Η μάχη του ΕΔΕΣ στο Νικολίτσι εναντίον των Γερμανών (17 Μαίου 1944)

Την 17 Μαΐου του 1944 στο χωριό Νικολίτσι της Λάκας Σουλίου έγινε μάχη μεταξύ των ανταρτών του ΕΔΕΣ και των Γερμανών. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν πολλοί Γερμανοί. Μετά τη μάχη η γερμανική αεροπορία βομβάρδισε το χωριό με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και να τραυματιστούν πολλοί και να καταστραφούν ολοσχερώς το σχολείο και τα καλύτερα σπίτια του χωριού. Ακολουθεί σημείωμα σχετικό με τη μάχη αυτή του τότε επιτελάρχη της 9ης Μεραρχίας ΕΟΕΑ – ΕΔΕΣ αντισυνταγματάρχη Δημοσθένη Χρήστου, ο οποίος βρισκόταν στην έδρα της Μεραρχίας στο χωριό Πολυστάφυλο.

Την προηγουμένη της μάχης αφίκετο εις Θεσπρωτικόν Πρεβέζης τάγμα Γερμανικό. Μας αναφέρθη τούτον τηλεφωνικώς, διότι είχομεν εγκαταστημένη γραμμή εκστρατείας, μετά πληροφορίας ότι ενδιαφέρετο δια την διάβασιν του προφήτου Ηλία Νικολιτσίου, επί του Μπαλντενεζίου, το τάγμα τούτο. Προέκυπτε η πρόθεσης αυτή του εχθρικού τάγματος και εξ ακριτομυθιών οπλιτών του και εκ των επιμόνως, αιτουμένων πληροφοριών περί του προφήτου Ηλία (απόστασης- μορφολογία εδάφους – βατότης κ.λπ.). Μετά την ως άνω διαπίστωση έδει να λάβομε μέτρα εντός της νυκτός προς απαγόρευση καταλήψεως και παραβιάσεως της διαβάσεως του προφήτου Ηλία, ήτις διάβασης υπό του εχθρού συνεπήγετο διείσδυση εντός της Λάκας Σουλίου και προσβολή των βάσεων και εγκαταστάσεων μας.

Η τοποθεσία αυτή ανήκε εις την ζώνη ευθύνης της ΙΧ Μεραρχίας μας. Δυνάμεις διαθέσιμους είχαμε το 24ον Σ.Π. υπό τον Ταγματάρχη τότε κ. Χρήστο Παπαδάτο εις χωρίον Σκιαδά, όπου έπρεπε να σταθμεύσει επιστρέφων την ίδια ημέρα εκ συνοδείας πολεμικού υλικού εκ Σπλάντζας προς Δερβίζιανα, μετ’ άλλων στρατ. Τμημάτων. Λόγω του επείγοντος εκκάλεσα τον κ. Παπαδάτο εις το τηλέφωνο και αφού τον ενημέρωσα σχετικώς τον διέταξα όπως εντός της νυκτός κινηθεί και καταλάβει πρώτος την διάβαση του προφήτου Ηλία και απαγορεύσει την διάβαση εις τον εχθρό. Δέον να σημειωθεί ότι το Σύνταγμα τούτο επέστρεψε ως προανέφεραν, εκ Σπλάντζας, λόγο συμμετοχής εις επιχείρηση παραλαβής, ασφάλεια και συνοδείας πολεμικού υλικού και ήσαν οι άνδρες του κατάκοποι. Συνεπώς έδει να καταβληθεί προσπάθεια ως εκ τούτου, όπως το Σύνταγμα, μη αφεθεί προς ανάπαυση αλλά να κινηθεί κατά την νύκτα προς κατάληψη της τοποθεσίας αυτής προ του εχθρού.

