούν κεφάλαια. Επομένως μόνον οι κάτοχοι του μεγάλου κεφαλαίου ή τα όργανά τους μπορούν να κάνουν τέτοιους αγώνες. Άνθρωποι ή και ομάδες ανθρώπων χωρίς κεφάλαια όσο μεγάλα και αν είναι τα ιδανικά που υπερασπίζονται, είναι προωρισμένοι να χάσουν. Όταν δε έχει κανείς τις εφημερίδες τότε μορφώνει και την Κοινή Γνώμη όπως θέλει. Και ακόμα υπερασπίζεται πράγματα που γυμνά θα τα απεστρέφετο ο λαός τα σκεπάζει με τέτοιο δημοσιογραφικό μανδύα ώστε τα καταπίνει ο λαός. Ή και εάν δεν τα καταπίνει, βάζει να γράφουν τις εφημερίδες ότι τα κατάπιε. Και τότε ο καθένας πιστεύει ότι οι όλοι άλλοι τα κατάπιαν. Και υποτάσσεται και αυτός.

Λοιπόν η Δημοκρατία είναι το μονογενές και γνήσιον τέκνον του Καπιταλισμού, και το όργανό του που επιβάλει τη θέλησή του κάνοντας τηνε να φαίνεται ως λαϊκή θέληση.
Από την άλλη πλευρά ο Καπιταλισμός, για να συσσωρεύσει κεφάλαια στα χέρια που τον εκπροσωπούν και να κάμει όλον τον κόσμο σκλάβους του – μα σκλάβους που θα νομίζουν πως είναι ελεύθεροι – έχει ανάγκη της ελευθερίας της οικονομίας και του περιορισμού του Κράτους από κάθε επέμβαση στην οικονομία της Κοινωνίας. Και αν πάλι που και που χρειάζεται καμία επεμβασούλα, πάλι πρέπει η μηχανή του κράτους να βρίσκεται στα χέρια του ώστε η επέμβαση να είναι όσον δυνατόν μικρότερη, να είναι πάντα προς όφελός του.

Κράτη που επικρατεί η διευθυνομένη οικονομία όσον και αν είναι δημοκρατικά – και εννοούμε αυτά που αποσκοπούν στο πραγματικό γενικό συμφέρον του λαού – δεν συμφέρουν στον Καπιταλισμό. Γιατί μέσα σε τέτοια κράτη δεν είναι δυνατή η εκμετάλλευση του συνόλου του Λαού από τους εκπροσώπους του Καπιταλισμού. Ακόμα δε περισσότερο όταν τα κράτη αυτά είναι ολοκληρωτικά. Γιατί εκεί μέσα ούτε καν τον Τύπο μπορεί να έχει ο Καπιταλισμός στα χέρια του, ούτε την Κοινή Γνώμη να διευθύνει κατά τα συμφέροντά του, ούτε με κομματικές μανούβρες να αναποδογυρίζει ότι δεν τον συμφέρει, ούτε με εκλογές να γίνεται κύριος της Κρατικής Μηχανής.”

ΔΑΙΔΑΛΟΣ έγραψε:[
Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 1936 οι δύο κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις δεν μπορούσαν να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση και ρυθμιστής στις εξελίξεις αναδείχθηκε το Κ.Κ.Ε., το οποίο δια πρώτη φορά ήρθε σε συμφωνία με αστικό κοινοβουλευτικό κόμμα στις εκλογές για το Προεδρείο της Βουλής με το περίφημο «Σύμφωνο» Σοφούλη-Σκλάβαινα. Ο κομμουνισμός έχοντας τις ρίζες του στην εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης ήδη είχε δράσει αντεθνικά κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία της οποίας «όχι μόνο χάρηκε την ήττα, αλλά και την επεδίωξε».

Τον Μεταξά, όπως προκύπτει από το βιβλίο και την έρευνα του Κ. Πλεύρη, στην εξουσία τον έσπρωξε ο "γάτος της πολιτικής" Τσαλδάρης βλέποντας το ΚΚΕ να εκμεταλεύεται τις ψήφους των Βενιζελικών. Για την εβραϊκή κοινότητα αρκεί να ανατρέξουμε στη Μικρασιατική καταστροφή και την ίδρυση του ΚΚΕ από τον Αβράαμ Μπεναρόγια.