Κατά την νύκτα εκείνη ενθυμούμαι ότι διήλθον άγρυπνος πλησίον του τηλεφώνου λαμβάνων αναφοράς και πληροφορίας περί των ημετέρων και ουχί άνευ αγωνίας εκδίδων σχετικές διαταγάς. Παραλλήλως είχομεν θέσει εις κατάσταση ετοιμότητας τον λόχο Στρατηγείου της Μεραρχίας υπό τον υπολοχαγό πυροβολικού Μπαγλανέα Θεόδωρο προς κατάληψη της διαβάσεως Μπογόρτσας και είχομεν ζητήσει εκ του Γεν. Στρατηγείου την ενίσχυση δια τάγματος τουλάχιστον προς απόφραξη πληρεστέρα της ως άνω διαβάσεως . Τις πρωινές ώρες 17-5-1944 το εχθρικό τάγμα εκινήθει εκ Θεσπρωτικού προς Νικολίτσιον, την πορεία του οποίου παρηκολούθει ο τηλεφωνητής Κωτσιοπαπαδιάς εκ Ριζοβουνιού αποσυνδέων το τηλέφωνο και επανασυνδέων τούτο υποχωρών από παρατηρητηρίου εις παρατηρητήριο και επί της ερπούσης τηλεφωνικής γραμμής, ήτις δεν συνέπιπτε προς το δρομολόγιο του εχθρικού τάγματος (ο εχθρός ηκολούθει δρομολόγιο Θεσπρωτικό – Παλιουριά – Ντάρα (Ελιά) – Νικολίτσι επί της ημιονικής οδού). Η τηλεφωνική γραμμή ηκολούθειν τοιούτον ανατολικώτερον παραλλήλως του ρού του ποταμού Άμπουλα. Μετά την άφιξη εις Νικολίτσιον του εχθρού έδει να βεβαιωθώμεν αν θα κατευθύνετο προς προφήτην Ηλία Μπαλντενεζίου, ως αι προβλέψεις μας, η προς Μπογόρτσαν ενδεχομένως.

Τούτο ήτο απαραίτητον δι’ ημάς, προς ανάλογον συντονισμόν το ταχύτερον των ενεργειών μας. Όντως ο εχθρός εκινήθει μετά μακράν ανάπαυσιν προς προφήτην Ηλίαν. Ο υποφαινόμενος μετά την πληροφορίαν αυτήν ιππεύσας, μετέβην εις Μπογόρτσαν δια την εγγύτερον παρακολούθησιν της επικείμενης μάχης και επί τόπου εκδώσιν των αναγκαίων διαταγών προς προσβολήν του εχθρού από εκ του δεξιού πλευρού. Ολίγον μετά την αφιξίν μου ήρξατο η μάχη του προφήτου Ηλία Νικολιτσίου και σύν τη πάροδο της ώρας έλαβε την πλήρη αναπτυξίν της (χρήσις βαρέων όπλων πεζικού,όλμων, πολυβόλων κ.α.) Εις Μπογόρτσαν αφίχθη μετ’ ολίγον και έτερον τάγμα όπερ διατέθει υπό του Γεν. Στρατηγείου, ως είχε προταθεί παρ΄ημών και κατέλαβε θέσεις αμύνης της διαβάσεως συμφώνως προς τας υποδείξεις μου. Μετά την κατάληψην της Μπογόρτσας και την πλήρη ανάπτυξην της μάχης Δυτικώς Νικολιτσίου προς προφήτην Ηλία έκρινα εύθετον την προσβολήν του εχθρού εκ του δεξιού πλευρού, συμφώνως προς το σχέδιον. Διέταξα τον Λόχον Στρατηγείου υπό τον εφ. υπολοχαγόν πυροβολικού Μπαγλανέαν Θεόδωρον όπως κινηθεί επί των ανατολικών κλιτύων (πλαγιά) του Μπαλντενεζίου, όπερ και εγένετο, δια των κεκανονισμένων σχηματισμών μάχης (προσπέλασης – λήψης επαφής κ.λπ.).

Το τάγμα του Γενικού Στρατηγείου ως έχον διαταγήν τούτου δια την κατάλιψην της Μπογόρτσας δεν εδέχθη να κινηθεί. Κινηθείς προς Νικολίτσιον και εις καθωρισμένην απόστασην εκ του προπορευόμενου Λόχου Στρατηγείου της Μεραρχίας συνήντησα ομάδα οπλιτών εκ του Άσσου υπό τον οπλαρχηγόν Θωμάν Ζήκαν και Λαμπρούσην ήτις είχεν αφιχθή εις Άσσον την προηγούμενη νύκτα και μετά την επιστροφήν εκ Σπλάντζας, ως ανήκουσα εις το 24ον Σύνταγμα Πεζικού, δια ν’αλλάξουν τα εσωρουχά των. Διέταξα τον Θωμάν Ζήκαν δια των φράσεων « Θωμά πάρε την ομάδα σου κι κινήσου όλο και πιο ανατολικά της κορυφογραμμής Μπαλντενέζι με όποιο προσφορότερο δρομολόγιο εσύ γνωρίζεις και πρόσβαλε τους γερμανούς στα δεξιά τους με όλη την ορμή σου. Ο αγώνας είναι για τα σπίτια μας πλέον ». Όντως η ομάς αυτή εκινήθει και εγκαίρως έλαβε μέρος εις την μάχην και εις την αισίαν έκβασιν της μάχης συνέβαλεν. Η κινησίς μου συνεχίσθει κατά διαδοχικάς στάσεις μέχρι της τοποθεσίας Άγιος Μηνάς βορείος του Νικολιτσίου.

΄Εκ των διαδοχικών τοποθεσιών παρηκολούθουν την διεξαγωγήν, οπτικώς (δια δόπτρων), της μάχης. Κατ’ αρχήν μετά την πάροδον ωρών διεπιστώθει ανακοπή προχωρήσεως των Γερμανών, έπειτα κάμψης και έναρξης υποχωρήσεως ήτις συνεχίσθει μέχρι της επελεύσεως του σκότους . Εις την τοποθεσίαν Άγιος Μηνάς μου προσεκομίσθησαν τρεις στρατιώται Γερμανοί αιχμάλωτοι δύο ημίονοι και ένα εξησκημένον λυκόσκυλο. Μετά την περιποίησην των αιχμαλώτων οπλιτών (τσιγάρα, ψωμί, τυρί, κονσέρβα, νερό) και την σχετικήν ανάκρισην προς συλλογήν πληροφοριών προώθησα τούτους εις Πολυστάφυλον. Εις Άγιον Μηνάν ήλθον τας πρώτας ώρας της νυκτός οι Πανούσης, Πρόεδρος Νικολιτσίου, κια Αθανασίου, δημοδιδάσκαλος εκ Νικολιτσίου και μου ανήγγειλαν οτι εις τον περίβολο της εκκλησίας Αγίας Κυριακής είχαν συγκεντρωθεί δέκα Γερμανοί προφανός ίνα παραδοθώσει.. Διέταξα τον υπολοχαγόν Θ. Μπαγλανέαν με ομάδα του Λόχου Στρατηγείου να κινηθεί προς το κέντρον του χωριού Νικολίτσι, τη οδηγία των προμνησθέντων Προέδρου και Δασκάλου με τη εντολήν όπως συλλάβει τους Γερμανούς μεταχειριζόμενος τρόπον ουχί βίαιον, αλλά ήπιον και διπλωματικόν ίνα πεισθούν προς παράδοσιν και αποφευχθεί αιματοχυσία.

Δυστυχώς τούτο δεν επιτεύχθη, διότι προ της προσεγγίσεως προς τον περίβολον της εκκλησίας ερρίφθη ριπή αυτομάτου υπό τινός της ομάδος Μπαγλανέα, γεγονός όπερ προφανώς εφόβισε τους Γερμανούς, οίτινες επήδησαν τον μανδρότοιχον και έτρεξαν προς τον κάμπο Νικολιτσίου κα ηξηφανίσθησαν και ούτος απολέσθει η ευκαιρία συλληψεώς των. Θα ήταν δε οι πρώτοι αιχμάλωτοι Γερμανοί συν των τριών, προηγουμένως, κατά την ήμέραν, συλληφθέντων. Από τον Άγιον Μηνά επιστρέψαμεν εις το Στρατηγείον , εις Πολυστάφυλον την ίδιαν νύκτα, όπου από της επομένης εδεχόμεθα συγχαρητήρια εκ μέρους του Γ. Στρατηγείου και των λοιπών Μεραρχιών των Ε.Ο.Ε.Α. δια την νίκην του Νικολιτσίου, ήτις ήτο η πρώτη κατά των Γερμανικών τμημάτων από της ενάρξεως της ξενικής Κατοχής της χώρας μας .

Απολογισμός της Μάχης
3 – 4 νεκροί και πολλοί τραυματίαι του εχθρού διακομισθέντες υπό τούτου. Λάφυρα αρκετά περιλαμβανομένων και πολλών όλμων, πολυβόλων, αυτομάτων τυφεκίων και 1 φορητού ασυρμάτου. Ημίονοι 2 και 1 λυκόσκυλον. Αιχμάλωτοι 3 οπλίται.

http://stratistoria.wordpress.com/1922-1950/ethniki-antistasi-1941-1944/nikolitsi-1944/